Twitter stond vorige week in vuur en vlam toen bekend werd gemaakt dat de werken aan de Oosterweelverbinding voorlopig moeten worden stopgezet. Oosterweel is het nirvana van de Antwerpse automobilist dat ervoor zou zorgen dat we van die files op de Antwerpse Ring verlost worden. De Raad van State heeft deze stillegging bevolen. De eerste Oosterweelplannen werden al in 1996 aangekondigd. 26 jaar later staan we niet veel verder. De belangrijkste historicus van de 20ste eeuw Jacques Barzun zou dit een typisch staaltje van ‘decadentie’ noemen.
De boosdoeners
Nog even de aanleiding. Een maand nadat de werken aan de Oosterweelverbinding heropgestart waren, moet de werf alweer worden stilgelegd. Bond Beter Leefmilieu en Greenpeace België hadden een proces ingespannen. Ze kregen in een spoedprocedure over de hele lijn gelijk van de Raad van State. Dat vanwege de PFOS-verontreiniging op de werf. De N-VA en een opvallend groot deel van de media kropen in de pen en zagen in deze beslissing het symbool van de stilstand van het land waar niets nog beweegt en nog mogelijk is.
Iedereen wijst nu met de vinger naar iedereen. Vooral naar de milieugroeperingen en meer specifiek de advocaten milieurecht die elk groot infrastructuurproject lamleggen.
Het historische perspectief
Voor zij die wat perspectief willen, is het alvast een goed idee om te rade te gaan bij Jacques Barzun. In zijn meesterwerk ‘ From dawn to decadence’– een turf van 850 pagina’s, voor de liefhebbers- legt hij haarfijn uit hoe in het Westen in de laatste 500 jaar een steile opgang is gerealiseerd, maar in de laatste 50 jaar het verval is ingetreden. Het is niet zo dat we van een rots vallen maar het is eerder een periode die je kan typeren als een tijd zonder grote dromen , economische stagnatie, waar kunst zijn eindpunt heeft bereikt en instituten niet meer naar behoren functioneren.
Barzun zelf beschrijft het als volgt: “Instellingen functioneren pijnlijk traag. Herhaling en frustratie zijn het onverdraagbare resultaat. Verveling en vermoeidheid zijn grote historische krachten.”
Zoals het Romeinse Rijk
Deze sclerose kan nog heel lang duren. De dichter en essayist W. H. Auden omschreef die zeer trage neergang door te refereren naar het verval van het Romeinse rijk. “Wat ons fascineert en enorm veel schrikt aanjaagt over het Romeinse Rijk is niet dat het finaal ten onder ging, maar dat het vierhonderd jaar geduurd heeft.”
De impasses van onze tijd
Het Westen is dus tot stilstand gekomen, zoals de spectaculaire mislukking van de Oosterweelverbinding weer duidelijk aantoont. Dit is wat Barzun noemt de ‘deadlocks of our time’-de impasses waarin we zijn vastgelopen: voor of tegen nationalisme , voor of tegen democratie, voor of tegen individualisme, voor of tegen de natuur. In alles zitten we muurvast en kunnen we geen richting kiezen. In alles hebben we voor-en tegenstanders die wat tegen elkaar oproepen maar er niet meer in slagen om een toekomstplan te definiëren voor onze maatschappij.
China het land van de toekomst?
Een wat absurde dimensie die aan het hele debat wordt toegevoegd is de permanente referentie naar de dictatuur in China die telkens wordt aangehaald als het in het Westen traag gaat. In China gaat alles tenminste vooruit. China is het referentieland geworden telkens als de verontwaardiging de kop opsteekt hoe traag we in ons land en in het Westen zijn geworden.
Dit is opvallend want nog geen maand geleden stond China mee in de verdomhoek met Rusland, als bewijs dat dictaturen zeker niet de weg voorwaarts zijn.
Het beste van beide werelden: onmogelijk…vandaag
De vraag is of we én vrij kunnen zijn met alle rechten én toch vooruitstrevend kunnen zijn? Kunnen we vandaag nog én democratisch zijn én toch beslissingen nemen op de lange termijn? Kunnen we nog een toekomstvisie op tafel leggen waar iedereen zich kan achter scharen? Het lijkt wel dat het beste er af is in de werking van onze instellingen én dat het tegelijkertijd wel pijnlijk duidelijk is dat we geen echt alternatief kunnen bedenken.
Als het een troost mag zijn: Er is een generatie opgegroeid met die files in Antwerpen maar die gaat binnenkort met pensioen. Het zal dan aan een volgende generatie zijn om nog 25 jaar in de file te staan. De aflossing van de wacht is verzekerd.
Xavier Verellen is auteur en ondernemer. Zijn recente boek ‘Topsporters zijn CEO’s’, dat aantoont dat leiderschap het verschil maakt tussen kampioenen en superkampioenen, is te koop in de Standaard Boekhandel of online via https://topsporterszijnceos.businessam.be/
