Speculatie genoeg over vervroegde val van De Croo I: "Maar wie durft straks de stekker uittrekken?"

Doet het kabinet De Croo de rit uit of niet? Die vraag houdt bij de start van het nieuwe politieke jaar de Wetstraat in de ban. Verschillende regeringspartijen gaan in hun planningen ervan uit dat dit najaar, of ten laatste in het voorjaar van 2023 het over en uit is. “De mot zit in deze combinatie, niets gaat nog”, zo stelt een regeringsbron. Een zoveelste poging om de boel te lijmen, maar een groot zomerakkoord in juli liep op een sisser uit voor Vivaldi. Maar tussen speculatie en het werkelijke einde gaapt tegelijk ook een enorme kloof. “De praktische uitvoering van een regeringseinde is toch niet zo evident. Eén partij moet dan echt doorduwen, en dat zie ik niet meteen”, zo stelt een minister. “Wie durft straks de stekker trekken? Ik zie het niemand doen, behalve de socialisten. Zij zijn de zwakke schakel”, is bij een partijvoorzitter te horen.

In het nieuws: Open Vld-staatssecretaris Eva De Bleeker geeft een eerste schot voor de boeg over de begroting.

De details: Er is eigenlijk geen enkele marge om extra initiatieven te nemen, het geld is op, luidt de boodschap van de liberale.

“Vanaf midden september wordt de begroting politiek uitgewerkt”, zo stelde De Bleeker, staatssecretaris van Begroting, vanmorgen op Radio 1. Daarbij een sombere boodschap, een beetje in het verlengde van de premier, die maandag al kwam aandraven met doemberichten over de energiebevoorrading voor de komende tien winters.
“De coronacrisis heeft een enorm zware impact gehad, en enorme kosten met zich mee gebracht. De budgettaire situatie is niet goed, de Europese Commissie heeft al meermaals aangegeven dat er echt niet nog meer uitgaven bij kunnen, met straks vermoedelijk dalende inkomsten”, zo probeerde De Bleeker de vinger op de knip te houden, een taak die ze als verantwoordelijke voor de begroting moet opnemen.
De vraag is of het indruk zal maken, op de coalitiepartners. Vorig jaar kondigde De Bleeker bij de start van de begrotingsbesprekingen nog publiek aan dat een “inspanning van 3 miljard nodig was“. Vervolgens werd die eis eigenlijk genegeerd: haar eigen Open Vld legde ze zelfs nooit op tafel in de kern, in het najaar van 2021. Afwachten dus wat het nu wordt.
De bedoeling is dat de premier binnenkort zijn vicepremiers ziet, om de agenda op te maken, en de motor van Vivaldi weer op gang te brengen. Dat zal nodig zijn.
Want ondertussen zijn de oude tegenstellingen, die voor de zomer voor hoogoplopende spanning zorgden in het kabinet, helemaal niet opgelost. Voor de pensioenen was er een minimale deal, die eigenlijk geen oplossing op lange termijn is voor de kosten van de vergrijzing of het opkrikken van de werkzaamheidsgraad. Maar voor de arbeidsmarkt dreigt een veel grotere clash: de liberalen staan klaar om nieuwe voorstellen te lanceren, de PS blijft daar enorm op de rem staan.
Maar er is vooral de energiecrisis, en de cruciale vraag wie de rekening daarbij zal ophoesten. Aan de linkerzijde wil men dat er opnieuw een pakket koopkrachtmaatregelen komt. En de loonnormwet blijft hét issue voor de vakbonden: zij willen meer marge voor loononderhandelingen.
De bedrijven klagen tegelijk steen en been, nu energie zo duur is geworden in Europa dat ze internationaal uit de markt worden geduwd. De Europese Commissie liet overigens toe dat de EU-lidstaten tussenkomen, met subsidies, om de energiekosten van hun industriële sector te verlichten. Dat zijn veelal druppels op een hete plaat, maar een pak EU-landen voerde die wel al in, België niet: de Belgische bedrijven ondervinden zo wel een concurrentieel nadeel.
Zo komt het issue ook hier op de agenda. Maar de PS schiet dat nu al openlijk af. “Op dit moment lijken de winsten en marges nog altijd heel hoog. Het punt staat niet op de agenda“, zo stelde PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne aan De Tijd.
Dat schoot vanmorgen in het verkeerde keelgat bij VBO-baas Pieter Timmermans: “Hoe blind kan je zijn voor de realiteit? Ontkenningsgedrag blijft voortduren. Zo lopen we onvermijdelijk met ons hoofd tegen de muur. Hoe langer men uitstelt, hoe draconischer de ingrepen zullen zijn.”
Het lijkt allemaal slechts een opwarmertje voor een paar weken van keiharde onderhandelingen, waarbij haast onmogelijke ideologische tegenstellingen gecombineerd moeten worden. Alweer.

Waarom dit ertoe doet: De geruchten over de val van het kabinet verstommen maar niet.

Dat de premier maandag zo fors uithaalde over de energiecrisis en sprak van “tien moeilijke winters“, deed bij een aantal insiders toch wat de wenkbrauwen fronsen, over zoveel pessimisme. Politiek gezien wordt de boodschap dan ook anders gedecodeerd: “Hij wil meteen de ernst, de gravitas van de situatie duiden. Want in crisistijd laat je geen kabinet vallen”, zo stelt een kopstuk.
Dat de premier de noodzaak voelt om de negatieve toestand te onderlijnen, zelfs wat aan te dikken, duidt op de onrust die rond het kabinet hangt. “Ja, daarmee verrast u niet hé, iedereen heeft diezelfde vraag: haalt dit kabinet het voorjaar?“, zo duidt een minister. “Ach ja, die geruchten over het einde, en vervroegde verkiezingen, wij horen ze nu al lang”, zo reageert een partijvoorzitter wat laconiek.
Daarbij wordt meteen door zowat elke betrokkene wel dezelfde opmerking gemaakt: iemand moet wel het mes hanteren, om ultiem de val van een kabinet in te luiden. En dat blijft absoluut de uitzondering, eerder dan de regel, in de Wetstraat.
Eigenlijk kwamen de laatste dertig jaar enkel de regering Michel I en Leterme II zuiver door interne politieke strubbelingen ten val. Bij de Zweedse coalitie in 2018 noopte de goedkeuring van het Marrakeshpact de N-VA ertoe om eruit te trekken, al zeggen ze zelf “eruit geduwd” geweest te zijn. Al was er toen wel al sprake van eenzelfde sfeer als nu bij Vivaldi, de mot zat erin, er was metaalmoeheid na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018.
Achter de schermen wijzen vier jaar later een pak hoofdrolspelers van toen overigens nog steeds naar andere motieven, zoals het Kucam-schandaal rond corruptie bij het verlenen van humanitaire visa, waar de N-VA zo bang voor geweest zou zijn, dat ze de regering nog liever lieten vallen. Maar dat verhaal is nooit bevestigd geweest door bronnen binnen N-VA zelf. Wat wel zeker is: het leverde de N-VA, en eigenlijk geen enkele Zweedse regeringspartij, geen electorale winst op. Integendeel.
De andere grote val, was die van het kabinet Leterme II in 2010, toen niemand minder dan de jonge partijvoorzitter Alexander De Croo, net aan het hoofd van Open Vld gekomen, er de stekker uit trok over BHV, een communautair conflict. Ook hier viel voor niemand van de regeringspartijen winst uit te puren. Maar anders dan bij Vivaldi of de Zweedse coalitie was de val van het kabinet niet iets wat al weken, maanden broeide: De Croo, geflankeerd door Vincent Van Quickenborne (Open Vld), schokte toen de Wetstraat.
Verder kwam ook het kabinet Leterme I wel spectaculair ten val, eind 2009 door de Fortis-affaire. Maar dat was eerder een kogel vanuit de rechtelijke macht, met een verschroeiende brief van de voorzitter van het Hof van Cassatie Ghislain Londers, die vervolgens handig gebruikt werd door tegenstanders van premier Yves Leterme (cd&v) binnen zijn partij en zijn coalitie, om de boel te herschikken: dezelfde coalitie ging door met een andere casting.
De regering Verhofstadt II was begin jaren 2000 bij momenten ook uiterst onstabiel. In 2003 haalden socialisten en liberalen een enorme winst, maar vervolgens worstelden ze vier jaar lang met elkaar, en kwam crisis na crisis. Maar onder Guy Verhofstadt (Open Vld) reden PS en Open Vld uiteindelijk toch netjes de rit met elkaar uit, ondanks alle crisismomenten.
Het is dus teruggaan tot de periode van premier Wilfried Martens (cd&v) in de jaren ’80, dat kabinetten regelmatiger een voortijdig einde zagen. De laatste drie decennia is dat veel minder het geval geweest.

En nu? Een val voorspellen is uiterst moeilijk, maar iedereen wijst wel in één richting.

Net zoals premier De Croo vlak voor het zomerverlof nog eens in geuren en kleuren verklaarde “geen internationale job te zoeken”, liet PS-voorzitter Paul Magnette vlak voor de zomer weten in interviews, onder meer in Le Soir en De Morgen, dat hij straks de dolk niet gaat hanteren: “Niemand zal deze regering laten vallen. Zeker de PS niet. De regering zal standhouden tot 2024.”
Dat Magnette de noodzaak voelde om heel expliciet die uitspraak te doen, is op zich al veelzeggend. Even veelzeggend bij de PS, achter de schermen klinkt daar toch wel wat minder blinde devotie, naar Vivaldi toe: “We hebben geen glazen bol, maar wel een paar rode lijnen. En dat er over de wet van ’96 geen afspraken gemaakt zijn, omdat de liberalen niet wilden, bij de start van Vivaldi, was een strategische fout.”
Wat ook meespeelt in het achterhoofd bij velen: de PS heeft er nooit een geheim van gemaakt dat ze samenvallende verkiezingen van het regionale en federale niveau lastig vindt. Dat ontkoppelen, levert makkelijkere campagnes op, en ook makkelijkere onderhandelingen, is de redenering: de PS domineert dan helemaal het spel, zonder lastige koppelingen. Door federaal een jaar vroeger al te stemmen, knipt men voorgoed de timing die gelijkloopt tussen de Waalse en Brusselse Parlementen en de Kamer door.
Tegelijk kan de grootste regeringspartij achteruit leunen, zo merken verschillende andere kopstukken op: “We zullen zien of Vivaldi het najaar overleeft. Maar wij hebben de indruk: de socialisten zitten in een zetel“, zo is bij de ene te horen. “De peilingen zijn niet zo slecht voor Magnette op dit moment, behalve dan in Brussel. En in elke combinatie straks federaal lijken ze er zo weer bij te zitten. Want de N-VA doet niet anders dan de socialisten aanhalen”, zo stelt een collega van de PS-baas. Bij de PS doen ze niet veel moeite om die situatie te ontkennen.
“Er komt altijd een breekpunt op een bepaald moment, voor zo’n regering. En dan moet iemand wel durven zeggen, ‘We trekken de stekker er uit‘. Wie doet het dan nu? Ik zie het niet meteen”, zo stelt een insider. Maar die voegt er tegelijk aan toe: “Je voelt wél dat de PS een verantwoording zoekt, met de soms onverholen kritiek op de premier: ‘hij is arrogant’, ‘hij respecteert ons niet’, dat verhaal wordt net iets te veel aangeblazen.”
Maar niet iedereen ziet het zo rooskleurig in voor de PS. “Ach, die vervroegde verkiezingen altijd. Wie durft straks echt de stekker trekken? Ik zie het niemand doen, behalve de socialisten. Zij zijn de zwakke schakel, want in een pak dossiers zijn zij dit najaar plots vragende partij: de koopkracht alweer, de wet van ’96. Ze moeten dat binnenhalen, maar dat is onmogelijk om te geven hè”, zo is bij een van de voorzitters te horen die destijds Vivaldi onderhandelde.
Daarbij reist meteen ook de vraag wat zo’n vervroegde stembusgang dan zou helpen of veranderen. Zeker de liberalen, die het lastig hebben in de peilingen , wijzen ze op dat argument. “Neem dat we in 2023 effectief naar de kiezer gaan. Wat krijg je dan, anders dan een overwinning voor de extremen, en maanden van stilstand, en wachten op die regionale verkiezingen in 2024? Dan hebben we weer een verloren jaar. En ondertussen zit die regering De Croo, dan in lopende zaken, daar gewoon toch nog? Dus wat levert het op?”

Aangekondigd: Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) laat de ‘bestuurlijke handhaving’ niet koud worden. Maar daar is alweer de MR.

Ze kondigde het aan op de radio, nu kregen Le Soir en De Tijd al inzage: hoe gaat Verlinden, via een wet op de ‘bestuurlijke handhaving’ de burgemeesters meer slagkracht geven in de oorlog tegen drugs? “We gaan voor een globale aanpak, waar burgemeesters zelf accenten in kunnen leggen”, zo maakte ze vanmorgen in die kranten bekend.
Daarbij zou er een lijst komen van ‘gevoelige sectoren’, die mogelijks gebruikt worden als dekmantel om geld wit te wassen: vishandels, kappers, pizzeria’s, nachtwinkels. Die lijst zou dan omschrijven waar het risico op witwas groot is. Verlinden wil de lijst bovendien “flexibel maken”. “Zo kunnen we inspelen op veranderingen in het criminele milieu.”
Concreet zou er dan vooral een nieuwe databank komen die de burgemeesters kunnen raadplegen, voor elke handelszaak. Daarin zit dan info van de politie, maar ook de inspectiediensten, net als het voedselagentschap FAVV en zelfs de medicijnenwaakhond FAGG of de Dienst Vreemdelingenzaken.
Die details kunnen de burgemeesters niet zien, maar als ze een zaak natrekken krijgen ze gewoon te horen: ‘hit’ of ‘no hit’. Indien het ‘hit’ is, dan heeft de magistraat die de databank beheert aanleiding om de zaakvoerder of anderen binnen het bedrijf in verband te brengen met misdrijven.
Verlinden wil werk maken van de zaak: ze vraagt premier De Croo om het “prioritair te behandelen” en zit deze week ook samen met de burgemeesters van grote steden. Vraag is of daar veel concreets dan te bespreken is.
Want er is al een stevige kink in de kabel, vanuit de voorspelde hoek: de MR was in de Zweedse coalitie niet happig op dit soort initiatieven, die zij als de verstoring van privacy zien. En dat is niet veranderd.
“Zou het mogelijk zijn om de tekst van het wetsontwerp eerst op de tafel van de ministerraad te leggen, voor ze aan de pers te geven?”, zo sneerde voorzitter Georges-Louis Bouchez (MR). Ten gronde liet die meteen geen twijfel over hoe hij de voorstellen ziet: “Welkom in ‘Minority Report’: we gaan preventief straffen op basis van verdenkingen. Als de wettekst overeen komt met wat ik in de artikels lees, gaan de juristen toch nog stevig aan de slag moeten.”
De vraag blijft verder of de groenen mee zullen gaan in de voorstellen. Ook zij hadden in het verleden wel wat reserves.

Op hotel? De crisis bij de asielzoekers lijkt wat gesust, nu men het onthaal anders gaat organiseren aan het Klein Kasteeltje. Maar de politieke vraag blijft waar de asielzoekers straks moeten slapen.

“Een onwaardige situatie voor ons land. Er bestaan oplossingen, die wij al op tafel hebben gelegd, om niet langer mensen buiten te laten slapen”, zo viel Ecolo-covoorzitter Rajae Maouane gisteren de Vivaldi-staatssecretaris Nicole de Moor aan. Wat Ecolo concreet eist van de staatssecretaris: plaatsen in hotelkamers, om de grootste nood op te vangen, personeel en materiaal weghalen van de Heysel, waar nu enkel Oekraïners worden opgevangen, om andere asielzoekers te helpen, en plaatsen van fedasil vrijmaken.
Nieuw zijn die eisen van Ecolo niet, en voorlopig staan ze er toch wat alleen mee. “De hoteloplossing is al een aantal keren afgewezen binnen de regering, en dat weten ze ook”, is binnen Vivaldi de horen.
“In Nederland is er een situatie aan de gang waarbij men op straat komt tegen de opvang in een hotel, opgelegd door de overheid. Als het dat is wat Ecolo wil, nog meer polarisering in de samenleving, dan is dat de oplossing”, zo is binnen cd&v te horen.
Tegelijk is er wel degelijk een vloedgolf aan nieuwe asielzoekers in West-Europa, onder meer in Nederland en België staan er lange rijen aan het onthaal. Dat leidde de afgelopen dagen tot grote spanningen aan het Klein Kasteeltje, met chaos door de lange wachtrijen en personeel dat zich zo bedreigd voelde, dat het het werk neerlegde. De politie moest meermaals tussenkomen, en na een werkonderbreking vorige week dreigde het personeel van Fedasil alweer het werk neer te leggen.
De Moor grijpt nu in. Op Radio 1 kondigde ze vanmorgen aan dat het asielloket niet langer aan dat Klein Kasteeltje zal zijn, maar op de Dienst Vreemdelingenzaken, naast de Financiëntoren aan de Pachecolaan in Brussel. Dat is wel tijdelijk, uiteindelijk zal het aanmeldpunt moeten verhuizen naar een andere locatie.
Waar dat komt, en hoe het onthaal dan zal geregeld worden, is een Herculeswerk voor de Moor, die nog maar net Sammy Mahdi (cd&v) kwam vervangen. Alles wijst erop dat ze voor een helse taak staat, met de winter in aantocht.

Gehackt: Meer dan gênant, maar elke politieman in België moest een nieuw paswoord vragen, door een hack in de Wetstraat 16.

Na het Belgische leger is het de beurt aan de Kanselarij, dat is de administratie van de eerste minister, die ook in de Wetstraat 16 huist, om gehackt te zijn. Althans, dat vermoedt men: de hacking of poging tot hacking van de servers van de Kanselarij wordt onderzocht door het federaal parket, die dat liet weten.
De digitale inbraak dateert al van begin augustus, toen plots “veel verdachte activiteit” werd vastgesteld op de servers. Wat het extra pijnlijk maakt: de servers zijn verbonden met alle politiediensten, zowel van de federale als lokale politiek. Plots werd dus aan elke politieman gevraagd om een nieuw paswoord aan te vragen.
En tegelijk zouden nog steeds een pak speurders hun computer niet kunnen gebruiken zoals het moet. Zelfs mails openen gaat niet meer: dezelfde problematiek die dagenlang het Belgische leger platlegde vorig jaar.
Van wie de aanval zou komen, kan men niet zeggen. Het toont eens te meer de kwetsbaarheid aan van de Belgische instellingen op vlak van cybersecurity: nieuwe investeringen in Defensie, die Vivaldi in het voorjaar voorzag, moeten op dat vlak een forse versterking opleveren.

Genoteerd: Dit weekend komt Groen met een “nieuwe inhoudelijke koers”.

Groen heeft een nieuw voorzittersduo, met Jeremie Vaneeckhout en Nadia Naji, en die willen graag hun stempel drukken.
Voor het nieuwe politieke jaar kondigden ze een beetje mysterieus “een nieuwe etappe in het bestaan van de partij” aan. Vrijdag krijgen de leden de primeur, en zaterdag komt er een persmoment met alle ministers en kopstukken, om “de nieuwe koers inhoudelijk” toe te lichten.
Een beetje mysterieus allemaal, een Kamerlid van Groen grapte meteen dat er “een bocht van 180 graden” zat aan te komen, maar feit is dat Groen vooral haar programma wat wil updaten en rekening wil houden met de “wereld in crisis”. “Klimaat, energie, inflatie, oorlog… De wereld is niet meer die van twee jaar geleden, en dus moeten wij daarop inspelen”, zo is bij een kopstuk te horen. Vrijdag dus meer details.