Odessa, gelegen aan de Zwarte Zee, maakt zich klaar voor een mogelijk Russisch offensief. Als de havenstad onder controle van het Kremlin komt, zal dat grote gevolgen hebben voor de graanbevoorrading wereldwijd.
Odessa (1 miljoen inwoners) is momenteel nog in handen van de Oekraïense regering, maar militaire experten verwachten een Russisch offensief, als deel van een groter plan om de hele kustlijn met de Zwarte Zee onder controle te krijgen. Net als elders in het land zijn de Oekraïners er van plan om hun vel erg duur te verkopen: ze hebben de stad omgebouwd tot een fort vol antitankversperringen, barricades en zandzakmuren.
In vredestijd is Odessa, met een geschiedenis die teruggaat tot de Oudheid, een toeristische hotspot waar grote cruiseschepen aanmeren. Maar naast haar rijke culturele erfenis is de havenstad ook van cruciaal belang voor de uitvoer van tarwe en andere granen.
Uitvoer tarwe
Rusland en Oekraïne zijn goed voor respectievelijk 24 procent en 9 procent van de wereldwijde export van tarwe. De uitvoer vanuit Oekraïne gebeurt voornamelijk via Odessa en het nabijgelegen Chornomorsk, Pivdennyi en Mykolayiv (Mikolaiv), allemaal havensteden met toegang tot de Zwarte Zee. Die laatste stad wordt al door de Russen belegerd en de vrees is dat ze daarna gaan doortrekken richting Odessa.
Als die havensteden in handen van Rusland vallen, dan controleert het Kremlin dus minstens een derde van de wereldwijde uitvoer. Rusland zou kunnen overgaan tot een blokkering van alle export als tegenmaatregel voor westerse economische sancties. Dat zou wel niet zozeer de westerse landen treffen, maar vooral opkomende economieën in Afrika en Azië, die erg afhankelijk zijn graan uit Rusland en Oekraïne.
Sinds het uitbreken van de oorlog ligt de haven van Odessa stil. De grootste Duitse agrarische handelaar BayWa bevestigde vorige week dat de tarwe-export vanuit Oekraïne en Rusland via de Zwarte Zee tot stilstand gekomen is. “Er wordt momenteel niets geëxporteerd vanuit de havens van Oekraïne, niets verlaat het land”, verklaarde Jörg-Simon Immerz van Baywa aan persbureau DPA. “Aan Russische kant is er exportactiviteit, maar zeer beperkt.”
Slag om de Zwarte Zee
Maar dat is nog niet alles. Verschepers vrezen dat niet alleen de grote graanexporten vanuit de Oekraïense havens voor lange tijd geblokkeerd raken, maar ook vanuit andere niet-Oekraïense havens in de regio. Vier andere grote producenten, Georgië, Turkije, Bulgarije en Roemenië, exporteren ook via de Zwarte Zee. Er zijn almaar meer signalen dat de Russische zeemacht, die al weken prominent in de Zwarte Zee aanwezig is, de graanexport uit de regio met militaire middelen wil controleren.
Panama maakte vorige week melding van drie schepen die in de Zwarte Zee onder Panamese vlag voeren en door Russische raketten geraakt werden. Niemand raakte gewond, maar een schip zonk. Het Russische leger wijst dan weer op het gevaar van zeemijnen die door de Oekraïense marine gelegd zouden zijn. Of hoe de zeeslag in de Zwarte Zee, wereldwijde gevolgen kan hebben voor de voedingsmarkten.
(fjc)