De rechtstreekse aanleiding: Kosovo en Servië bikkelen al maanden, zelfs jaren, over nummerplaten.

• Kosovo wil dat etnische Serven die in het land wonen, hun Servische nummerplaat inruilen voor een Kosovaarse. Eenzelfde soort wet is al van toepassing in Servië, waar Kosovaren die het land binnenkomen hun Kosovaarse nummerplaat moeten omruilen voor een Servische.
• Kosovo voerde de wet al eens in op 1 augustus 2021, maar moest ze kort nadien al terugdraaien, na hevige protesten. Uiteindelijk werd besloten ze met een jaar uit te stellen, maar ook dat lukte niet. Ook in augustus van dit jaar leidde de wijziging al tot hevige protesten onder de etnische Serven, die graag met hun Servische nummerplaat willen blijven rondrijden. Maar ook in Servië zelf ziet men de nummerplatenwet als pesterijen tegen de etnische Serven.
• Maand na maand werd de wet uitgesteld, maar in november wou het Kosovaarse parlement toch stemmen. Daarop legden alle parlementsleden van de pro-Servische partij Serb List hun ambt neer. Nieuwe lokale verkiezingen in de verschillende gemeentes van de provincie Mitrovica volgden.

De essentie: Het is al heel de maand december bijzonder onrustig in de noord-Kosovaarse regio Mitrovica. Servië plaatst nu zelfs zijn leger in de hoogste staat van paraatheid, klaar om in te grijpen.

• De al gespannen situatie begon begin december te escaleren, toen Servische bendes schoten afvuurden op een Kosovaarse politieagent, en een granaat wierpen naar een auto van de EULEX, de Europese politiemissie ter plaatse. De Servische president Aleksandar Vucic vroeg aan de KFOR, de NAVO-vredesmacht die in Kosovo aanwezig is, de toestemming om duizend militairen naar Kosovo te sturen, om de situatie te ontmijnen. Dit verzoek werd geweigerd, om verdere oplaaiing net te voorkomen.
• Sinds 10 december gaat het van kwaad naar erger. De etnische Serven protesteren tegen de nieuwe verkiezingen, en richten wegblokkades op rond de stad Mitrovica. Uiteindelijk werd beslist de verkiezingen uit te stellen, in de hoop dat de spanningen zouden gaan liggen. Een half uur na de beslissing werd echter een man van Servische afkomst gearresteerd. De voormalige politieagent zou een granaat hebben gegooid naar een verkiezingskantoor in Mitrovica.
• Kosovo wil die barricades nu zo snel mogelijk weg, maar vreest een fysiek conflict met Servië als het dat hardhandig doet. Premier Albin Kurti heeft de KFOR-troepen al gevraagd dit in hun plaats te doen, maar zij weigeren. Servisch president Vucic liet wel weten dat hij opdracht zou geven de blokkades te verwijderen, als Kosovo een akkoord tekent, waarbij de gemeenten met een Servische minderheid nauwer zullen samenwerken met Servië. Kurti weigert dit echter, omdat hij een separatistische beweging in het noorden vreest.

Politiek of geld? Hoewel de spanningen tussen Kosovo en Servië al decennia meegaan en draaien rond politieke en maatschappelijke problemen, lijkt Servisch geld ook een vuile rol te spelen.

• Het conflict tussen beide landen, waarbij Kosovo altijd een voornamelijk etnisch Albanese bevolking had, gaat al lang mee. In 1998-99 heerste er zelfs een ware oorlog, waarbij de Servische president Slobodan Milosevic zijn troepen opdracht gaf Kosovo etnisch te zuiveren. 8.600 burgers stierven, waarna de NAVO overging tot het bombarderen van Servische militaire doelen. Uiteindelijk trok Milosevic zijn leger terug.
• Met de oorlog in het achterhoofd durft Kosovo, dat in 2008 de onafhankelijkheid uitriep, niet te hard op te treden tegen de etnische Serven. Die weigeren bijvoorbeeld al sinds de oorlog om hun energiefactuur te betalen aan de Kosovaarse leverancier, waardoor de factuur bij de Kosovaarse belastingsbetaler beland. Dat schrijft onder meer De Morgen op basis van enkele interviews met Kosovaren.
• Maar volgens onderzoeksjournaliste Jeta Xharra draait het oplaaiende conflict meer over geld dan over nationalisme. Zij voert, als hoofdredacteur van het Balkan Investigative Reporters Network, onderzoek naar georganiseerde criminaliteit in het noorden van Kosovo. Zo zouden verschillende zakenmannen uit de kringen van Vucic heel wat geld witwassen door constructies in Metrovica.

(as)