Nadat Vlaams formateur Matthias Diependaele dinsdag een nota op tafel legde met daarin “de laatste stap” naar nieuwe gesprekken met cd&v en Vooruit, leken de andere partijen niet overtuigd. Na intern overleg schoot voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) de tekst publiekelijk af. Ook de Vlaamse regeringsvorming verkeert nu in crisismodus.

In het nieuws: Het voorstel van Diependaele is “onvoldoende”, zegt Mahdi.

• N-VA was er van overtuigd dat het voorstel van Diependaele “voldoende eten en drinken” bevatte voor onderhandelingspartners cd&v en Vooruit. Diependaele was naar zijn partijgenoten gestapt om te overleggen welke toegevingen er zouden komen. Er werd 3 miljard euro gevonden voor nieuwe investeringen, Al geplande investeringen, zoals bijvoorbeeld op welzijn, werden verder uitgebouwd.
• Maar dat bleek onvoldoende voor cd&v om de gezamenlijke gesprekken weer op te starten. Na de koppen bij elkaar te hebben gestoken, kwam Mahdi met een verklaring in de verschillende nieuwsuitzendingen. “De formateur heeft laten verstaan dat het laatste voorstel in een vrij strak keurslijf zat. Het was bijna te nemen of te laten. We zouden nog mogen onderhandelen over een aantal kleinere zaken, maar dit was het kader waarin men moest werken en moest aanvaarden. En dan kan ik alleen maar vaststellen dat op vlak van een zorgzaam en warm Vlaanderen, met de investeringen die nodig zijn in welzijn, dat die onvoldoende zijn”.
• Madhi wil niet spreken van een crisis. “Dat hoeft niet zo te zijn. Voor ons is het belangrijk dat we blijven spreken, met alle partijen. Dat hebben van in het begin gezegd. Dus ik zou niet weten waarom we het gesprek niet verder blijven aangaan. Maar je moet natuurlijk wel rekening houden met vele verwachtingen die leven in Vlaanderen, met een aantal elementen die partijen hebben voorgesteld. Je moet voldoende ruimte laten voor al die partijen om het Vlaamse regeerakkoord mee te kunnen kleuren”.
• Bij N-VA klinkt woest gemor. De nota van Diependaele had een laatste toegeving moeten zijn. Dat cd&v die nu verwerpt, zet kwaad bloed. Zo zou men binnen de partij spreken over “snotneuzen aan de macht”, weet VRT NWS. Het feit dat ook N-VA via de televisiejournaals vernam dat cd&v niet akkoord ging met de tekst, hakt er flink op in. Het vertrouwen tussen de drie partijen lijkt helemaal zoek.
  • N-VA was immers al verbolgen over het afschieten van de landingsnota door cd&v en Vooruit. De partij vond de tweede tekst al evenwichtig genoeg. De toegevingen die de partij deed in deze derde (en misschien dus ook laatste) nota, waren dan ook niet substantieel. Zo werd er niet geraakt aan het idee om in 2027 een begroting in evenwicht te bekomen. Vooruit en cd&v kunnen leven met een begrotingsevenwicht tegen 2029. Ze vroegen beiden extra uitgaven.
• Bij Vooruit blijft het muisstil: ook de socialisten planden intern overleg, maar willen voorlopig niet reageren op wat zij van de finale nota van Diependaele vinden.

Wat ligt er precies op de lever bij Mahdi en cd&v?

De details: Cd&v wil niet inbinden op de gekende punten.

• Cd&v vraagt echter wél substantiële aanpassingen aan de N-VA-tekst. Daarbij passeren heel wat gekende strijdpunten de revue. Welzijn en zorg is daarbij het grootste struikelblok, zoals Mahdi aangaf. Concreet gaat het over:
  • Extra plaatsen in de kinderopvang. Diependaele wilde tegen 2029 8.000 nieuwe plaatsen creëren, terwijl cd&v er 10.000 vraagt. Volgens onderwijsexperts zouden er tegen 2035 minstens 29.000 plekken moeten bijkomen, wil men in de kinderopvang problemen vermijden.
  • Meer investeringen in ouderenzorg. De federale overheid geeft Vlaanderen 500 miljoen euro om de vergrijzing aan te pakken, waarvan Diependaele een vijfde wil besteden aan ouderenzorg. Dat is te weinig, vindt cd&v.
  • Meer geld voor gehandicaptenzorg. Met de budgetten die Diependaele voorziet, “gaan de bestaande wachtlijsten voor mensen met een handicap niet weggewerkt worden”, zeggen de christendemocraten.
• Ook over onderwijs is cd&v het oneens met de aanpak van N-VA. Die wil de politiek meer betrekken bij de opvolging van scholen. Ook de schoolinspectie en de onderwijskoepels zouden minder vrijheid krijgen. Madhi schrijft op Instagram dat “het vertrouwen in leerkrachten en schoolbesturen veel te weinig aanwezig is”. Cd&v ziet schoolbesturen liever zelfstandig opereren.
• Ook de budgettering van N-VA van het Groeipakket, de vroegere kinderbijslag, vindt cd&v onvoldoende. Mahdi vraagt om een volledige indexering van de kinderbijslag, waarbij hij nu meent dat Diependaele het budget verlaagt in zijn nota.
• Het lokale niveau baart cd&v eveneens zorgen. De christendemocraten willen geen verplichte fusies van kleinere gemeenten, wat N-VA voorstelt. “Computer says no”, zei Mahdi daar eerder over. De subsidies voor de gemeenten moeten ook herbekeken worden voor cd&v: die zouden nu nog teveel naar grote steden zoals Antwerpen of Gent gaan.
• En tot slot is er nog de aankoop van landbouwgrond door natuurorganisaties. De ontslagnemende regering sloot een akkoord met de boeren om een gedeeltelijke stop te zetten op die aankopen, maar dat akkoord loopt binnenkort af. Cd&v toont zich bezorgd, samen met de boeren. “Men wil die gronden niet beter beschermen”, zegt men binnen de partij.

“Ongezien en ongehoord”

Om te volgen: Hoe moet het nu verder?

• Het media-offensief van Mahdi moet vooral vermijden dat cd&v nu de schuld krijgt van het laten mislukken van de onderhandelingen. Door de focus op het inhoudelijke te leggen, hoopt cd&v de schuld af te kunnen schuiven. “Want je vraagt je toch af in welk spel we hier spelen. Nu is het tenminste voor iedereen duidelijk waarom cd&v ‘neen’ blijft zeggen”, zegt een cd&v’er in De Morgen.
• Ondertussen blijft N-VA wel verbolgen. “We zijn heel teleurgesteld. Wat Mahdi doet, is ongezien en ongehoord”, reageert iemand van die partij in dezelfde krant. N-VA ergert zich aan het idee dat de vooropgestelde deadline van 23 september meer dan waarschijnlijk niet gehaald zal worden. De Vlaamse regeringsvorming wordt zo over de gemeenteraadsverkiezingen heen getild, wat haaks staat op het imago van ‘goed bestuur’ en dat N-VA zich aanmat tijdens de verkiezingscampagne.
• De onderhandelingen komen nu dus knarsetandend tot stilstand. Een echt uiteenvallen is dit niet, dat lijken ook de woorden van Mahdi te bevestigen. Maar van het optimisme van Diependaele is nog maar weinig over. De drie partijen zijn tot elkaar veroordeeld, dus er zal opnieuw gepraat moeten worden. Alleen zal dat langer kosten dan N-VA hoopte, en zal misschien ook wel gepaard gaan met nóg een nieuwe tekst en extra toegevingen.