De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken heeft op dinsdag het Kremlin ervan beschuldigd dat het de grootste elektriciteitscentrale van Europa, in Oekraïne, gebruikt als “nucleair schild”.

In een toespraak voor verslaggevers na afloop van de besprekingen bij de Verenigde Naties in New York, zei Blinken dat de acties van de Russische strijdkrachten het “toppunt van onverantwoordelijkheid” waren, toen zij vanuit de kerncentrale van Zaporizja op Oekraïense soldaten vuurden. 

“Natuurlijk kunnen de Oekraïners niet terugvuren, anders kunnen er vreselijke ongelukken gebeuren met de kerncentrale”, aldus Blinken. “Washington is zeer bezorgd dat Moskou de centrale nu als militaire basis gebruikt en vanuit de omgeving op Oekraïense troepen schiet. De soldaten gebruiken het als een nucleair schild”.

De Oekraïense onderminister van Buitenlandse Zaken, Myklola Tochytsky, vulde Blinken aan door te stellen dat er “krachtige gezamenlijke acties nodig zijn om een nucleaire ramp te voorkomen”. 

Wat voor bijkomende spanningen zorgt, is het feit dat de International Atomic Energy Agency (IAEA), de atoomwaakhond van de VN, geen toegang meer heeft tot de centrale.

“Terwijl deze oorlog voortwoedt, is niets doen gewetenloos”, zei directeur-generaal Rafael Grossi van de IAEA maandag tijdens de besprekingen van de VN over de non-proliferatie van kernwapens. “Als er een ongeluk gebeurt in de kerncentrale van Zaporizja in Oekraïne, zullen we geen natuurramp de schuld geven. We zullen alleen verantwoording moeten afleggen aan onszelf.”

De centrale, die de grootste van Europa is, werd begin maart overgenomen door Russische soldaten. De zes reactoren bieden genoeg energie voor vier miljoen huishoudens.

Russen spreken beschuldigingen tegen

De Russische vertegenwoordiging bij de Verenigde Naties in New York verwierp in een verklaring de beschuldigingen. “Wij hebben herhaaldelijk verklaard dat de acties van onze strijdkrachten op geen enkele wijze de nucleaire veiligheid van Oekraïne ondermijnen of de werking van de kerncentrale te Zaporizja belemmeren”, aldus de Russische VN-missie in een verklaring. 

“Het doel van de inname was om te voorkomen dat Oekraïense nationalistische groeperingen en buitenlandse huurlingen de huidige situatie in Oekraïne gebruiken om een nucleaire provocatie uit te voeren”, zo vullen de Russen aan.

Oekraïne bereidt zich voor

Onderwijl is de Oekraïense regering begonnen met het treffen van voorbereidingen op een mogelijke kernramp. “Dit betekent voor ons dat we ons op elk scenario moeten voorbereiden. Nooddiensten van de staat bespreken samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken de verschillende scenario’s die mogelijk zijn, waaronder volledige evacuaties van de regio,” zei de minister van Binnenlandse Zaken Denys Monastyrsky tegen Reuters.

Ook António Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN), sprak zich uit over de kwestie van de centrale. Tijdens een bijeenkomst van de Veiligheidsraad riep hij op tot een staakt-het-vuren rondom het complex. Hij reageerde hiermee op de recente beschietingen rondom de kerncentrale. 

“Ik roep de strijdkrachten van de Russische Federatie en Oekraïne op om onmiddellijk alle militaire activiteiten in de nabijheid van de fabriek te staken en zich niet op de faciliteiten of de omgeving ervan te richten”, aldus de Portugees.

Situatie Tsjernobyl bijzonder precair

Eerder in maart was het ook al onrustig rondom de iconische kerncentrale Tsjernobyl. Zo meldde CNN dat Russische soldaten het laboratorium van de centrale, dat de stralingsniveaus van het nucleaire afval moet controleren, hebben geplunderd. Gelijktijdig maakte de Oekraïense regering melding van verschillende bosbranden in de omgeving van de centrale.

De recente ontwikkelingen rondom de kerncentrale zorgen voor een groeiende bezorgdheid bij de IAEA. Zo rijden er verschillende voertuigen de exclusiezone in en uit, waardoor radioactieve stof via de banden Oekraïne en Wit-Rusland in wordt gereden.

En ook het personeel van het complex zou gedwongen worden te werken onder zware omstandigheden, waardoor de zogenaamde “derde pijler van nucleaire veiligheid” niet kan worden gegarandeerd. Personeel werkt onder externe druk, moet lange dagen maken en kan niet meer autonoom functioneren.

(lb)