Eind vorig jaar leefden wereldwijd 55 miljoen mensen als vluchteling in eigen land. Het aantal intern ontheemden is daarbij tot een recordniveau opgelopen. Dat zegt een studie van het Internal Displacement Monitoring Centre (IDMC) en de Norwegian Refugee Council. De onderzoekers merken nog op dat stormen en overstromingen vorig jaar beduidend meer mensen hebben gedwongen elders in hun land een nieuw onderkomen te zoeken dan gewelddadige conflicten. 

‘Conflicten en natuurrampen hebben vorig jaar elke seconde iemand op de vlucht gedreven en gedwongen elders in zijn land een onderkomen te zoeken’, stippen de onderzoekers aan. ‘Die volksverplaatsing is opmerkelijk, rekening houdend met de uitbraak van de coronapandemie, die veel landen immers heeft aangezet om beperkingen op de mobiliteit in te voeren.’

Azië en Afrika

In totaal werden volgens de studie vorig jaar 40 miljoen mensen door geweld of weersomstandigheden uit hun huizen verdreven. Stormen, overstromingen, bosbranden en droogte dreven meer dan 30 miljoen mensen op de vlucht. Oorlogen en ander geweld zorgden dat nog eens bijna 10 miljoen mensen op de vlucht gingen.

Daarbij zochten 9,8 miljoen mensen een nieuw onderkomen binnen de eigen landsgrenzen. In totaal leven nu wereldwijd ongeveer 55 miljoen mensen als een ontheemde in eigen land. Die groep is twee keer groter dan de wereldwijde populatie vluchtelingen die in een ander land een toevlucht hebben gezocht.

Uit het rapport blijkt dat meer dan 80 procent van de populatie vluchtelingen in Azië en Afrika is gesitueerd. Die groep omvatte 20 miljoen kinderen onder de leeftijdsgrens van vijftien jaar en 2,6 miljoen vijfenzestigplussers. ‘De meeste slachtoffers woonden in landen met een laag of middelmatig inkomen’, merken de onderzoekers op.

In Azië lagen vooral extreme weersomstandigheden aan de basis van de vluchtelingenstromen. ‘In landen als China, India, Bangladesh, Vietnam, de Filipijnen en Indonesië – waar honderden miljoenen mensen op laaggelegen kustlijnen en delta’s wonen – heeft een combinatie van bevolkingsgroei en verstedelijking ertoe geleid dat grotere groepen aan het risico op overstromingen worden blootgesteld’, luidt het.

‘In Afrika moet daarentegen vooral een verband worden gelegd met conflicten. Aanhoudend geweld verjaagde mensen uit hun huizen in landen zoals Burkina Faso en Mozambique, terwijl nieuwe oorlogen ontstonden in naties zoals Ethiopië.’

Pandemie

‘Sommige conflicten gingen daarbij trouwens gepaard met ongewoon lange en zware regenseizoenen, die overstromingen en oogstverliezen veroorzaakten. In landen zoals Somalië, Soedan, Zuid-Soedan en Niger werd een gedeelte van de bevolking die eerder op de vlucht was gegaan voor het geweld, door zware regenval gedwongen nog eens te verhuizen.’

‘Het is hemeltergend dat de wereld niet in staat is om zijn meest kwetsbare populaties tegen conflicten en rampen te beschermen’, stelde Jan Egeland, directeur van de Norwegian Refugee Council, in een commentaar op het rapport.

Alexandra Bilak, directeur van het Internal Displacement Monitoring Centre, voegde eraan toe dat de reële cijfers in werkelijkheid wellicht nog gevoelig hoger liggen. ‘Men moet immers rekening houden met de uitbraak van de coronapandemie’, aldus Bilak. ‘Uit angst voor mogelijke besmettingen heeft een groot aantal vluchtelingen het wellicht niet aangedurfd om zich bij opvangcentra te melden.’

‘De coronacrisis heeft bovendien ook de socio-economische situatie van de ontheemden verder ondermijnd. Daardoor dreigt het probleem in de toekomst nog verder te zullen oplopen.’