Het rommelt andermaal binnen Vivaldi rond abortus. Nog voor de vorming van die federale ploeg was een meerderheid in de Kamer klaar om een versoepeling van de regels te stemmen: cd&v dwong bij de regeringsvorming af dat een expertencommissie het zou bekijken. Alleen: die commissie heeft nu sinds april vorig jaar haar advies klaar, en wilde abortus wettelijk maken tot minstens 18 weken. Vandaag is dat 12 weken in België. Maar nieuwe recordcijfers van het aantal abortussen, en ook opnieuw kritiek op de meer dan 165 vrouwen die vorig jaar naar het buitenland moesten, om die wettelijke termijn te omzeilen, openen nu weer het debat. Bij de socialisten klinkt het hard: “We moeten de stilstand doorbreken. Het rapport van de experten ligt al een tijdje op tafel. Het Parlement moet opnieuw vrij kunnen stemmen”, zo stelt Freya Van den Bossche (Vooruit). Ook Open Vld-voorzitter Tom Ongena voert de forcing: “Sommigen willen de vrijheid van vrouwen inperken, wij willen ze groter maken. Ons wetsvoorstel ligt klaar.” In de wandelgangen is scherpe kritiek te horen op cd&v: “Hun argumenten zijn helemaal weggevallen, en nu doen ze niets meer, maar dat gaat in tegen de geest van het regeerakkoord”, zegt een hoge liberale bron. “Er komt voor het einde van de legislatuur ongetwijfeld een moment waarop het Parlement zich hierover buigt. Dan moet cd&v maar tegenstemmen, dan is dat ook meteen duidelijk”, is bij de socialistische top te horen. 

In het nieuws: Nieuwe recordcijfers over abortus: dat cijfer stijgt tot 8.300 van 7.000 behandelingen in 2022. 

De details: Vooral belangrijk, het thema leeft opnieuw. “Eén op vijf vrouwen raakt ermee geconfronteerd”, zegt Carine Vrancken van Luna vzw, de koepelvereniging van vijf Vlaamse abortusklinieken in België. Meteen zet die organisatie ook het debat rond het wettelijke kader opnieuw op scherp: meer dan 150 vrouwen gingen vorig jaar naar het buitenland, om de limiet van 12 weken te omzeilen en toch een abortus te krijgen.

• Uit nieuwe cijfers voor Vlaanderen en Brussel blijkt dat vorig jaar 10.080 vrouwen op consultatie gingen in abortusklinieken, een forse stijging ten opzichte van de 9.214 vrouwen van 2022. Daarbij wijst de koepelorganisatie op “misinformatie” over anticonceptie op TikTok en Instagram als één van de oorzaken. 
• Uit de cijfers van Belgische consultaties blijkt ook dat voor 165 vrouwen de wettelijke maximumtermijn voor abortus in België verstreken was: zij werden doorverwezen naar het buitenland, in praktijk Nederland. Volgens de vzw Luna ligt het werkelijke cijfer van Belgische vrouwen op ongeveer het dubbele: de andere helft stapt rechtstreeks naar Nederlandse ziekenhuizen.
• Carine Vrancken windt er daarbij geen doekjes om: namens de abortuscentra pleit ze opnieuw voor een aanpassing van de huidige wet. Enerzijds zijn er die 12 weken, wat men wil uitbreiden naar 20 weken. De vzw spreekt van “mensonwaardige toestanden” om vrouwen naar Nederland te moeten sturen.
• Maar ook de nog altijd wettelijk verplichte wachttijd van zes dagen tussen een consultatie en een effectieve abortus is niet naar de zin van Vrancken en de centra: “Wij zitten oog in oog met de vrouwen aan tafel en merken hoe groot het stigma nog is, en hoe moeilijk ze het vinden om over zwangerschapsafbreking te spreken. Toch hebben ze er al grondig over nagedacht. In veel gevallen is de beslissing al rond voor ze bij ons komen. Om dan te moeten horen dat er een wettelijk verplichte bedenktijd van zes dagen is voor de ingreep kan worden uitgevoerd, is heel lastig. Hoe betuttelend kan een wet zijn?”, zo zegt Vrancken in De Standaard.
• De vzw heeft haar politieke doel duidelijk gezet in de communicatie: de centra willen het thema opnieuw op de politieke kaart, in de kiescampagne. 

Wat vooraf ging: Cd&v-voorzitter Coens wist de versoepeling van abortus bij de start van Vivaldi te parkeren. Huidig voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) legde plots de limiet op 14 weken, vorig jaar in april.

• “Vorm dan een regering zonder ons”. Het was Mahdi zelf, in opdracht van toenmalig voorzitter Joachim Coens (cd&v), die in de laatste cruciale dagen voor de vorming van de Vivaldi-regering het dreigement uitte over abortus, in september 2020.
• In de Kamer lag in 2020 al maanden een paars-groen wetsvoorstel, dat steun kreeg van PVDA en DéFI, klaar: dat zou de wettelijke limiet optrekken naar 18 weken, en de bedenktijd van zes naar nog twee dagen brengen. Samen met N-VA en Vlaams Belang slaagde cd&v er telkens in de zaak te filibusteren, door tot drie keer advies van de Raad van State te vragen.
• Coens haalde finaal zijn eis binnen: voor ethische kwesties binnen Vivaldi moest er een consensus tussen alle regeringspartijen komen. Maar in ruil ging cd&v wel akkoord met een wetenschappelijke commissie van experten, die zich over de hele zaak zou buigen, en op basis waarvan men dan samen zou beslissen. 
• Midden maart kwamen die experten tot een bijzonder helder advies: unaniem stelden ze voor van twaalf naar achttien weken te gaan. Daarvoor hadden de experts twee grote redenen: ze schatten dat het aantal vrouwen dat naar Nederland moet tot 880 vrouwen per jaar oploopt. En er is anderzijds ook de morele reden, waarbij rekening gehouden wordt met de ontwikkelingsstadia van de foetus.
• De zes dagen wachttijd noemden de experten een “vernederende” termijn, omdat dit, volgens hun rapport, zou suggereren dat vrouwen niet zelf in staat zouden zijn te beslissen. Alle paars-groene Vivaldi-partijen reageerden uniso, de ene al steviger dan de andere (de PS had het strafste perscommuniqué): nu moest de hervorming er komen. 
• Verrassend was dat cd&v met een tegenbod kwam. “Wij hebben altijd gezegd dat je over abortus geen tapijtenhandel mag organiseren. Wij gaan dus niet onderhandelen over meer dan 14 weken en ik hoop dat de andere partijen daar respect voor hebben”, zo stelde Mahdi een ‘rode lijn’. Die werd vrij snel door de andere partijvoorzitters van Vivaldi aan flarden geschoten, wegens “weinig inhoudelijke argumenten”. 

The Big Picture: Abortus komt onvermijdelijk terug, de komende weken, in de Kamer. 

• “De ethische thema’s zullen wel nog terugkomen, cd&v moet kleur bekennen. Maar wij schatten het eerder in voor binnen een paar weken, in de Kamer. Hoe dichter bij de verkiezingen, hoe vrijer het Parlement kan agenderen.” Het wordt voor de Vlaamse socialisten duidelijk een verkiezingsthema.
• Bij de top van Vooruit windt men er geen doekjes meer om: het komt hoe dan ook nog op de agenda. En daarbij ook een niet mis te verstane sneer: “Respect voor iedereen, maar niet voor de vrouwen die hiermee te maken krijgen.”
• Daarbij tweette vanmorgen de lijsttrekker in Oost-Vlaanderen, Freya Van den Bossche (Vooruit), die de socialisten uitspelen op de ethische thema’s. “Het is goed dat de abortuscentra in de kiescampagne aandacht vragen voor noodzakelijke aanpassingen aan de wet”, zo stelt ze. Meteen wil Vooruit “de stilstand doorbreken”. 
• Bij de liberalen een soortgelijk geluid: “De oproep van de abortuscentra is duidelijk: we moeten de termijn optrekken van 12 naar 18 weken en de betuttelende wachttijd van 6 dagen afschaffen. Sommigen willen de vrijheid van vrouwen inperken, wij willen ze groter maken. Ons wetsvoorstel ligt klaar in de Kamer”, zo reageerde Open Vld-voorzitter Tom Ongena vanmorgen op X. 
• Idem bij Groen: “De wachttijd afschaffen en de termijn verlengen. Het advies voor noodzakelijke aanpassingen om abortuswet te verbeteren is duidelijk. Ons Groen-Ecolo wetsvoorstel ligt klaar”, stelde Kamerlid Eva Platteau (Groen)
• Bij de liberalen is eveneens in de coulissen te horen dat het geduld met cd&v op raakt, zo zegt een hoge blauwe bron:
  •  “Wij willen het regeerakkoord niet openbreken en ‘vrij stemmen’. Maar de geest van dat regeerakkoord was wel dat we na dat advies van het wetenschappelijk comité samen een oplossing zouden zoeken, niet dat het nadien dood zou zijn.” 
  • “Cd&v eist een consensus, maar doet nu verder niets. Dat kan niet. Ze weigeren het debat, overlegmomenten organiseren ‘ligt moeilijk’.”
  • Het is nochtans niet mogelijk te blokkeren, want zes van de zeven Vivaldi-partijen zijn voor.”
  • “Cd&v zit in de problemen doordat het door henzelf gevraagde advies compleet nadelig is voor hen. Daardoor zijn al hun argumenten weggevallen.” 
  • “De fractieleiders zullen het moeten opnemen, want de regering gaat er zich niet mee moeien. Maar dit komt eraan”.

Belangrijk: De Russische miljarden bij Euroclear en ook de winsten daarop, worden voorlopig (nog) niet in beslag genomen door de EU. 

• Het springt al veel langer in het oog: de 300 miljard euro aan Russisch geld dat overal ter wereld bevroren staat, zolang het conflict in Oekraïne duurt. Daarvan staat alleen al 197 miljard euro bij Euroclear in Brussel. Dat brengt zo’n 4 miljard euro per jaar op aan inkomsten, een enorm bedrag waarop Euroclear in België wel vennootschapsbelastingen betaalt: een soort ‘supertaks’.
• Dat bedrag gebruikt Vivaldi integraal “om terug te geven aan Oekraïne”, onder meer door humanitaire en militaire hulp te betalen én een fonds te spekken. Maar uiteraard is dit een enorme budgettaire meevaller: het gaat om honderden miljoenen euro’s die de federale regering niet zelf moet financieren. 
• Bovendien telt de militaire hulp aan Oekraïne, betaald met Euroclear-superwinst, nog eens mee om het Belgische defensiebudget internationaal op te krikken: daarmee scoort België al jaren belabberd binnen NAVO-kringen, omdat het zo weinig uitgeeft, in vergelijking met andere leden van die club.
• De afgelopen maanden leek die voor de federale kassa erg gunstige toestand niet te blijven duren: een pak landen, waaronder Polen en de Baltische staten, maar ook de Verenigde Staten, willen eigenlijk heel die 300 miljard euro aanslaan en aan Oekraïne geven. 
• De Europese Commissie werkte dan weer een idee uit om die winsten op het Russische geld aan (bijna) 100 procent te gaan belasten. Daarover is eigenlijk wel een consensus gevonden, vorige week op de top van Ecofin, de Europese ministers van Financiën.
• Maar een pak landen binnen de EU vinden dat voorzichtigheid geboden is, zeker om het geld helemaal te confisceren, juridisch en diplomatiek. Voorlopig gaat de EU enkel de winsten van de hoofdsom opzij zetten, om dus later te beslissen. De Belgische vennootschapsbelastingen tikken wel verder aan zo.
• Ook België waarschuwde al voor de gevolgen van een volledige confiscatie. Dat kan “enkel als de financiële stabiliteit gegarandeerd is”, er een “robuust juridisch kader is”, én het gelijk oversteken is voor heel de G7, “om fragmentatie in de wereld te vermijden”, zo stelde Belgische minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) op die top vorige week. 

Gevolgd: Premier De Croo zat in Londen.

• Downing Street 10 blijft een perfect decor om een staatsman te presenteren. Gisteren schoof daar eerste minister Alexander De Croo aan op de koffie bij Rishi Sunak, de Britse premier die in eigen land niet bijster populair is. 
• Op de agenda, volgens Belga: uiteraard de crisis in de Rode Zee, waar België deel zal nemen aan de EU-defensiemissie, maar waar het VK op dit moment al gevechten levert, samen met de VS, tegen de Houthi-rebellen.
• Belangrijker is dat België en het VK een nieuw samenwerkingsakkoord rond de politie willen sluiten, dat het weggevallen akkoord door de Brexit volwaardig moet vervangen. Dat zou dan volgens de Croo “de eerste keer zijn dat het VK met een Europees land opnieuw op dat niveau gaat samenwerken.”

Gevolgd (2): De Croo past ook voor een rol als vervanger van Michel.

• Het kan niet de bedoeling zijn dat de rol van Charles Michel (MR), de huidige voorzitter van de Europese Raad, plots wordt overgenomen door het land dat de roterende voorzitter is, in casu nu België. Dat heeft De Croo duidelijk gemaakt.
• Michel zit in een lastig parket, omdat hij heeft aangekondigd zijn mandaat niet uit te doen tot het najaar. Liever legt hij in juli ten laatste de eed af in het Europees Parlement, waar hij z’n carrière wil verderzetten. Maar dat zet de EU voor een vervelend probleem: wie moet dan die functie (voor even) opnemen? 
• Er zijn al langer stemmen, ook zelfs binnen de EU-tentakels, om Michel gewoon even niet te vervangen, en die rol te geven aan de huidige voorzitter, België, en dus premier De Croo. En zelfs om Michel dan maar nu al de laan uit te sturen, zodat hij “geen misbruik kan maken van zijn ambt om campagne te voeren”. 
• Maar dat wimpelt De Croo dus af. “Geen goed idee”, zo stelde hij aan VTM. “Het is absoluut niet aan mij om te depanneren. Het systeem werkt goed met een permanente en een roterende voorzitter.” 

Om te volgen: Raakt de nieuwe wegcode van minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) erdoor? De stedelijke kritiek over verplichte sirenes klinkt loeihard.

• Ecolo-vicepremier Gilkinet moderniseert de verkeersregels in een nieuwe Wegcode. Daarbij draait het rond “verkeersveiligheid”, niet onlogisch. Alleen: in dat kader heeft Gilkinet nu wel beslist om alle “prioritaire voertuigen”, dat zijn ambulances, politie- en brandweerwagens, die met zwaailichten rijden, ook telkens te verplichten hun sirenes te gebruiken, als ze de wegcode niet volgen. Ook ’s nachts dus. Dat zou gelden vanaf 1 februari.
• Dat is niet naar de zin van de burgemeesters van Gent en Antwerpen: “Deze maatregel is absurd en is totaal niet afgetoetst met lokale besturen, politie of brandweer. Als al die voertuigen bij dringende interventies hun sirene moeten opzetten, zullen onze bewoners geen nachtrust meer kennen. In een stad als Gent zouden dan constant sirenes te horen zijn”, reageert burgemeester Mathias De Clercq (Open Vld) in Het Nieuwsblad. Plus wijst hij erop dat bij een inbraak en politie-interventie “men hen al van heel ver zal horen aankomen.”
• Niet doordacht dus van Gilkinet, dat is ook wat Bart De Wever (N-VA) op de Antwerpse gemeenteraad stelde: “Wie dit voorstelt, heeft geen kennis van de realiteit waarin hulpdiensten werken. Herroep deze waanzin voor 1 februari.”
• De kans is dus groot dat Gilkinet zal moeten bijsturen. Want ook bij minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) zijn er toch twijfels, die ze aan Gilkinet meegaf. Wordt vervolgd dus. 

Gevolgd (3): Vivaldi pompt toch nog geld in spoorvrachtbedrijf Lineas, dat een nieuwe injectie van 60 miljoen euro krijgt.

• Vicepremier Gilkinet is ondertussen bezig geweest met een ander groot dossier. Het spoorvrachtbedrijf Lineas, het vroegere B-Cargo, zit al langer in slechte papieren. Het lijkt nu tijdelijk gered: het krijgt alweer een extra kapitaalinjectie, nu van in totaal 60 miljoen euro. 
• De federale investeringsmaatschappij SFPIM en het Franse investeringsfonds Argos Wityu investeren elk 15 miljoen euro in Lineas. Daarnaast zal het bedrijf leningen converteren, wat nog eens ruim 30 miljoen euro moet opleveren. Dat weet De Tijd.
• De overheid bezat via SFPIM 35 procent van de aandelen, dat verandert nu. Doordat beide partijen evenveel investeren, zwakt het aandeel van Argos Wityu af tot 55 procent en krijgt SFPIM 45 procent in handen. De Fransen wilden eigenlijk niets meer doen, en de Belgische staat laten opdraaien voor de rekening. Die moeten nu dus wel een pak schulden laten vallen, voor 30 miljoen euro. 
• De CEO van Lineas, Bernard Gustin, wist ondertussen het verlies van 80 miljoen euro wel te halveren. Het plan is om dit jaar break-even te draaien en vanaf 2025 winst te maken. Gustin zoekt ondertussen naar een derde investeringspartner, maar geïnteresseerden zijn erg dun gezaaid. Het spoorvrachtverkeer in Europa is weinig rendabel.
• Toch is Lineas van groot belang voor de Belgische haven van Antwerpen en Zeebrugge. Per dag worden meer dan 190.000 containers via de terminal van Lineas van treinen gelost of erop gezet.. Er werkt ook 2.100 man bij het bedrijf, een belangrijke reden waarom faillissement geen optie was voor Vivaldi en bevoegd minister Gilkinet, die een believer van het spoor is.

Om te volgen (2): Is de SFPIM, de federale investeringsmaatschappij, dan ook een ‘financiële instelling?’.

• De federale regering is al langer bezig om al haar participaties in overheidsbedrijven onder te brengen in één holding: de SFPIM. Tot nu toe zaten sommige aandelen daar, andere hield de staat nog rechtstreeks aan. 
• In mei zullen de overheidsbelangen in Proximus (53,5 procent) en Bpost (24,13 procent) overgaan in SFPIM. Dat bezit al 26,91 procent van Bpost. Eerder werden de participaties in Ethias (31,6 procent) en BNP Paribas (5,3 procent) al overgeheveld naar de SFPIM.
• Voor Belfius, dat 100 procent van de Belgische staat is nadat deze Dexia redde van de ondergang, en die bank daaruit geboren werd, ligt het moeilijker. De SFPIM zou bij de overheveling van de participatie van Belfius als financiële holding kunnen worden beschouwd. En dat betekent dat ze dan plots onder allerlei extra controle van de Nationale Bank en de ECB zou vallen. Dat is niet de bedoeling.

Gelezen: Een inschatting van Europese denktank ECFR voorspelt dat extreemrechts de derde grootste politieke familie wordt in het Europees Parlement.

• Een nieuw rapport van de European Council on Foreign Relations heeft het over een golf van extreem rechts, die Europa dreigt te overspoelen, voor de Europese verkiezingen op 9 juni. Helemaal verrassend is dat niet: de opmars is al langer bezig bij nationale verkiezingen in de lidstaten, onlangs werd in Nederland ook de PVV veruit de grootste. In Vlaanderen staat Vlaams Belang ruim aan kop in de peilingen.
• Daarbij hebben de onderzoekers zich gebaseerd op allerlei nationale peilingen, om een Europese puzzel te leggen. In liefst negen Europese landen zouden volgens hen extreemrechtse partijen (zelf heeft Vlaams Belang het over ‘radicaal rechts’) de grootste worden: in Frankrijk, Polen, Tsjechië, Hongarije, Italië, Nederland, Oostenrijk, Slovakije en België. 
• Overigens is dat onderzoek vrij gelijklopend aan voorspellingen die de Europese site Politico ook permanent doet over zetels, op basis van verschillende peilingen van alle lidstaten. Ook daar dezelfde projectie dus. 
• In het Europees Parlement, waar in totaal ook 15 zetels bijkomen in 2024, doordat er meer EU-inwoners zijn, zou dit een stevig effect hebben: de fractie van extreemrechts, ‘Identiteit en Vrijheid’ (ID) springt volgens het onderzoek naar de derde plek, als politieke familie. Volgens het onderzoek haalt ID straks 98 zetels, komende van 58.
  • De grootste fractie, de Europese Volkspartij (EPP) blijft wel de leider, maar krimpt van 178 zetels naar 173. Vandaag zetelt enkel cd&v daar.
  • De socialisten van S&D, met Vooruit en de PS, blijven ook tweede, met ook een verlies van 141 zetels naar 131.
  • Vooral voor de liberalen van vroeger ALDE, nu Renew (RE) is er een grote klap: zij waren in 2019 de derde formatie met 101 zetels, maar zouden nu op de vierde plek eindigen, met nog 86 zetels.
  • De huidige fractie van N-VA, de Conservatieven en Hervormers (ECR) eindigen op 85 zetels, een winst komende van 67 zetels in 2019. Maar de vraag is wat er van die fractie, die altijd een losse samenwerking was, na de verkiezingen nog overblijft: de N-VA zelf zou naar de EPP overstappen. 
  • De Groenen eindigen op een score van 61 zetels, of 10 zetels verlies komende van 71. 
  • De extreem-linkse fractie, waar PVDA in zit, staat ook op (lichte) winst volgens het onderzoek: zij haalden in 2019 38 zetels en zouden op 44 uitkomen. (cv/ddw)