Rel in Kamer legt zwakke rol van voorzitter Eliane Tillieux (PS) bloot

“Het reglement, mijn botten”, zo snauwde Valerie Van Peel, afscheidnemend Kamerlid van N-VA, maar ook nota bene ondervoorzitter van de Kamer, nadat ze het woord nam én kreeg, om een snoeiharde aanval op Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken te lanceren. Die had bijzonder kritische vragen gesteld over de tijdelijke afwezigheid van minister Meryame Kitir (Vooruit) om “haar mentaal welzijn op de eerste plaats te laten komen”. Dat Kamervoorzitter Eliane Tillieux (PS) de tussenkomst toeliet, en vervolgens Van Grieken niet wat extra spreektijd gaf, deed de potjes overkoken bij de Belang-voorzitter, die weigerde van het spreekgestoelte te gaan. Chaos volgde. Het incident is tekenend voor de zwakke leiding die Tillieux nu al twee jaar aan het Parlement geeft. Erg onzeker, haast mechanisch bij momenten over de regeltjes rond spreektijd, zonder veel steun voor de oppositie en hun waakhondrol, en vooral, op cruciale momenten de regie verliezen: de PS-politica kan haar draai maar niet vinden. Het gevolg? De kwaliteit van het debat daalt, en vooral, die oppositie grijpt naar de paardenmiddelen dan: roepen, tieren, weigeren van hun plek te gaan. Weinig fraai allemaal, en niet passend in een traditie van voorzitters zoals Herman Van Rompuy (cd&v), Patrick Dewael (Open Vld) of Herman De Croo (Open Vld).

In het nieuws: “Dit is degoutant. U schopt niet op iemand die op de grond ligt. Dat is schandalig. Schaam u”, zo roept Van Peel naar Van Grieken, in de Kamer.

De repliek: “Dat de N-VA nu de woordvoerder is geworden van de socialisten, daar overtreft u zelfs uw eigen voorzitter mee”, bijt Van Grieken terug.

Het gevolg: Tillieux verliest de regie. De Kamer verzinkt in chaos.

“Moet ik geweld laten gebruiken, meneer Van Grieken? Ik denk dat u daarop zit te wachten.” Het was een bijna wanhopige Eliane Tillieux die probeerde, “voor de zesde keer nu”, om Van Grieken zover te krijgen om terug op z’n plaats te gaan. Die weigerde, en fulmineerde over het feit dat hij ongelijk behandeld werd en “dat er nu blijkbaar A- en B-Parlementsleden zijn”.
De 56-jarige PS’ster uit Namen, die sinds oktober 2020 de Kamer leidt, had het hele gedoe over zichzelf afgeroepen. Want los van de felle woordenwisseling over de break van minister Kitir, waar het allemaal eigenlijk om draaide, had de Belang-voorzitter wel degelijk een punt: de Kamervoorzitster had zo eventjes gewoon de spelregels van haar eigen halfrond uit het raam gekieperd.

Hoe het begon: “De socialisten van Conner Rousseau hebben u belogen”.

Alles begon bij een ontketende Van Grieken, die al ’s ochtends fel was opgenaaid, over de pers, die haast unisono het vertrek van Kitir duidde met de nodige elementen van een kabinet dat nog moeilijk functioneerde naast en met de minister. “Nu blijkt volgens Knack, Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws dat mevrouw Kitir geen rust moest nemen op advies van een dokter, maar op advies van haar voorzitter. Ze moet rust nemen onder dwang van haar voorzitter.”
Daarbij was Van Grieken snoeihard:
- “Ze hebben u bedot. De socialisten van Conner Rousseau hebben u belogen. Eerst was er in de Wetstraat nog enige sympathie en zelfs begrip voor de situatie van mevrouw Kitir.”
- “Blijkbaar was niet alleen het beleid een puinhoop, maar ook het beheer van haar kabinet. Ze was al aan haar vijfde woordvoerder toe en tientallen mensen zijn al vertrokken.”
- “Als dit waar is, en ik spreek met twee woorden, heeft de minister gelogen en moet ze ontslag nemen.”
Daarop tikte Tillieux Van Grieken een eerste keer op de vingers: “Uw woorden gaan te ver”. Maar Van Grieken repliceerde “dat mentaal welzijn misbruiken om een politiek feit te camoufleren een slag in het gezicht van tienduizenden mensen is”.
Daarop eiste plots N-VA’ster Valerie Van Peel het woord. Dat ze zich daarbij erg inleefde in de toestand van Kitir, lijdt geen twijfel: zelf besliste ze een tijd terug, omwille van de mentale druk van haar job, om het ondervoorzitterschap van N-VA neer te leggen, en na 2024 ook geen kandidaat meer te zijn voor een mandaat bij haar partij.
Maar de Antwerpse is wel nog steeds de eerste ondervoorzitter van de Kamer, niet zomaar een Parlementslid dus, maar iemand met uitgebreide kennis van de spelregels. Dat bleek meteen: “Ik weet dat ik niet het recht heb om het woord te nemen, maar ik denk dat ik een stem ben die moeilijk van socialisme kan worden beschuldigd. Ik neem het woord toch, want ik vind dit degoutant”, zo riep ze door het halfrond. Op gejoel vanop de banken van Vlaams Belang, die wezen op het reglement, dat helemaal geen ruimte laat tijdens het vragenuurtje voor Kamerleden om zomaar tussen te komen, sneerde ze openlijk: “Het reglement, mijn botten.”
Dat leidde uiteraard tot grote ergernis bij Van Grieken en co, maar nog opvallender: Tillieux liet doodleuk begaan, Van Peel mocht haar ding doen en brandde de Vlaams Belang-voorzitter helemaal af:
- “Plots hebben de kranten gelijk. Dat heb ik Vlaams Belang nog nooit horen zeggen.”
- “U spreekt over iemand die al op de grond ligt. U weet niet wat er bij haar allemaal speelt.”
- “Dit kunt u niet op die manier zeggen, sorry. Als u iets weet van mentaal welzijn, dan weet u ook hoe complex dat is.”
Het applaus volgde Kamerbreed, waarna zowaar premier Alexander De Croo (Open Vld) aan wie de vraag gericht was, maar hoefde binnen te koppen:
- “Ik ga er ook vanuit dat minister Kitir deze ploeg op korte termijn opnieuw kan vervoegen en heb het volste vertrouwen in Frank Vandenbroucke (Vooruit), die tijdelijk overneemt.”
- “U staat hier persoonlijke zaken te beweren over iemand die zich hier niet kan komen verdedigen. U baseert zich alleen op wat in de kranten staat. Ik vind de methode die u gebruikt stuitend.”

Hoe het verder ging: De oppositie weigert Tillieux vervolgens te helpen.

Van Grieken was in alle staten, en “nam het Tillieux persoonlijk kwalijk dat een actuele vraag gekaapt wordt, dat mensen op de bank mogen onderbreken“. Daarbij gaf hij de N-VA ook lik op stuk: “Dat de N-VA de woordvoerder is geworden van de socialisten, daar overtreft u zelfs uw eigen voorzitter mee”, een verwijzing naar de goede relaties of ‘bromance’ tussen Bart De Wever (N-VA) en Rousseau.
Daarbij bleef hij over fulmineren: “Als ik geen vragen meer mag stellen, als Parlementslid, mag dat hier allemaal afgeschaft worden en dat wilt u natuurlijk.” Maar hij viseerde Tillieux: “Mevrouw de voorzitster, dat u het vragenuurtje laat kapen en mij minder tijd geeft, is een aanfluiting van de democratie.”
De Belang-voorzitter wilde vooral één zaak: dat hij nu ook extra spreektijd zou krijgen, en zijn één minuut repliek, die hij normaal kreeg, dan ook verlengd zou worden. Tillieux deed zijn micro dicht en stuurde hem terug naar z’n plaats. Maar zonder gehoor. Van Grieken weigerde, na verschillende pogingen. “Voor de derde keer, ga zitten. U voert niet uit wat ik vraag, u riskeert een ordemaatregel”.
N-VA-fractieleider Peter De Roover schoot dan maar ter hulp: “Ik denk dat u hem in de kaart speelt door hem de minuut spreektijd niet te verlenen. Op dat ogenblik kan hij namelijk bijkomend de slachtofferrol spelen, de rol die Vlaams Belang het liefst opneemt”, zo suggereerde die een opening voor Tillieux. Die hapte niet.
Vervolgens nog pijnlijker: de Kamervoorzitter eiste dat de volgende vraagsteller naar voor zou komen. Maar dat was uitgerekend De Roover. Die weigerde. Daarop was het opnieuw de oppositie, met Raoul Hedebouw (PVDA), die ook weigerde. Daarna nog eens oppositie, met Cathérine Fonck (Les Engagés). Die suggereerde voorzichtig vijf minuten pauze, waarop Tillieux, die ondertussen letterlijk met geweld had gedreigd tegen Van Grieken, daarop toch inging.

Tekenend: Neen, Tillieux is geen De Croo of Dewael. En N-VA zou toch beter opletten met Kamerreglementen.

In de Kamer is de laatste decennia een sterke traditie opgebouwd van krachtige voorzitters, die bij momenten toch ook durfden los te komen van de regering. Een Kamervoorzitter wordt bij regel wel gekozen door de zittende meerderheid, maar met Herman De Croo, vader van de huidige premier, kreeg men in 1999 een voorzitter die duidelijk zijn eigen weg wilde gaan en zijn rol met overtuiging speelde.
Dat vader De Croo jarenlang zelf een van de leiders van de oppositie geweest was in die Kamer, in de jaren ’90, speelde uiteraard een sterke rol. Hetzelfde gold, en geldt, overigens voor Patrick Dewael (Open Vld), die ondertussen drie keer, met tussenpauzes, de voorzittershamer kreeg. Ook Herman Van Rompuy (cd&v), die in de paars-groene periode begin jaren 2000 niet het meest actieve Karmerlid was, voerde in dat tijdperk op zijn beurt wel felle oppositie. En zelfs Siegfried Bracke (N-VA) had er eerst vier jaar oppositie opzitten in de Kamer, voor hij daar voorzitter werd in 2014.
Allen gaven in hun rol van voorzitter dus telkens veel ruimte voor het oppositiewerk, en durfden de regering scherp ter orde roepen, indien die met documenten of aanwezigheden niet in orde was. Bij Tillieux, die voor 2019 nooit in de Kamer zetelde, oogt het CV helemaal anders: zij was nooit Kamerlid, wel even Waals Parlementslid, maar vooral het grootste deel van haar carrière minister in de Waalse regering. Haar Parlementaire reflex is veel minder sterk, om de Kamer de rol van waakhond te laten spelen. Ze lijkt soms zelfs integraal deel van de Vivaldi-ploeg.
Dat uit zich in het zeer mak omgaan met de plicht van de regering om documenten af te dwingen, maar evengoed bij spreektijden: haast zelden lijkt de Kamervoorzitter het debat aan te voelen, en daarin mee te gaan, tijdens vragenuurtjes. Zelfs de premier werd al regelmatig ongenadig afgebroken tijdens nochtans ook voor oppositie relevante replieken. Dat de voorzitster ook niet als echt vlot in het Nederlands kan omschreven worden, helpt niet. Maar PS’er André Flahaut was dat, zeker in zijn beginperiode, ook niet helemaal: het gaat meer om mentaliteit, en politieke feeling.
Dat leverde al meermaals chaos op in het halfrond. Zo waren er tijdens de coronaperiode heftige incidenten met de oppositie, die klaagde over het misbruiken van de maatregelen om hen te muilkorven. Diezelfde Van Peel stond toen vanop de N-VA-banken heftig te schreeuwen en te fulmineren, met bijzonder veel verontwaardiging: ook toen geen fraai schouwspel voor het politieke bedrijf.
Want dat is nochtans het effect van zwak leiderschap in de Kamer: een Parlement is als een paard, placht De Croo senior te zeggen, “af en toe moet je de teugels vieren, af en toe strak aanspannen”. Zonder de juiste feeling lukt dat niet, en gaat het net in tegenovergestelde richting, zoals gisteren. Actie krijgt uiteraard reactie: dan grijpt de oppositie ook naar radicale methodes, zoals schreeuwpartijen, en zelfs het weigeren van terug naar de plek gaan.
Het Kamerreglement geldt daarbij als de rode draad: bij elk spel dat goed gespeeld moet worden, horen de nodige regels. Voor buitenstaanders is het verwonderlijk hoe vaak, en obsessief, men in de Belgische Kamer terugvalt op discussies over dat reglement. Maar zelden werd er zo flagrant en openlijk “de botten aan geveegd”, als gisteren.
Dat Tillieux gisteren die uitspraak aanvaardde, en plots de spelregels tijdens het spel veranderde, is niet meteen goed nieuws voor heel de oppositie, inclusief Van Peel: welk argument heeft de N-VA-fractie nog straks, als ze vindt dat ze niet hun reglementair bedeelde rol mogen spelen?

Ook opgemerkt: Voor Kitir is het allemaal slecht nieuws.

Ergens na de herfstvakantie wordt Hilde Crevits (cd&v) terug verwacht in de Wetstraat. Volgens bronnen bij cd&v “wandelt en fietst ze veel, en kan ze goed loskomen van de stress die politiek toch met zich meebrengt”.
Het lijkt een tijdelijke pauze, een ‘break’ voor de Vlaamse viceminister-president, waar haar federale collega Meyrame Kitir (Vooruit) voorlopig alleen maar van kan dromen. De hevige discussie waar zij in terecht gekomen is, beperkt zich niet tot het Kamerdebat gisteren.
Onder meer in Het Laatste Nieuws vandaag verschijnt een striemende analyse onder de kop “Mentaal welzijn mag geen handig schaamlapje worden“, een scherpe uitval naar Vooruit, en hun achteraf gezien op z’n minst ongelukkige communicatie rond de exit van Kitir.
Iets meer context over een moeilijke situatie op het kabinet had mogelijks veel ellende bespaard. Want hoe dan ook komt Kitir erg beschadigd uit deze heisa: haar competenties en haar functioneren als minister werden openlijk in vraag gesteld, door een hele reeks anonieme bronnen.
Op Radio 1 herhaalde Alexander De Croo als premier vanmorgen zijn steun: “Zij geeft aan dat ze mentale problemen heeft, wie zijn wij om daaraan te twijfelen, op basis van geruchten? Ik ga er vanuit dat Kitir terugkomt van zodra ze terug kan komen. Iemand afrekenen op basis van geruchten is niet mijn methode.” Vraag is of die openlijke steun volstaat, als al her en der gesuggereerd wordt dat “terugkomen bijzonder lastig gaat worden”.

Doorbraak dus: Of niet?

De Europese regeringsleiders zijn het vannacht in Brussel na 10 uur discussie eens geraakt over een prijsbegrenzing voor ingevoerd aardgas. Ze kiezen zoals verwacht voor een “dynamische prijscorridor” die de grootste prijsstijgingen afvlakt. Er is ook een deal over de gezamenlijke inkoop van gas, voor 15 procent: misschien wel nog belangrijker dan de eerste beslissing.
Een “dynamische prijscorridor” is een bandbreedte waarbinnen de gasprijs zou moeten blijven, om excessieve prijzen op de groothandelsmarkt af te toppen. Het wordt ook een “gasslang” genoemd.
Net iets anders dus dan een prijsplafond of prijslimiet, maar dat wilden vooral Nederland en Duitsland echt niet: het is dus iets breder. Om die twee tegemoet te komen (die landen vreesden dat gasimporteurs bij prijsbeperkingen Europa links gaan laten liggen) is expliciet de voorwaarde ingebouwd dat de Europese prijsregulering de bevoorradingszekerheid niet in gevaar mag brengen.
Premier De Croo durfde vanmorgen na afloop niet al te luid te triomferen: de duivel zit in de details, maar die zijn nog niet afgeklopt. Het is nu aan de EU-ministers van Energie om een werkbaar mechanisme uit te werken, binnen het kader van het bereikte principe-akkoord. Dat doen die, met Tinne Van der Straeten (Groen) voor België, dinsdag in Brussel.
“Een grote stap vooruit dus”, daar hield de premier het bij. Maar er was wel politiek stevig doorgepraat, met een grote groep landen, met België en Zuid-Europa op kop versus Nederland en Duitsland. “We hebben elkaar recht in de ogen gekeken en gevraagd: willen jullie dit écht doen werken, of willen jullie het gewoon op de lange baan schuiven? En de landen die sceptisch waren, hebben gezegd, ‘vertrouw ons’, we willen het doen werken”.
Maar dus ook erg relevant: de beslissing om gezamenlijk gas aan te kopen op de groothandelsmarkt. Als de EU als blok gas inkoopt, kan ze een lagere prijs bedingen. De groepsaankopen zullen op vrijwillige basis georganiseerd worden, behalve voor het vullen van de laatste cruciale 15 procent van de gasvoorraden. Dan is de groepsaankoop verplicht.

Slecht nieuws voor de EU: Het draait vierkant tussen Frankrijk en Duitsland.

Het duo, de twee grote Europese landen die telkenmale met elkaar in oorlog gingen historisch gezien, vormde altijd de motor van de EGKS, de EG en uiteindelijk de EU. De hereniging van Duitsland kwam er in ruil voor de euro: François Mitterand en Helmut Kohl maakten dat akkoord.
Vandaag lijkt dat voltooid verleden tijd. Een speciale Frans-Duitse top, die volgende week had moeten plaatsvinden, is afgelast. Ergens in januari willen de landen tijd maken voor elkaar, op een top. Emmanuel Macron en Olaf Scholz gaan wel nog een tête à tête doen: die schrappen zou wel erg pijnlijk geweest zijn.
Meer dan een teken aan de wand: in heel de energiediscussie staat Frankrijk al langer lijnrecht tegenover de Duitsers, die blijven vechten tegen een prijsplafond. En ook over defensie zijn er gigantische discussies.
Misschien wel de meest fundamentele zaak: doordat Scholz met zijn paarsgroene regering beslist heeft tot een massieve investering van 100 miljard in de Duitse defensie, is Berlijn niet langer een papieren tijger straks. Integendeel: militair gezien kunnen ze dan voorbij Parijs springen, een enorme verstoring van het evenwicht. Zoals aangehaald, is een cruciale vraag daarbij bij wie de Duitsers gaan shoppen, om hun leger op te pompen. Alles wijst erop dat dat veeleer de VS wordt, en niet de Franse defensie-industrie.
Gisteren kwam er nog een dossier bij op te stapel: Franrijk blokkeerde eerst een nieuwe pijplijn van het Iberische schiereiland naar Duitsland, de ‘MidCat’-pijplijn. Macron kondigde gisteren zowaar aan dat hij met Spanje en Portugal een nieuwe deal heeft: de ‘BarMar’-pijplijn, die gas naar Marseille gaat brengen vanuit Barcelona. Effe lekker door de neus van Scholz geboord.

Ondertussen: Een nieuwe belofte in de asielcrisis, tegen 1 december 1.500 plaatsen erbij.

Vivaldi worstelde gisteren in de Kamer heftig met het asieldossier: staatssecretaris Nicole de Moor (cd&v) kreeg een spervuur van vragen, waarbij de oppositie vaak op hetzelfde kritisch niveau zat van de meerderheid.
De PS speelt daarbij nu een stevig spelletje blufpoker. Nadat ze eerste aarzelden, tot frustratie van de cd&v’ers, maar ook de groenen, gooien ze nu de poorten bij Defensie open. In totaal komen er 500 plekken bij nog in november en zelfs 1000 tegen 1 december. Die kunnen dan heel de winter lang dienen als noodopvangplek.
Meteen heeft de Moor zo haar gevraagd “grote noodcapaciteit”, al is het de vraag of 1.500 plekken zal volstaan. De ngo’s geloven alvast van niet.
En er is een addertje onder het gras: daarmee heeft de Moor nog altijd geen personeel, om die plekken te bemannen. In de Kamer jende PS-parlementslid Hervé Rigot toch de Moor een beetje: ‘Wie kan aanvaarden dat kinderen op straat slapen?”, zo herhaalde die, waarbij hij een “duidelijk engagement” vroeg van de cd&v’ster. Daarbij wees hij erop dat Defensie (lees: de PS), nu al “instaat voor zo’n 7.000 van de 31.000 plaatsen in het opvangnetwerk”.
Het personeel moet dus van elders komen. En daar loopt het voorlopig mis: ook de militaire gebouwen in Berlaar en Glons (waar niet eens stromend water is) kunnen zo voorlopig niet ten volle benut worden, want er is geen volk om het te bemannen.
Misschien wel het belangrijkste nieuws voor de Moor komt ondertussen uit het Europese niveau. Op de EU-top werd opnieuw de ‘case’ van Servië aangehaald, en die zouden op korte termijn bereid zijn om hun soepele visa-voorwaarden te gaan verstrakken, voor een pak landen. Dat zou meteen op korte termijn honderden Burundezen voor België en Indiërs voor Oostenrijk kunnen tegenhouden.
De ‘toegift’ van de PS, leidde er in de Kamer overigens niet toe dat men vanuit de meerderheid wat milder wordt voor de Moor. Zoals gebruikelijk haalde Groen-Kamerlid Eva Platteau heel hard uit naar haar eigen coalitiepartner: “Ik had gedacht dat kinderen op straat een wake-upcall zouden zijn. Je vraagt je af: voelt iedereen in deze regering de urgentie? Blijkbaar is de situatie nog altijd niet dringend genoeg om daadkrachtig op te treden.” Het wordt straks dus wel kijken naar Groen, die met Petra De Sutter de bevoegdheid van Ambtenarenzaken vasthoudt, en dus een reservoir aan handen heeft, om te zien of zij mee het probleem oplossen.

Ook genoteerd: Twee nieuwe ondervoorzitters voor cd&v, maar die staan in de schaduw van een oud-boegbeeld.

Dan schop je het tot ondervoorzitter van de partij, en dan spreekt men helaas over iemand heel anders: het overkomt Nathalie Muylle en Robrecht Bothuyne, die als duo nu Sammy Mahdi gaan versterken om cd&v te leiden.
Muylle en Bothuyne werden gisteren aangeduid: volgens de reglementen van de partij moeten die ondervoorzitters er zijn, maar in de periode van Joachim Coens werden ze niet ingevuld. Een poging om dat toch te doen, waarbij Nawal Farih (cd&v) het aanbod kreeg, op het eind van het voorzitterschap van Coens, mislukte.
Alleen, Muylle en Bothuyne (die zich “vereerd voelt om ondervoorzitter van de mooiste partij van het land te mogen zijn”) zijn niet naar wie men keek gisteren en vanmorgen bij cd&v: daar wordt de ‘terugkeer’ van Inge Vervotte gretig besproken én ook gretig in de markt gezet door de voorzitter.
Echt terugkeren, wat haar ondertussen al tig keer gevraagd is door de opeenvolgende partijleiders in al die jaren, die telkens met ministerportefeuilles zwaaien dan, doet ze uiteraard helemaal niet. Vervotte was van 2004 tot 2011 minister, eerst in de Vlaamse regering van Yves Leterme (cd&v), daarna volgde ze die federaal. Toen zijn regering viel, trok Vervotte ook weg uit de politiek. In 2013 werd ze voorzitter van de Emmaüs-groep, en volgden nog een pak mandaten zoals voorzitter van de vzw deSingel. Voor actieve politiek bedankt ze feestelijk.
Nu wordt ze wel lid van een orgaan dat Joachim Coens nog oprichtte, de nieuwe ‘partijraad’ bij cd&v, waar ze één van de meer dan honderd stemmen wordt. Die partijraad wilde Coens om naast zijn ministers net wat meer stemmen van onderuit de partij te horen.
Voorzitter Mahdi dicht daar Vervotte meteen een stevige, formele rol toe, in die raad. Hij noemt haar in De Tijd “zijn politieke meter”. “Ik heb altijd veel respect gehad voor haar. Ze heeft me vaak geadviseerd. Ik ben blij dat ze dat ook in de partijraad wil doen.”