De effectentaks brengt almaar minder geld in het laatje, leert een evaluatie door het Rekenhof. Volgens de overheidsinstelling is het veel te gemakkelijk om die belasting te ontwijken.

Key takeaways

• De effectentaks brengt almaar minder op. Tijdens het eerste jaar was die belasting nog goed voor 470 miljoen euro. In het derde jaar was dat bedrag gezakt tot iets meer dan 360 miljoen euro (volgens voorlopige cijfers).
• Volgen het Rekenhof kunnen beleggers de taks vrij vlot ontwijken door meerdere effectenrekeningen te bezitten of gedematerialiseerde effecten om te zetten naar effecten op naam.

Duiding: Wat is de effectentaks?

• De effectentaks wordt geheven op effectenrekeningen die een gemiddelde waarde van meer dan 1 miljoen euro jaar hebben. De fiscus houdt daarbij geen rekening met het aantal titularissen.
• Zodra die grens wordt overschreden moet je een belasting betalen van 0,15 procent op de gemiddelde waarde van de effectenrekening.
  • Om de gemiddelde waarde te bepalen, kijkt de belastingdienst naar de waarde op vier tijdstippen: op 31 december, 31 maart, 30 juni en 30 september.
  • Het bedrag van de verschuldigde taks wordt echter steeds beperkt tot 10 procent van het verschil tussen de belastbare grondslag en 1 miljoen euro. De wetgever voerde die beperking in om te vermijden dat de taks aanleiding zou geven tot een daling van de waarde van de effectenrekening onder het drempelbedrag van 1 miljoen euro.

In het nieuws: Het Rekenhof heeft de effectentaks voor de eerste keer geëvalueerd.

• Uit die analyse blijkt dat die belasting almaar minder opbrengt. In 2021, toen de regering die belasting invoerde, inde de fiscus 470 miljoen euro. In het daaropvolgende jaar zakte dat bedrag tot 395 miljoen euro. Volgens voorlopige cijfers stroomde er in het derde jaar slechts 362 miljoen euro naar de staatskas.

Waarom brengt de effectentaks minder op?

Details: Volgen de overheidsinstelling zijn er meerdere redenen waarom die belasting steeds minder opbrengt.

• Er waren aanvankelijk twee antimisbruikbepalingen om te vermijden dat beleggers de effectentaks kunnen ontwijken. De splitsing van een effectenrekening in meerdere rekeningen bij dezelfde financiële instelling en de omzetting van belastbare effecten in effecten op naam werden beschouwd als onweerlegbare vermoedens van ontwijking.
  • Het Grondwettelijk Hof vernietigde weliswaar in het najaar van 2022 die bepalingen. Het Hof oordeelde dat het ook kan gaan om niet-fiscaal gedreven rechtshandelingen en dat het onduidelijk is op welke verrichtingen het onweerlegbaar vermoeden exact van toepassing is. De fiscus mag er met andere woorden niet meteen van uitgaan dat het om misbruik gaat.
• Dat betekent onder meer dat er niet meteen sprake is van belastingontduiking als je meerdere effectenrekeningen bezit.
  • Toch wil dit niet zeggen dat je zonder enige beperking een effectenrekening kunt splitsen, want de belastingadministratie kan nog steeds de algemene antimisbruikbepaling inroepen. Je hebt echter steeds het recht om te bewijzen dat andere niet-fiscale motieven aan de grondslag liggen van zijn handelen.
  • “Het aanhouden van meerdere effectenrekeningen bij verschillende banken om aldus onder de drempel van 1 miljoen euro te blijven, kan quasi altijd worden verantwoord door het argument dat diversifiëring of spreiding van beleggingsproducten getuigt van goed beheer”, merkt het Rekenhof op. “Ook bij meerdere effectenrekeningen bij één en dezelfde bank kan er sprake zijn van een verschillende financiële dienstverlening en dus van een niet-fiscaal motief voor het handelen.”
• Ook wanneer je gedematerialiseerde effecten omzet naar effecten op naam kan je door de beslissing van het Grondwettelijk Hof alsnog de effectentaks ontwijken.
  • “Vaak argumenteren belastingplichtigen dat ze besparen op bankkosten door de aandelen op naam te plaatsen”, aldus het Rekenhof.
  • Al kan de belastingdienst, net zoals bij het bezitten van meerdere effectenrekeningen, nog altijd oordelen dat om fiscaal misbruik gaat. “Volgens de fiscus moet deze kostenbesparing altijd worden vergeleken met de historische situatie en de geldelijke omvang van de participatie”, klinkt het. Het Rekenhof voegt eraan toe dat dat de wetgeving geen sluitende definitie bevat van “aandelen op naam”. Zo bestaan er fondsen die via aandelenregisters werken, waarbij de investeerder op naam investeert in het fonds en zo ontsnapt aan de effectentaks.

Banken taks laten inhouden

Ook dit: Volgens het Rekenhof beschikt de fiscus ook niet over voldoende wapens om de controle goed te doen en na te gaan of ze geen antimisbruikbepaling kan inroepen om transacties die louter uit fiscale overwegingen worden gedaan te beteugelen.

• Daarom stelt de overheidsinstelling voor om de financiële instellingen bij splitsingen van effectenrekeningen of bij omzettingen naar effecten op naam steeds de taks te laten afhouden, waarna de consument maar moet bewijzen dat zijn transacties om andere redenen gebeurden en hij een teruggave van de taks kan vorderen.