Er komt een hete zomer aan. De gigadrukte die we op de luchthavens mogen verwachten, zou
wel eens in chaos kunnen eindigen. De oorzaak? Een gebrek aan grondpersoneel gekoppeld aan de woede van de piloten. Die zagen hun lonen de laatste jaren sterk onder druk komen te staan. Dat terwijl er post-corona net terug een enorme vraag is naar piloten. Maar hebben we überhaupt piloten nodig? Was automatisering en robotisering niet het economisch Zwitserse zakmes dat alles zou oplossen?

De chaos die we mogen verwachten -en die in het Verenigd Koninkrijk al een feit is, mede als gevolg van strengere douanecontroles door Brexit- is een gevolg van geplande stakingen van piloten en grondpersoneel, maar ook van een nijpend tekort aan personeel. De piloten van Brussels Airlines hebben ondertussen laten weten dat de reiziger zich aan stakingen mag verwachten.

Terechte looneisen

Eerst en vooral is er niets mis met de looneisen van de piloten. Als je piloot wil worden, moet je zelf je opleiding financieren – kostprijs: toch al snel meer als 100.000 euro – en is je werkschema ook niet altijd ideaal. Verre vluchten, jetlags en een grote verantwoordelijkheid rechtvaardigen een meer dan goede compensatie. Bovendien hebben piloten meer dan verwacht geleden onder de coronacrisis. Dit heeft bij heel wat piloten een groot gat in hun budget geslagen.

Stokoude technologie

Maar je kan je wel de vraag stellen waarom piloten nog noodzakelijk zijn. We hebben de hele tijd de mond vol over zelfrijdende wagens, automatisering en robotisering, maar de job die eigenlijk in mobiliteit het makkelijkst kan worden geautomatiseerd – naast treinconducteurs – wordt absoluut niet bestudeerd. Een zelfrijdende auto maken is omzeggens eigenlijk onmogelijk – daar komen de ingenieurs stilaan achter -, maar een vliegtuig vliegt van punt A naar punt B. De industrie heeft ook een veel groter budget om zo’n vliegtuig bomvol technologie te steken, omdat de kost van informatica relatief beperkt is versus de rest van het vliegtuig.

De technologie is ook al stokoud. De eerste automatische navigatiemodule bestond al in 1914. Twee piloten, de mechanicus Emil Cachin en de Amerikaanse piloot Lawrence Sperry, vlogen een tijdje langs de Seine zonder enige aansturing, bewonderd en toegejuicht door een grote schare wild joelende kijklustigen. Nog straffer: Ze stonden beiden op de vleugels van hun zelfgebouwd vliegtuig, terwijl de cockpit leeg was. Nu heb je een revolutie in dronetechnologie en heeft artificiële intelligentie zijn intrede gemaakt. Zelfs scenario’s die niet in het handboek staan, kunnen door computers gesimuleerd worden.

Luchtvaartmaatschappijen zijn vragende partij

Heel wat CEO’s van luchtvaartmaatschappijen pleiten binnensmonds of luidop om piloten in 2 stappen volledig uit te schakelen. Eerst zou men van 2 piloten overschakelen op 1 piloot. Vervolgens zou men de vliegtuigen volledig onbemand de lucht in sturen. Dat zou natuurlijk een enorm rendement opleveren. De meeste maatschappijen opereren immers in een industrie die befaamd is voor zijn grote verliezen en in stand wordt gehouden met subsidies. Je kan begrip hebben voor de piloten, maar ook voor hun werkgevers die graag een grote kostenpost zouden willen schrappen.

Het nijpende tekort aan piloten

Er is een bijkomende reden die niet financieel is. Ook bij de piloten blijkt er een gigantisch tekort te
ontstaan. De volgende 20 jaar zijn er 600.000 extra piloten nodig. De luchtvaartmaatschappijen
schatten nu al dat er een tekort van 34.000 piloten zal zijn tegen 2025.

60% van de vliegtuigongevallen hebben een menselijke oorzaak

Er is verder een nog controversiëlere reden om door te gaan met automatisering. De meeste
ongevallen zijn te wijten aan menselijk falen. Een goede 60% – de kolom ‘other’ omvat voornamelijk menselijke fouten van grondpersoneel- is te wijten aan fouten van piloten. De overige 40% is te wijten aan mechanische problemen, sabotage en aan slecht weer. Soms kan een piloot de reizigers nog redden, maar in heel wat gevallen worden de parameters fout geïnterpreteerd.

Piloten zullen hiermee natuurlijk niet akkoord zijn en zullen verwijzen naar de uitzonderlijke
omstandigheden die verantwoorden dat er altijd twee piloten nodig zijn. Het meest aangehaalde
voorbeeld blijft de fameuze landing op de Hudson rivier in New York door de piloot-klasbak Sully
Sullenberger.

Het probleem van die redenering is dat zulke uitzonderlijke gebeurtenissen moeilijk te trainen zijn – de meeste vluchten zijn routinevluchten- zodat de trainingen daarvoor zelden ‘live’ kunnen gebeuren, waardoor de paraatheid ook vermindert. Vandaag vliegen de meeste piloten 90% van de tijd op ‘autopilot’.

Vliegen wordt terug een plezier

Er is echter nog een bijkomend voordeel. Er komt budget vrij om cabinepersoneel beter te vergoeden. Als je nu in een budgetvlucht zit, mag je al blij zijn dat je een betalende cola te pakken krijgt. Vliegen wordt dan terug een plezier terwijl het nu een last is geworden. Extra geld kan ook gebruikt worden om de zoektocht naar milieuvriendelijke vliegtuigen te versnellen. En waarom niet om grondpersoneel beter te betalen want dat is ondertussen ook een knelpuntberoep geworden.

De reiziger wil het niet

Zij die schrik hebben dat we op weg zijn naar onbemande vluchten of vliegtuigen met 1 piloot, mogen echter op twee oren slapen. De belangrijkste reden is, naast de sterkte van de pilotenbonden, natuurlijk de mens zelf die moeilijk om kan met veranderingen. Wat als het vliegtuig wordt gehackt? Wat als de computers uitvallen? Enzovoort. Het menselijke ras is met voorsprong de grootste rem in het transitieproces naar onbemande vliegtuigen.

Het zoveelste knelpuntberoep

Als gevolg van dit pilotentekort zullen er minder vluchten kunnen plaats inden. Het is zoals met leraars, jobstudenten, poetsers, … We gaan naar een wereld met alléén maar knelpuntberoepen. Voor piloten is dit wel goed nieuws. Zij zullen de volgende 20 jaar alsmaar meer loon krijgen. De tarieven van tickets daarentegen zullen ook sterk toenemen. Gedaan om naar Barcelona voor 9 euro te vliegen en misschien is dat maar goed ook.

Xavier Verellen is auteur en ondernemer. (www.qelviq.com)