Nu het stof is gaan liggen na de onwaarschijnlijke regeringsvorming, wordt steeds duidelijker dat ook PS-voorzitter Paul Magnette maar bekaaid uit heel de episode komt. Hij krijgt forse kritiek in eigen rangen over z’n optreden.

In het nieuws: De regering Wilmès II is een feit. Na het debat in het Parlement, volgde er een vertrouwensstemming, waarbij het minderheidskabinet een ruime meerderheid kreeg: enkel N-VA, Vlaams Belang en PTB/PVDA stemden tegen. Ook de begroting, voorlopige twaalfden, wordt gestemd. En ook over de volmachten is een akkoord: daar gaat N-VA zeker voor stemmen, het is nog kijken of de PTB en zelfs Vlaams Belang meestemmen met die brede meerderheid.

Achter de schermen: Veel boeiender is misschien wel het verhaal dat bij de PS de wonden gelikt worden. Want veel kopstukken en leden van de PS hebben de afgelopen dagen moeten lezen dat hun voorzitter zich toch wel zeer ver gewaagd had met de aartsvijand N-VA. En bovendien is het eindresultaat ook voor hen pijnlijk.

• Om te beginnen: hoe diep en breed lag Paul Magnette (PS) dan in bed met Bart De Wever (N-VA)? Die vraag is niet onbelangrijk, voor Magnette z’n eigen status.
• Wel, na de hele episode met Koen Geens (CD&V) als onderhandelaar in januari raakte Magnette nog weg met het verhaaltje ‘dat hij nooit serieus met N-VA had gepraat’. De waarheid was dat hij toen al, met Geens én De Wever, zich zeer ver waagde, om vervolgens angstig z’n staart in te trekken. Maar zijn felle communicatie achteraf nam elke twijfel bij de achterban, de rode vakbond FGTB, en ook bij hevige journalisten in Franstalig België weg: Magnette had geen ‘verraad‘ gepleegd.
• Dat laatste kan nog moeilijk ontkend worden deze keer. Vorige week donderdag bracht Conner Rousseau (sp.a) de PS-voorzitter Paul Magnette bijeen met de N-VA-voorzitter Bart De Wever. Daar werd een akkoord gesloten om samen een regering van nationale eenheid te vormen, en de crisis te gaan aanpakken. Ook CD&V-voorzitter Joachim Coens werd betrokken in het verhaal en was helemaal mee.
• De PS-top had Magnette daarvoor ook wel een mandaat gegeven: het coronavirus moest aangepakt worden. Maar donderdagnacht al werkte Magnette een tekst uit, die hij vrijdagmorgen aan z’n eigen partijtop voorlegde, en opnieuw groen licht kreeg. ‘De angstige manier waarop Magnette maar bleef terugkoppelen met zijn partij: het domste wat je kan doen op zo’n momenten. Ofwel heb je een mandaat, ofwel niet’, zo is bij een collega-voorzitter te horen. Een andere partijvoorzitter: ‘Moest ik zo moeten werken, ik stopte ermee.’
• Meteen wordt wel duidelijk dat Magnette daar ‘verraad’ pleegde ten opzichte van Ecolo, en dus het kompas op N-VA en een soort paars-geel kabinet van ‘nationale eenheid’ zette. Iedereen wist dat de Franstalige groenen ‘neen’ zouden zeggen bij een vriendelijke uitnodiging om in dat kabinet te komen.
• De zaak liep mis voor Magnette op exact de reden waarvoor zowel De Wever, Rousseau als Coens de PS-voorzitter waarschuwden: Georges-Louis Bouchez (MR). Iedereen wist dat die zou gaan dwarsliggen en potentieel Magnette in de rug zou schieten. Dus werd afgesproken Bouchez zo laat mogelijk te verwittigen. Maar vreemd genoeg, tegen de deal in, belde Magnette toch al Bouchez donderdag laat. ‘Onbegrijpelijk, daar en toen is misschien al heel de deal in elkaar gevallen’, zo stelt een partijvoorzitter.
• Vervolgens werden vrijdag en zaterdag marathonvergaderingen belegd met PS, sp.a, MR en Open Vld, om toch maar Bouchez mee te krijgen. Die verkreeg daar dat Sophie Wilmès (MR) toch premier kon blijven, tegen de afspraken tussen PS en N-VA in.
• De rest van het verhaal is gekend: uiteindelijk kwamen de zes, N-VA, PS, MR, CD&V, Open Vld en sp.a weer samen zaterdagnacht en vergaderden tot twee uur. Zondagochtend kwamen de kabinetschefs bijeen om de tekst van de regeerverklaring te onderhandelen, om twee uur zou iedereen samenkomen.
• Maar opnieuw keek Magnette naar z’n achterban, en riep, midden in het maken van een regering, z’n partijbureau bijeen. Die schoot de zaak aan flarden, waarna Magnette naar RTL liep en live een regering met N-VA afschoot.
• De conclusie voor velen bij de PS is ondertussen wel duidelijk, zo schrijft La Libre vandaag:
  • ‘De hele zet om met de N-VA in zee te gaan, knaagt aan vele parlementsleden.’ Magnette deed immers net het tegenovergestelde van wat hij al maanden beweerde: in de armen van De Wever lopen.
  • Oude wonden gaan zo weer open: dat Magnette op autoritaire wijze destijds een decumul afdwong voor veel PS-toppers is niet vergeten.
  • En iedereen vraagt zich af bij de PS: wat hebben we nu eigenlijk gewonnen?

Het resultaat van deze nieuwe regering uit Franstalige blik: Het moet gezegd, in Franstalig België kijkt men anders naar Wilmès II.

• A star is born: de premier, Sophie Wilmès, krijgt jubelberichten in de Franstalige pers. Plots hebben ze een nieuwe held, midden in crisistijd. De weinige bekende Walen (BW’s) die er zijn, zijn bovendien positief: zo tweette Rodrigo Beenkens, sportcommentator bij de RTBF, al over Wilmes dat ze ‘een staatsvrouw waardig is’: ‘kalm, duidelijk, humaan, geruststellend’.
• Dat Wilmès II er pas kwam na ultiem verraad en gekonkel: zo wordt het niet gepercipieerd over de taalgrens. De Franstalige pers heeft er veel minder op gefocust en bovendien is het verhaaltje dat de N-VA op het eind én het premierschap én een staatshervorming eiste er makkelijk ingegaan, nadat Magnette dat zondag publiek verklaarde. Nochtans bevestigen meerdere betrokkenen aan tafel zondagnacht dat dat gewoon onwaar is. De Wever zelf stelde ook zondag op de vergadering na de tv-optredens van Magnette die vraag: ‘Is hier iemand die dat kan beweren, dat ik dat eiste?’ Het bleef stil.
• Het netto resultaat is natuurlijk wel zichtbaar voor iedereen: een regering met liefst tien liberale ministers, waarvan zeven posten voor de grote concurrent van de PS, de MR. Plus dus een premier die helemaal grootgemaakt kan worden in die crisis.

Winnaars in de Wetstraat: De PS liet dus de MR zwaar winnen. Dat kunnen PS’ers zelf ook wel vaststellen:

• De MR doet weinig moeite te verbergen dat ze maximaal van de crisis wil profiteren: heel het weekend lang ging het nog over tien ministers in een noodregering. Mensen zoals Philippe De Backer (Open Vld) zitten al maanden niets meer te doen in die regering. Niemand was tegen een afslanking, ook niet toen het plots Wilmès II moest worden.
• Maar toen puntje bij paaltje kwam, gaf de MR niet thuis. Wilmès bewoog niet, en duwde de verantwoordelijkheid van twee MR-ministers uit de laan te sturen van zich af. Het resultaat: knus opnieuw met zeven MR-ministers in een kabinet dat corona moet bestrijden. ‘Hoe Daniel Bacquelaine (MR) op Pensioenen en François Bellot (MR) op Mobiliteit precies de strijd aangaan met corona is mij toch een raadsel’, zo klinkt het scherp op het CD&V-hoofdkwartier.
• Dat de PS zomaar het premierschap aan de MR gaf, blijft voor velen een mysterie. ‘In die zin is het toch onbegrijpelijk dat de PS geen Vlaamse premier wilde? Nu maken ze iemand in hun eigen kieskring groot. In 2014 speelde dat mee om Charles Michel (MR) in de Zestien te brengen: hij was voor niemand een electorale concurrent. Of zijn ze bij de PS echt zo cynisch van te hopen dat Wilmès fouten zal maken en op haar gezicht zal gaan?’
• ‘Het is gewoon niet te begrijpen, hoe Magnette dat gespeeld heeft. Alles weggegeven: het premierschap, de ministerposten, de Europees Commissaris, de Senaatsvoorzitter, alles heeft de MR. Om toch maar te kunnen ontsnappen aan een regering met N-VA. Die hij eerst zélf voorstelde?’, zo is bij een partijvoorzitter te horen.

Interessant om te lezen: In Het Laatste Nieuws spreekt Conner Rousseau. Hij houdt zich daarbij niet in, ten opzichte van de PS-voorzitter:

• ‘Als ik collega’s zie liegen voor de camera’s, krijg ik het moeilijk. Maar moet ik daar nu over communiceren? Terwijl er mensen liggen te vechten voor hun leven?’
• ‘Magnette en ik waren zeer close. Als we om 9 uur bij de liberalen gingen, dan zaten wij al samen om 8 uur om dat gesprek voor te bereiden. Alles toetsten we bij elkaar af. Maar zondag wist ik van niks.’
• ‘Ineens zag ik dat hij een entente had met de groenen. Ik wist daar niks van. De afspraak was ook dat we niets zouden communiceren tot 14 uur zondag en dan zie ik tweets van Bouchez, verklaringen van de N-VA en Magnette die live op RTL de noodregering begraaft. Ik ben zelden in mijn leven zo kwaad geweest.’
• ‘Tijdens de onderhandeling moet je gewoon het volste uit je mandaat halen. Als iedereen terug begint te koppelen naar zijn partij, krijg je in plaats van 6 meningen, 600 meningen. Zo lukt het natuurlijk niet. Ik heb nooit begrepen dat Magnette dat wel gedaan heeft. Volgens mij koppel je voor en na een onderhandeling terug, maar niet er middenin. (…) Hij had vrijdagochtend groen licht gekregen van de top! En toch heeft hij zich laten terugfluiten door zijn partijbureau.’

En nu? De relaties tussen Magnette en anderen zullen wel even gekneusd blijven:

• Het vertrouwen van een pak mensen is geschonden:
  • Bij Ecolo weet men dat Magnette hen 48 uur lang had gedumpt, om hen dan terug op te rapen. Pijnlijk.
  • Met Georges-Louis Bouchez was er nooit vertrouwen, en zal dat er waarschijnlijk ook nooit meer zijn.
  • De sp.a (zie hierboven) is in shock over hoe de rode banden blijkbaar ondergeschikt waren aan de groene banden.
  • De Wever is koud gepakt en voor schut gezet.
  • CD&V voelt zich niet gerespecteerd en verraden.

Heel interessant om volgen: Hoe gaat men straks de ‘superkern’ organiseren?

• Met de coronacrisis komt er een soort ‘superkern‘, waarbij elke partij die de regering steunt mag aanschuiven op zaterdag, om met het minderheidskabinet te kijken wat er allemaal gedaan wordt.
• Maar wordt het de ‘vertrouwensgroep‘ of de ‘volmachtengroep‘? Dat is een cruciale vraag, die nog niet is uitgeklaard.
  • De ‘vertrouwensgroep’ zijn de partijen die mee het vertrouwen gaven in de vertrouwensstemming gisteren aan de regering Wilmès II: PS, Ecolo, Groen, sp.a, cdH en DéFI.
  • De ‘volmachtengroep’ is de bovenstaande groep, aangevuld met de N-VA. Die stemmen immers ook de volmachten mee. Dit groepje was de afgelopen 48 uur betrokken in de gesprekken tussen regering en oppositie om te zien wat allemaal in de volmachten komt die de regering krijgt om de coronacrisis efficiënt te kunnen bestrijden.
• Dezelfde discussies komen alweer terug: Ecolo wil eigenlijk N-VA niet in die superkern. Maar de Vlaams-nationalisten laten zich er niet zomaar afrijden: zij zijn betrokken geweest, en steunen mee de volmachten. Dan kan je moeilijk geweigerd worden. Dat het anders een ‘wekelijks Vivaldi-feestje’ wordt, is ook de N-VA niet ontgaan.
• Naast de discussie over ‘welke partijen’, is er ook de vraag ‘wie’: nu al is het drummen om in die ‘superkern’ te mogen. Iedereen wil op de foto van de ‘redders des vaderlands’. Want zijn het de voorzitters, of eerder de logische fractieleiders die aanschuiven? Het gaat om de opvolging van de volmachten, een eerder technische aangelegenheid, dus leden van de Kamer zijn dan logisch. Maar onder meer Georges-Louis Bouchez (MR) wil absoluut in het groepje.
• Nochtans is Bouchez senator, en heeft al de premier én David Clarinval als vicepremier in de kern. En Gwendolyn Rutten (Open Vld) is Vlaams Parlementslid, en Joachim Coens zit zelfs niet in een parlement. Maar het is meer een ‘politieke‘ groep dan een praktische werkgroep.
• Bij Groen lijkt het erop alsof ze straks Meyrem Almaci gaan sturen, en niet Kristof Calvo, die nochtans veel dichter op de federale dossiers zit. Dat levert spanning op, zo is te horen.
• Die ‘superkern’ wordt wel belangrijk: nu zijn de meeste maatregelen gewoon crisisbestrijding, het aanpakken van praktische problemen, het managen van de nood. Maar het is niet moeilijk te zien dat er straks vooral sociaal-economische maatregelen zullen moeten genomen worden. En die zijn meteen ook ideologisch veel gevoeliger.
• De regering is centrum-rechts, maar de steun is vooral centrum-links. Dus komen er een paar stevige discussies aan: over technische werkloosheid, over het niveau van de uitkeringen et cetera. Het spanningsveld tussen diegenen die nu werken, in kwetsbare jobs zoals de gezondheidszorg, maar bijvoorbeeld ook in de retailsector aan behoorlijk lage lonen, en diegenen die ‘mogen’ thuisblijven met een vergoeding wordt meteen wel groot.

Ondertussen kan Wilmès II echt beginnen: Het vertrouwen is gegeven, de begroting is rond, en de volmachtwetten ook.

• De begroting heeft een unanieme steun: iedereen is akkoord om de voorlopige twaalfden te steunen. Alle amendementen zijn ingetrokken om zo clean als mogelijk het budget te kunnen stemmen, met daarin een extra miljard voor de strijd tegen corona. Niemand wil daar nu tegen stemmen.
• Een tweede stemming over de volmachten moet nu nog komen. De tekst is door de regering bezorgd, partijen moesten elk apart hun akkoord geven. De tekst zelf gaat niet zo ver, het Waals en Brussels Parlement hebben straffere pakketten goedgekeurd, en ook het Vlaams Parlement heeft een nooddecreet gestemd.
• Het is behoorlijk beperkt in tijd: de bijzondere machten duren drie maanden, en moeten dan bekeken worden. Wilmès II is dus niet per definitie voor zes maanden weg, alvast juridisch niet.
• Wat is nu het nut van die volmachten?
  • De kans bestaat dat het Parlement niet meer samen kan komen: je moet dan vooruit kunnen.
  • Je kan sneller werken, je hoeft niet telkens mensen bijeen te brengen om zaken te stemmen.
  • Juridisch is er meer zekerheid: er is een kader waarbinnen kan gewerkt worden.

Het debat in de Kamer: Dat toonde toch vooral dat er geen nationale eenheid is. Dit waren de reacties bij de oppositie:

• ‘Een logische regering, beperkt in tijd en beperkt in programma, om de coronacrisis aan te pakken, werd brutaal en koud afgewezen. De angst voor besmetting door de N-VA was bij sommige partijen groter dan de besmetting door corona’, zo stelde Peter De Roover, fractieleider van N-VA.
• Die merkte op dat ‘de Broqueville in 1916 wel degelijk de ‘revolutionaire socialisten’ in z’n regering van nationale eenheid kon opnemen, maar blijkbaar kan dat hier niet’. ‘U zei letterlijk dat iedereen elke dag moet tonen dat hij z’n ideologie kan overstijgen. U riep op tot nationale eenheid, unité nationale. Dat klinkt wrang’, zo stelde De Roover.
• ‘Op dit moment bestaat er geen meerderheid of oppositie, er bestaan geen Vlamingen of Walen, het is een kwestie van leven of dood. We zijn met negen partijen, iedereen is welkom, we slaan de handen in elkaar’, zo stelde Groen-fractieleider Kristof Calvo.
• De PS hield een opvallend pleidooi richting de EU. ‘Italië werd verwoest door een gebrek aan internationale solidariteit. We moeten ook in dit parlement duidelijk zijn: Europa moet terugkomen op de begrotingsmaatregelen, en de financiële inspanningen die we nu moeten doen, zullen niet worden opgenomen voor de begroting’, zo stelde Ahmed Laaouej (PS).
• Bij Vlaams Belang zit fractieleider Barbara Pas thuis in quarantaine, dus nam Tom Van Grieken de honneurs waar, en gaf een striemende aanklacht tegen de regering en de premier: ‘U riep op tot eenheid en vertrouwen. De waarheid is dat u nooit naar eenheid hebt gezocht, en dat het vertrouwen zwaar beschaamd is. Eerst hebt u de winnaars van de verkiezingen uitgesloten. Vervolgens heeft u de grootste partij van het land publiekelijk de broek afgedaan, il faut le fair. Vlaanderen is aan de kant gezet, uitgerekend de regio die het hardst getroffen zal worden.’
• De PVDA kondigde aan dat ze zich ‘heel constructief’ gaan opstellen. ‘Mijn mailbox zit vol van arbeiders die zich zorgen maken. Laat ons toch beslissen om ook in de niet-essentiële sectoren niet meer te werken. Alle hoge kaders zitten in ‘télétravail‘ en de arbeiders moeten wel samenzitten? Dat is niet logisch.’
• Meryame Kitir van sp.a organiseerde een mooi moment: ‘We zijn vandaag met niet veel aanwezig, maar we kunnen wel met z’n allen luid applaudisseren voor allen die ons land rechthouden’, vroeg ze waarop heel de Kamer applaudisseerde.
• Onafhankelijke Jean-Marie De Decker was fel: ‘Uw regering Wilmès II krijgt alle macht in handen, kan het nog erger in een parlementaire democratie? Cynischer kan de politiek haast niet zijn, wie niet ziek wordt van dit coronavirus wordt het van uw aanpak.’

Misschien interessanter, tussen de lijnen: Wat zegden CD&V en Open Vld, toch de cruciale sleutelfiguren als straks Wilmès II moet doorstarten als een Vivaldi:

• ‘Het is niet door veto’s te stellen dat de problemen zullen opgelost raken: de koopkracht, de werkzaamheidsgraad, de vergrijzing, de institutionele problemen. Enkel een volwaardige regering, met vertrouwen in beide landsdelen en met vol vertrouwen in het Parlement, was de beste oplossing geweest. Ik betreur dat zulke regering niet mogelijk was, we hadden het liever anders gezien. Maar we zullen onze verantwoordelijkheid niet uit de weg gaan’, zo stelde Servais Verherstraeten (CD&V).
• Opvallend: CD&V duwde nog eens op de tijdelijkheid van deze regering: ‘U hebt zich geëngageerd om op termijn een meerderheid te vinden voor een volwaardige regering. Die vorming van een volwaardige regering, met een sterke meerderheid, moet ook een prioriteit zijn. Dat verwachten de mensen van u.’
• Bij Open Vld ook een cruciale tussenkomst van Egbert Lachaert (Open Vld), die eigenlijk toch wel een fors signaal gaf: ‘Als politiek toeschouwer kon ik enkel met veel afgrijzen kijken naar wat gebeurde. De kans om een regering van nationale eenheid te maken, is verloren gegaan door politieke spelletjes.’
• En nog belangrijker: ‘Dit is geen voorafname van de regering die we straks willen’, zo stelde Lachaert.
• Dat werd in de wandelgangen ook fors benadrukt door CD&V-toppers: ‘Het is niet te onderschatten dat dit signaal van Open Vld er komt.’