PS eist harde aanpak Engie: \"Lang genoeg met onze voeten gespeeld\"

Paul Magnette gooit opnieuw een steen in de kikkerpoel van kernenergie, amper een week nadat de federale ploeg de deur openzette naar meer dan twee nucleaire centrales openhouden. De onderhandelingen die Vivaldi nu inderdaad al meer dan 6 maanden voert met de Franse energiereus Engie, hebben lang genoeg geduurd, vindt hij. Daarbij spreekt hij uit ervaring: in 2011 deed hij uiteindelijk als minister van Energie in de regering Di Rupo hetzelfde: “De regering moet haar voorwaarden gewoon opleggen.” Dat kan volgens Magnette in het kader van ‘voorzieningszekerheid’, waarbij Engie dan verplicht tegen een vaste prijs moet produceren. Het is meteen een stevige sneer aan het adres van het Vivaldi-duo, dat tot nu de onderhandelingen voert: premier Alexander De Croo (Open Vld) en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). Aan die laatste maakte hij alle technische nota’s over, om het uit te voeren. Maar de PS-voorzitter voelt zich gesterkt in zijn ideeën na een weekend waarin de Europese socialisten samenkwamen in Berlijn, en het uitgebreid over energie hadden. Daarbij riepen zowel Magnette als Conner Rousseau (Vooruit) de Duitse kanselier Olaf Scholz op om “Europese solidariteit” in stand te houden, en dus een prijzenplafond voor gas te aanvaarden. “We need you, Olaf”.

In het nieuws: “Wij eisen dat Engie produceert en wij kopen alle elektriciteit die zij produceren tegen een vaste prijs die veel lager is dan de marktprijs.”

De details: De PS-voorzitter wil de vijs aandraaien bij de Franse energiereus, maar Vivaldi oogt zo weer verdeeld.

Elke week een nieuwe aflevering in het feuilleton rond de kernenergie, zo lijkt het wel voor Vivaldi. Want vanmorgen gaf Paul Magnette volop gas op LN24 over het dossier. “Het heeft lang genoeg geduurd. Ze spelen met de voeten van de regering. Dit duurt nu al maanden en maanden.”
Al maanden worstelen minister van Energie Van der Straeten en premier De Croo met het dossier. Vorige week nog bleek dat er een doorbraak was: Engie zou dan toch eindelijk bereid zijn om de kerncentrales in België open te houden. Dat vergt nochtans een strategische en communicatieve ommezwaai vanuit Parijs: jarenlang hadden de Engie-bazen bij hoog en laag beweerd dat het zelfs “technisch niet meer kon”. Quod non.
Strategie dus. Spelletjes. Want de kern van de onderhandelingen draait altijd rond hetzelfde: Engie wil af van de molensteen van het bergen van het nucleair afval. Zij eisen in ruil voor het openhouden van de centrales dat er een plafond komt op de potentiële kosten van die berging én het ontmantelen van de centrales. Die kost weegt op de toekomstige balans en beurskoers van het bedrijf: niemand weet wat het uiteindelijk zal gaan bedragen. Vandaar dat men in La Défense, de Parijse zakenwijk waar de hoofdzetel is gevestigd, een maximumbedrag wil afdwingen bij Vivaldi.
Daar zei de PS vorige week al intern ‘njet’ op, en dat herhaalde Magnette vanmorgen: “Er is geen sprake van dat de Belgische overheid de kosten voor de berging van het nucleaire afval en de denuclearisatie op zich zal nemen”.
Maar het zit Magnette tegelijk hoog dat Vivaldi zodanig onderhandelt “dat Engie helemaal in een zetel zit en kan afwachten“, zo is aan de Keizerlaan, het hoofdkwartier van de socialisten, te horen. De PS-voorzitter ging daarom in z’n eigen verleden graven, toen hij als minister van Energie in het kabinet Di Rupo in 2011 en 2012 een onderhandelingen met datzelfde Engie voerde. Daarbij wilden de Fransen toen ook niet mee, waarop Magnette op een bepaald moment het argument van de bevoorradingszekerheid inriep, en hen wettelijk dwong.
“We hebben de juridische logica en de nota’s van toen afgetoetst met topjuristen. En die zeggen allemaal: het houdt perfect stand, je kan het zo opnieuw gaan doen”, zo is bij de top van de PS te horen. En pijnlijk: Magnette trok ook naar huidig minister van Energie Van der Straeten, om het haar helemaal uit te leggen. “Wij begrijpen niet waarom ze er niets mee doet.”
Want eerder dan een nationalisatie, wat een “lange en veel moeilijkere ingreep zou zijn”, wil Magnette dus dat de overheid Engie dwingt om de kernenergie te verkopen tegen een vaste prijs: “We zeggen aan Engie: we verplichten u te produceren, in naam van de bevoorradingszekerheid en kopen uw elektriciteit aan een prijs die door de overheid bepaald wordt. Die prijs zal veel lager liggen dan de huidige marktprijs. De bevoorradingszekerheid is een imperatief. Op een bepaald moment moet de publieke autoriteit de zaken weer in handen nemen.”
Dat voorstel is overigens exact wat Raoul Hedebouw (PVDA) vorige week tijdens het woelige debat op de RTBF tussen de partijvoorzitters op tafel gooide: Engie verplichten te produceren aan een vaste prijs. Dat de PTB-PVDA met een idee zou gaan lopen, waar Magnette zelf al veel langer mee zit, maar niet binnen Vivaldi erdoor krijgt, leek nu de druppel.
Hoe dan ook zou het een game changer kunnen zijn: de prijs waaraan Engie nu kan verkopen, ligt op een veelvoud van de productieprijs. Het doet overigens denken aan wat op de Franse energiemarkt gebeurt, waar de Franse staat de eigenaar is van EDF, de grote eigenaar van de kerncentrales. Die houden hun stroomprijs geplafonneerd, waardoor de inflatie in Frankrijk veel minder is dan in de rest van Europa.
“We kunnen perfect een plafond opleggen, een vaste prijs voor Engie, waartegen wij dan, aan iets hogere prijs, alle leveranciers van energie bevoorraden in België. Zo kunnen de energieprijzen in totaal enorm zakken, en kunnen we de winst nog overhouden om het sociaal tarief verder te financieren.”

En nu? De vraag is of Vivaldi op één lijn geraakt.

De nieuwste demarche van Magnette lijkt andermaal de verdeeldheid in het dossier te onderstrepen, binnen de regering. Dat bleek vorige week nog op pijnlijke wijze, toen tijdens het debat over de regeerverklaring uitgebreid werd teruggekomen op de beslissing om in het kader van de bevoorradingszekerheid “alle opties open te houden” over de kerncentrales.
Dat werd door de liberalen en ook cd&v gretig verkocht als een overwinning, om toch maar te onderstrepen dat het een optie wordt om meer dan twee kerncentrales open te houden. Bij Groen en Ecolo wees men op de kleine lettertjes: het was allerminst een zekerheid. “Ik heb soms het gevoel dat het dogmatische hier niet langs onze kant zit, maar aan de andere kant. Daar zitten er nu twee partijvoorzitters, die koste wat kost moeten kernenergie behouden, met zoveel mogelijk centrales”, zo stelde een hoge bron bij Groen al zuchtend, vorige week tijdens het debat in de Kamer.
Feit blijft dat het dossier nu al maanden meegaat, zonder een doorbraak over Doel 4 of Tihange 3, en andere mogelijke centrales die vooral in de winter van 2025-2026 zouden nodig zijn, om te blijven draaien. De PS voegt er nu een nieuw element aan toe: waarom zo ‘soft’ onderhandelen? Meteen staan De Croo en Van der Straeten nog wat extra onder druk.
Want aan de andere kant is er dus een deal over de berging van het afval met Engie, die Magnette weigert, zo is binnen de PS te horen: “Dat is gewoon onaanvaardbaar: zij willen de gezamenlijke uitbating van de centrales, om zo ook hun voorstellen over de kost van de opkuis erdoor te krijgen. Maar dat is voor ons niet okay.”

Ondertussen in Europa: Magnette en Conner Rousseau (Vooruit) leggen Olaf Scholz het vuur aan de schenen in Berlijn.

Een Europees congres van de socialisten, vrijdag en zaterdag, stond helemaal in het teken van energie: een goed moment om de violen ook wat af te stemmen tussen onder meer Spanje en Portugal, waar socialisten de regeringen leiden en er forse ingrepen in de markt kwamen. Maar zeker Duitsland, dat als host optrad, maar waar Olaf Scholz zijn regering een Europees prijzenplafond voor gas blijft tegenhouden.
Zowel Rousseau, die zowaar in het Duits de kanselier toesprak tijdens z’n speech, als Magnette, die een onderhoud onder vier ogen had met hem, maanden hem aan om toch maar de kaart van de Europese solidariteit te trekken, en één Europees plafond in te stellen. “Olaf, we need you”, zo verwoordde Magnette het plastisch.
Maar Scholz legde vooral uit dat hij gewrongen zit tussen een liberale minister van Financiën in zijn coalitie, Christian Lindner, en een ecologist op energie, Robert Habeck. Dat maakt dat hij constant moet schipperen, zo duidde hij. En “zijn visie blijft erg ‘Duits’, hij heeft een pakket van 200 miljard klaar dat vooral de Duitsers, en de Duitse industrie moet redden”, zo is bij de Belgische socialisten te horen.
“Zij hebben geld, dus onderhandelingsmacht, naar producerende landen toe.” Wel zouden de Duitsers bereid zijn om tot 15 procent van hun aankopen wél Europees te gaan doen, in groepsaankopen. “Maar of dat zal volstaan, is maar de vraag”, zo is te horen in rode kringen.
Overigens konden Magnette en Rousseau wel uitpakken met een Belgische ‘case’: de Belgische regering is de eerste die een stevige overwinsttaks meteen oplegde aan de energiesector in België. Onder de leuze “yes we can, and yes we did” legden ze uit hoe het technisch ineen zit, met veel applaus op de Europese rode banken.

Ook genoteerd: België moet bloedrode cijfers overmaken aan Europa voor 2023. Een put van 5,8 procent van het bbp.

De deadline van 15 oktober viel zaterdag, om de Europese Commissie het geheel van de Belgische begrotingen over te maken, als één cijfer. Maar staatssecretaris Eva De Bleeker (Open Vld) kon niet bepaald een goed rapport voorleggen.
Integendeel: het tekort is nog erger dan de ramingen van het Planbureau en de Nationale Bank. België klokt voor 2023 af op 33,5 miljard euro die zal extra uitgegeven worden door alle regeringen, bovenop wat men dat jaar effectief zal binnenkrijgen aan inkomsten. Dat is gelijk aan 5,8 procent van het bruto nationaal product.
Heel pijnlijk, want in het voorjaar had België in het kader van het Europese Stabiliteitsprogramma nog beloofd dat het bij een tekort van 3,6 procent zou uitkomen voor 2023. Maar toen sloeg de energiecrisis ongenadig toe.
De Tijd en De Standaard konden het rapport dit weekend al inkijken, tot frustratie van de oppositie, die het nog niet kreeg. N-VA-kamerlid Sander Loones maakte zich daarover andermaal boos, en maande Kamervoorzitter Eliane Tillieux (PS) aan forser te zijn, naar de regering toe. Die is dat zelden.
Het feit dat er nog een pak extra uitgaven voor de energiecrisis bijkwamen in de begrotingsopmaak, hielp uiteraard niet: de cijfers stonden op 31,5 miljard tekort, maar de laatste weken kwam daar nog 2 miljard bij. Vivaldi deed een pak extra uitgaven door de energiecrisis, maar ook de Waalse regering, de Brusselse en de Vlaamse kampen allemaal met grotere tekorten, na de begrotingsopmaak.
Het federale niveau blijft wel het zwaarst doorwegen: van de 5,8 procent tekort ten opzichte van het bbp, is er 4,1 procent die van Vivaldi komt. Maar ook de deelstaten gaan sterk verder in het rood: Vlaanderen gaat van 1,5 naar 3 miljard euro te kort. Wallonië tikt zelfs af op 3,1 miljard tekort, op een veel kleinere begroting. Brussel heeft een tekort van 1,2 miljard, of 20 procent. Bij allen wordt de begroting opgesmukt, door de “eenmalige uitgaven” er netjes uit te houden.
Wat iedereen voorspelde, gebeurt overigens nu: de economische groei valt fors terug, het zal erg lastig worden om voor volgend jaar geen recessie mee te maken in België. De vooruitzichten waarop deze cijfers gemaakt zijn, gaan overigens nog uit van een groei van 0,5 procent. Als Duitsland effectief in het rood gaat met haar groei in 2023, en de economie daar krimpt, dreigt een nog veel lastiger scenario. Dan is zelfs 5,8 procent tekort misschien moeilijk haalbaar.
De schuld stijgt ondertussen uiteraard verder, naar 108,2 procent van het bbp tegen 2023. Dit jaar is dat nog 105,3 procent.
Eigenlijk nog erger is dat ook de verwachtingen voor 2024 niet positief zijn. Daarbij maakten Wallonië en Brussel ramingen voor een evenwicht tegen dan en zou Vlaanderen ook daar bijna aanzitten. De Croo zijn begroting tikte af op 3,2 procent tekort in 2024, bij het laatste begrotingsoverleg. Maar alles bij elkaar opgeteld, maakte De Bleeker aan Europa een cijfer over van 4,9 procent tekort op het bbp in 2024.
Dat belooft niet veel goeds: de Europese Commissie zal niet eeuwig blijven het structurele plafond van 3 procent tekort lossen. Dat is voorlopig opgeschort, omwille van de crisis. Maar tegen 2024 moet dat waarschijnlijk opnieuw gehaald worden. Dan krijgt België dus een gigantisch probleem voorgeschoteld.

Meteen concreet: Het Europees relancegeld is afhankelijk van ‘structurele hervormingen’ in de pensioenen. En die zijn er niet. Terug naar de tekentafel dan?

De stok achter de deur van Europa is er niet alleen bij de begroting. Het Europese relancegeld, waar België tijdens de Covid-jaren zo’n 4,1 miljard van binnenhaalde, is namelijk onderhevig aan voorwaarden: zo mogen er geen structurele hervormingen gedaan worden die nog eens éxtra geld kosten.
En wat blijkt nu uit berekeningen van het Planbureau: de fameuze ‘pensioenbonus’ die Vivaldi in haar minimale hervormingen deze zomer uitwerkte, heeft in de eerste vier jaar wel een positief effect, maar daarna tikt de rekening fors aan. Het kan, al naar gelang de bron, tussen de 600 (volgens de socialisten) en 800 miljoen euro (volgens de liberalen) extra gaan kosten aan de overheid.
Erg vervelend, want de Europese Commissie stuurde al meermaals het signaal dat ze niet opgezet zijn met de Belgische pensioenhervormingen. De EU wil de kloof binnen Europa verkleinen: nu gaan in Zuid-Europa mensen veel sneller weg van de arbeidsmarkt, de werkzaamheidsgraad daardoor lager, en op het eind uiteraard daardoor de kost van de overheid veel groter. De Scandinavische landen en ook Nederland en Duitsland betalen hun welvaartsstaat grotendeels zonder die grote tekorten, omdat ze net veel meer mensen (langer) aan het werk hebben.
Wat deed België nu net, met Vivaldi? Meteen de minimumpensioenen fors optrekken, tot 1.500 euro netto. Kostprijs: 2 miljard euro per jaar. Maar daar stond uiteindelijk maar een heel kleine hervorming tegenover: een pensioenbonus voor wie blijft doorwerken na vervroegd pensioen, toch een minimum van 5.000 gewerkte dagen voor een minimumpensioen én hoger pensioen voor wie deeltijds werkte.
De liberalen, maar ook Vooruit met Frank Vandenbroucke, dringen nu aan om opnieuw aan de tekentafel te gaan, en meer te hervormen. Maar dat mag dus geen extra geld meer gaan kosten. En het moet snel: midden november wordt een eerste schijf van 1 miljard vanuit Europa normaal betaald, van dat herstelfonds.
In Het Laatste Nieuws haalt MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez alvast zijn gram: “We moeten hervormen om de kost van de vergrijzing betaalbaar te maken, nu blijkt de hervorming het omgekeerde te doen. Eva De Bleeker werd weggehoond toen ze de betaalbaarheid van de pensioenen benadrukte, niet door de MR uiteraard. En kijk nu. Ze mocht zelfs niet mee aan de regeringstafel zitten op een bepaald moment in de onderhandelingen. Compleet ongehoord, maar het gebeurde wel.”
Bouchez en Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert, die tijdens de cruciale onderhandelingen in juli ook niet bepaald tevreden was met wat uit de bus kwam, willen nu dat er opnieuw aan tafel gegaan wordt. Ook dit weekend stuurde Vincent Van Peteghem, vicepremier van cd&v, nog eens aan op ‘grotere hervormingen’. Vivaldi kan dus weer aan de bak.

Genoteerd: Een herstelfonds voor de ex-kolonies blijft op tafel liggen.

Het werd in alle toonaarden ontkend toen deze nieuwsbrief erover berichtte, maar vrijdag legde men binnen de meerderheid opnieuw een voorstel op tafel, gestuwd door de voorzitter van de Congo-commissie Wouter De Vriendt (Groen) en ondervoorzitter Jan Briers (cd&v), over een herstelfonds voor Congo, Rwanda en Burundi.
Dat fonds moet onderzoek financieren, maar ook ‘culturele uitwisseling’, en ‘betere samenwerking’. En kijk: het prijskaartje van 100 miljoen euro per jaar blijft opduiken. Voor dertig jaar. Of daar ook financiële compensatie inzit, voor onder andere de metissen, zoals Briers al voorspiegelde, is onduidelijk.
De liberalen en socialisten bleven ook vrijdag daarover dwarsliggen: ze willen geen bedragen en geen tijdsbepaling, en zijn bang voor de beeldvorming. Hoe komt een dergelijk bedrag, 3 miljard over 30 jaar, voor een onbestemd doel, dan precies over, in tijden van crisis? Het belooft nog een lastige discussie te worden, met de oppositie die met geslepen messen klaarstaat.

Opgemerkt: Europa gaat 15.000 Oekraïense soldaten trainen. België springt (nog) niet aan boord.

Wat al lang in de lucht hing, raakt nu toch afgeklopt: de Europese Unie zal een trainingsmissie organiseren om 15.000 Oekraïense soldaten te trainen. Daarvoor zal een nieuw kader worden opgezet, de EU Military Assistance Mission (EUMAM Ukraine). Verwacht wordt dat de missie tegen november van de grond komt.
Het hoofdkwartier voor de missie komt in het Poolse Rzeszow, op 150 kilometer van de Oekraïense stad Lviv. Die stad wordt nu al gebruikt als voornaamste draaischijf voor de wapenleveringen en humanitaire hulp aan Oekraïne.
Het zwaartepunt van de missie komt ook in Polen te liggen, dat 12.000 soldaten zal trainen. Duitsland neemt de overige 3.000 voor zijn rekening. In een later stadium, na de winterperiode, moet de capaciteit van de trainingsmissie worden opgeschroefd, en zullen ook andere landen soldaten trainen.
Een opvallende afwezige: België. Eind augustus beloofde minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) nochtans dat ons land trainers zou leveren voor de Europese missie. Vooral op het vlak van ontmijning en scherpschieten en voor de training van officieren en medisch personeel kan België echt een meerwaarde betekenen.
Toch lijkt België aan de start van de trainingsmissie geen rol van betekenis te gaan spelen, zo schrijft De Standaard. Later, als meer afzonderlijke lidstaten van de EU deelnemen aan de missie, kan ook België zijn wagonnetje aanhaken.
De missie moet uiteraard ook gefinancierd worden. Hiervoor tast de Europese Unie in de buidel van het European Peace Facility, een fonds van zo’n vijf miljard euro, bij elkaar gelegd door de lidstaten, om conflicten te vermijden, en de internationale veiligheid te vrijwaren. De oorlog in Oekraïne kostte het EPF al 3,1 miljard, daar komt nu nog eens 500 miljoen euro bovenop voor de trainingsmissie.

Genoteerd: Is het cordon sanitaire dan helemaal terug, en niet alleen op rechts?

Op VTM maakte Bart De Wever (N-VA) zondag nog brandhout van de federale begroting, met andermaal een harde uithaal naar de ploeg van De Croo. “In mijn ogen zou de Vivaldi-regering beter stoppen. Ze verdedigen de overheidsuitgaven omdat ze weten dat schulden niet door hen worden betaald, maar wel de werker en de spaarder.”
Maar de N-VA-voorzitter kreeg ook een interessante vraag over het cordon sanitaire. Daar had Conner Rousseau (Vooruit) begin deze maand immers een duidelijke boodschap gegeven: dat hij “meteen alle coalities met N-VA zal opblazen, moest die ooit het cordon sanitaire met Vlaams Belang doorbreken”. Op de vraag of dit ook lokaal het geval was, antwoordde Rousseau volmondig ‘ja’.
“Ik pik dat niet”, zo reageerde De Wever zondag. “Als je proper predikt, dan moet je dat wel toepassen op je eigen, zo zei mijn moeder al.” Daarbij wees hij erop dat Rousseau in Zelzate en in Borgerhout in lokale coalities met de extreemlinkse PVDA zit. “Als hij met die communisten verdergaat, dan is hij het die nu al een cordon sanitaire doorbreekt, als dat al bestaat, en dat blijft doorbreken. Ik verwacht dat hij consequent is, en dat die coalities verdwijnen, en dan mag hij mij aanspreken op mijn gedrag, maar geen seconde eerder.”
Een felle sneer dus, die meteen ook Raoul Hedebouw, de PVDA-voorzitter deed reageren. “Het cordon sanitaire gaat over racisme, niets te maken met een anti-racistische partij als PVDA. Maar dus De Wever vraagt Rousseau om te kiezen tussen coalities met N-VA of met PVDA? Voor de sociale rechten van de werkende klasse zou ik links afslaan, Conner”, zo liet die weten.
Toch zal Hedebouw moeten opletten, zo voorspellen we: de banden tussen de huidige voorzitter van Vooruit en de andere partijen op links zijn niet bepaald sprankelend. De huidige top van PVDA is zo bijvoorbeeld gefrustreerd dat een driemaandelijks samenzitten van de voorzitters van Groen, PVDA en Vooruit, wat onder John Crombez als baas van de socialisten systematisch gebeurde, om dossiers af te stemmen, niet meer lukt met Rousseau aan het roer. Die blijkt niet geïnteresseerd in dergelijke contacten.
En er is meer: het is een publiek geheim dat men ook bij de PS eigenlijk niet is opgezet met die twee coalities die Crombez toeliet, in 2018, in Zelzate en Borgerhout. Het toont immers voor PVDA aan “dat ze wel kunnen verantwoordelijkheid nemen en regeren, mét socialisten”, zo herhalen die eindeloos in Franstalig België. Daar zitten PTB en PS al veel langer op ramkoers, en de PS-top lijkt niet van plan om de PTB mee te nemen in het bad.
Bovendien komen er in 2024 eerst de regionale verkiezingen: pech voor zowel het Belang als PVDA, want daar zal, zoals de kaarten nu liggen, meer dan vermoedelijk blijken dat geen van de andere partijen eigenlijk met hen in zee wil. En dat terwijl een dergelijk cordon traditioneel eerder lokaal dan nationaal gebroken wordt. Maar als je als partij zes maanden eerder dat net bevestigt, is het voor lokale afdelingen wel zeer moeilijk daar tegenin te gaan.
De Wever herhaalde gisteren daarover nog eens zijn lijn, op VTM: “Wat Vlaams Belang betreft, ik wacht nog altijd op verandering in die partij. Ze gaan van het één incident naar het andere, waarbij die partij er alle moeite van de wereld toe doet om niet salonfähig te zijn. En altijd met dezelfde ranzigheid. En ik betreur dat, want die stemmen gaan dan verloren, maar ik ben het beu dat men dan mij daarop aanspreekt.”
Aan de linkerkant hebben zowel Open Vld als cd&v in het verleden al expliciet hun veto uitgesproken tegen PVDA, die ze zien als een ‘totalitaire’ partij, waarmee geen zaken te doen vallen. Dossiers als de grove schendingen van de mensenrechten tegen de Oeigoeren door het Chinese regime, maar recent ook opnieuw de oorlog in Oekraïne, toonden andermaal aan dat de kloof zeer diep is.
Voor Groen ligt dat anders: die houden de deur stevig open voor PVDA. Maar het is eerder de verwachting dat Rousseau in 2024, nadat er dan eerst nationale en regionale verkiezingen geweest zijn, de deur stevig op slot gaat houden voor PVDA, ook op gemeentelijk vlak. Zonder Vooruit dreigden die overal naast coalities te vallen.