“Eén van de moeilijkste momenten uit mijn leven”, zo stelde premier Alexander De Croo (Open Vld) met het nodige gevoel voor drama, afgelopen zondag op de Zevende Dag, over het vertrek van Eva De Bleeker (Open Vld) als staatssecretaris van Begroting. Maar het leed rond die exit is allerminst geleden, voor de premier, zo blijkt. Want ex-medewerkers van De Bleeker slaan terug. Aan Knack lekten ze het Whatsapp-verkeer tussen de topman voor de begroting, op het kabinet van De Bleeker, Kris Van Cauter, en zijn contactpersoon op de Zestien. En daaruit moet blijken dat er wel degelijk een “is dus ok voor ons” en “merci voor aanpassingen!” kwam vanop de Zestien. Dat is vervelend nieuws voor De Croo, die tot nu telkens heftig op zijn lijn bleef dat het om een “materiële fout” van De Bleeker ging, toen de begroting plots met een tekort van 6,1 procent van het bbp werd ingediend, in plaats van de 5,9 procent die hij had gewild. Zo blijft die affaire verder etteren, en eist de Kamer straks meer dan vermoedelijk tekst en uitleg over de berichtjes. Donkere wolken boven de Zestien, want een premier die worstelt met de waarheid, komt zo in de problemen. Ook binnen de regering zelf komt snoeiharde commentaar op de hele episode, met name omdat het over zo’n cruciaal document als de begroting zelf gaat: “Kan de premier wel aanblijven?”, wordt geopperd.

In het nieuws: “Gelekte WhatsApp-berichten bewijzen: premier sprak niet de waarheid in het Parlement”, zo valt Knack aan.

De details: De voormalige medewerkers van De Bleeker liepen al langer bijzonder misnoegd rond over wat gebeurde toen hun staatssecretaris moest vertrekken. Dat de interne communicatie nu lekt, hoeft niet te verwonderen.

• “De verkeerde moest gaan”, was heel simpel de conclusie die vier topmedewerkers van De Bleeker maakten, toen hun staatssecretaris ontslagen werd uit Vivaldi. Kabinetschef Lieve Schuermans en experten Tom Blockmans, Kris Van Cauter en Stephan Deprez, alle vier met een ijzersterke reputatie, stapten op.
• Daarbij gaf Van Cauter op LinkedIn toen al openlijk aan dat hij “expliciet een akkoord kreeg van het kabinet van de premier” om in de begrotingstabellen die ze indienden aan de Kamer het tekort met 1,3 miljard euro te laten toenemen.
• Alles draait daarbij om de kost van de btw-verlaging, die al dan niet in de begroting van 2023 zou worden opgenomen. Initieel wilde Vivaldi die niet meetellen, De Bleeker wilde liever wat voorzichtiger spelen, en er wél rekening mee houden. Die kost werd dus pessimistisch ingeschat, én opgenomen in de tabellen. Plots ging het tekort zo van 5,9 naar 6,1 procent van het bbp.
• Ondertussen kon Knack de hand leggen op de WhatsApp-berichten zelf. Die volgden op de teksten en tabellen, die het kabinet van De Bleeker op 8 november stuurde naar de premier en de vicepremiers. In die teksten steeg het tekort dus plots. Enkel van bij vicepremiers Frank Vandenbroucke (Vooruit) en Vincent Van Peteghem (cd&v) kwamen daar vragen over, niet van bij Vincent Van Quickenborne (Open Vld), die namens de Vlaamse liberalen in het kernkabinet zit.
• De volgende dag volgt wel mailverkeer van bij de premier, richting het kabinet De Bleeker. De Zestien stuurt om 13.28 uur opmerkingen door. Ze vragen daarbij de teksten wat aan te passen, over de btw-verlaging, maar niet de effectieve tabellen. Die aanpassingen in de tekst gebeuren.
• De rest van de discussie gaat volgens Knack via WhatsApp. Een hele conversatie volgt, over nog een aantal technische details, voor de tekst en de tabellen naar de drukker gaan, om in het Staatsblad gepubliceerd te worden. Uiteindelijk eindigt dat gesprek met “is dus okay voor ons” en ook “merci voor aanpassingen”, vanop de Zestien.
• Pas wanneer de teksten en tabellen in het Staatsblad verschijnen, en oppositielid Sander Loones (N-VA) zich vastbijt in de materie, gaan de poppen aan het dansen. De premier trekt uiteindelijk naar de Kamer, met een zwijgende Eva De Bleeker op de regeringsbanken, om daar te verklaren dat zijn staatssecretaris “een materiële fout” heeft gemaakt. 24 uur later moet ze vertrekken, nadat Loones alweer rekenfouten ontdekt, in de dan al een keer aangepaste begrotingstabellen.

Waarom dit belangrijk is: De premier was in de Kamer wel heel stellig over wie de fout maakte. En over de Whatsappjes.

• “Meneer Loones, u verzoekt mij in de discussie over de andere vormen van communicatie om een bewijs van iets dat niet heeft plaatsgevonden. Dat is niet evident”. Dat zijn de woorden van de eerste minister, vorige week tijdens de bespreking van de begroting én de aanpassingen in de Kamer.
• Het is andermaal Loones die daar doorgaat op de zaak van de WhatsApp-berichten: hij eist “verduidelijkingen”, “omdat de eerste minister in de media al reageerde dat er geen dergelijke berichten zijn”, maar dat “wordt manifest tegengesproken door Van Cauter”, op z’n LinkedIn.
• Loones vroeg daar, in naam van de transparantie rond de begroting, niet alleen dus de notulen van de regering daarover, wat gebruikelijk is, maar ook dat WhatsApp-verkeer. Waarop de premier stelde “dat het niet heeft plaatsgevonden”, in de Kamer. Eerder had hij in een interview in De Morgen ook al verklaard: “Iets wat niet bestaat, kan je niet vrijgeven”.
• Uitgerekend vanmorgen kreeg diezelfde Loones ook een antwoord op zijn formele vraag aan de Zestien om het WhatsApp-verkeer vrij te geven. In een brief van het kabinet van de premier wijst die erop dat de vraag om dat verkeer te zien “niet valt onder de wet op de openbaarheid van bestuur.” Het is maar de vraag of die stelling vol te houden valt, nu zwart op wit bewezen is dat de berichten bestaan, én gestuurd zijn vanop de Zestien.
• Dat brengt de eerste minister vandaag in een bijzonder vervelende situatie. Want zijn aanpak, om de schuld van heel het debacle behoorlijk agressief in de schoenen van De Bleeker te schuiven, oogstte al veel kritiek. Intern had men bij Open Vld moeite met de manier waarop hun kopvrouw plots opzij moest, voor een ‘fout’ die velen niet als die van haar zagen.
• Dat bovendien een scenario klaar lag om meteen een nieuwkomer in te schuiven, in een toch allerminst evident scenario van een overloper van de MR, Alexia Bertrand, zette nog meer kwaad bloed intern. Zeker omdat de top net daarover zo jubelend deed.
• Naar buiten toe riep het bovendien het beeld op van een premier die geen verantwoordelijkheid neemt, en anderen, partijgenoten zelfs, laat opdraaien voor eigen fouten. Dat beeld wordt nu wel heel krachtig aangeblazen. De oppositie zal hoe dan ook tekst en uitleg eisen. Op de Zestien zelf kwam geen reactie voorlopig.
• De premier dreigt zo in heel lastig vaarwater te komen. Want ook binnen de Vivaldi-meerderheid rees vanmiddag op topniveau al de vraag: “Kan die aanblijven?” Daarbij werd de opmerking gemaakt “dat liegen over de Whatsappen één ding is, maar over de begroting zelf, hét document van de regering? Dat is toch andere koek”. Het zijn de soort kritische bedenkingen, die de komende dagen bijzonder hard kunnen aankomen voor een premier, wiens regering al meer strompelt dan rent. 

Uitgerekend nu: Het Rekenhof weigert een oordeel te vellen over de federale budgetten.

• Een ongeluk komt nooit alleen. De sfeer rond de begroting zit moeilijk, maar net nu komt het Rekenhof, de instelling die alle overheidsrekening moet controleren, met vervelend nieuws. Ze geeft voor het tweede jaar op rij een rood licht, voor de federale jaarrekening. Ze “onthouden” zich, omdat ze simpelweg “onvoldoende en geen toereikende controle-informatie kregen”.
• Dat is meer dan een blaam voor de federale diensten: in feite zeggen ze dat ze niet eens kunnen controleren of de kas al dan niet klopt. Er zijn volgens het Rekenhof “te veel significante onzekerheden en tekortkomingen, bijvoorbeeld op het vlak van de fiscale ontvangsten, de regels om de activa te waarderen en de regels om de onderlinge verrichtingen tussen de diensten en instellingen onderling te elimineren”.
• Pijnlijk, en meteen werk aan de winkel voor de nieuwe staatssecretaris van Begroting, Alexia Bertrand. Die klaagde, als oppositieleider in Brussel voor de MR, meermaals aan dat ook de Brusselse regering niet deftig kon gecontroleerd worden, net omdat men geen deftige cijfers aan het Rekenhof bezorgde. 

Belangrijk voor de dynamiek in de regering: De PS is een gewond dier, door de schandalen die blijven volgen.

• Net op moment dat de regering federaal naar stabiliteit zoekt, en de premier er nog een paar grote akkoorden wil doorkrijgen, wordt de PS geplaagd door schandalen. Na dagen van welles-nietes over wie nu uiteindelijk moet opstappen (enkel de Parlementsvoorzitter of zijn hele Bureau), wordt Jean-Claude Marcourt (PS) de laan uit gestuurd. De man zelf schreeuwt tegelijk wel z’n onschuld uit, vandaag, op de voorpagina van Le Soir. Van introspectie over zijn dure reisje naar Dubai is geen sprake.
• In die zaak valt de tergend trage houding op van voorzitter Paul Magnette (PS). Bovendien is er meer, veel meer. Want een enorme omkoopzaak, nu al Qatargate gedoopt, plaagt het Europees Parlement.

Wat is er precies aan de hand: Pure, dure corruptie vanuit Doha, richting Brussel.

• Op 21 november, nauwelijks drie weken geleden, hield de ondervoorzitter van het Europees Parlement en voormalige Griekse tv-ster Eva Kaili een opvallende speech in het Europees halfrond:
  • “Vandaag is de Wereldbeker in Qatar het bewijs hoe sport-diplomatie een land historisch kan veranderen“.
  • “Ze deden hervormingen die heel de Arabische wereld inspireren.”
  • “Ze verbeterden de werkomstandigheden, tegen sommige Europese bouwbedrijven in.”
  • “Ze onderschreven deze visie uit eigen keuze, en openden hun land voor de wereld.”
  • “En toch zijn er hier die hen nog steeds discrimineren. Haast iedereen die met hen praat wordt als corrupt weggezet.”
  • “Maar tegelijk koopt men toch hun gas. En maken Europese bedrijven er miljarden winst.”
  • “We hebben het recht niet om morele lessen te geven, en zo goedkope media-aandacht te scoren.”
  • “We leggen onze manier van denken niet op, maar respecteren hen.”
• Dure woorden, die de Qatari graag van overal ter wereld krijgen, nu ze in eigen land een WK hosten, met dank aan de FIFA en voorzitter Gianni Infantino. Die woorden blijken gewoon gekocht.
• Want diezelfde Kaili, die er een mondaine levensstijl op nahield met haar partner, kreeg vorige week vrijdag speurders over de vloer, die hele zakken geld ontdekten bij haar thuis en nog een koffer geld met meer dan 150.000 euro cash bij haar vader, zo berichtten Le Soir en Knack: meteen had het parket dus reden om haar te arresteren, ondanks haar onschendbaarheid als Parlementslid: betrapping op heterdaad.
• Ondertussen zijn er nog negentien huiszoekingen geweest in België en Italië, waarbij vier personen in de cel zitten: “Lidmaatschap van een criminele organisatie, witwassen van geld en corruptie”, luidt de beschuldiging.
• Het mastermind achter de affaire lijkt de Italiaanse socialist en vakbondsman Pier Antonio Panzeri, zelf Europees Parlementslid tussen 2014 en 2019. Daarna richtte de man een NGO op, ‘Fight Impunity’, die als dekmantel diende om Qatarees smeergeld uit te delen. Bij hem thuis vonden speurders 600.000 euro.
• Het schandaal gaat ver en diep: naast het goedpraten van Qatar in het halfrond, en de beschuldiging van ‘discriminatie’ aan de criticasters, stond Kaili erg ver met wetgeving die burgers van Qatar visumvrij naar de EU zou laten reizen. Die is ondertussen on hold gezet door het Europees Parlement.

De outfall: De schade is enorm, voor het Europees Parlement en voor de socialisten.

• De afgelopen jaren vestigde het Europees Parlement een reputatie, door op vlak van mensenrechten hard van zich af te bijten. Meer dan eens dwong men zo vanuit dat halfrond de Europese lidstaten om een hardere koers te gaan varen, onder meer met China in het dossier van de Oeigoeren. Het was uitgerekend vanuit de S&D-fractie, met Frans Europarlementslid Raphaël Glucksmann, dat dit op de politieke kaart werd gezet.
• Dat dus in dezelfde S&D-fractie nu Parlementsleden botweg werden omgekocht, met zakken cash, om hun principes overboord te gooien en een promopraatje voor Qatar te vertellen, brengt een schokgolf teweeg.
• Bij de Europese socialisten is het alle hens aan dek om de schade te beperken. Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit) kwam gisteren met een statement: “De strijd voor mensenrechten en het geloof in onze democratie en rechtstaat vormen de kern waar wij als sociaaldemocraten voor staan. Dat sommigen die waarden lieten vallen in ruil voor een zak geld, kan er bij mij echt niet in”, zo stelde ze. Meteen wil ze ook een meer uitgebreid lobbyregister voor Parlementsleden én hun medewerkers.
• Maar het verhaal gaat breder dan enkel de socialisten. Want het huis zelf, het Parlement, kreeg een enorme klap in geloofwaardigheid. Viktor Orban, de Hongaarse sterke man, maakte zich openlijk vrolijk over het feit dat uitgerekend dit halfrond hem aanpakte, over corruptie in Hongarije.
• Parlementsvoorzitter Roberta Metsola, van de conservatieve fractie EPP, verdedigde haar ‘huis’ met hand en tand gisteren: “Laat er geen twijfel over bestaan, dit Europees Parlement wordt aangevallen. Onze Europese democratie wordt aangevallen. (…) Maar wij zijn niet te koop.”
• Diezelfde Metsola moest zaterdag terugvliegen uit Malta, haar thuisland, om aanwezig te zijn bij de huiszoeking bij Marc Tarabella (PS): een verplichting volgens de Belgische wet, waar Parlementsleden onschendbaar zijn. Omdat het niet om een betrapping op heterdaad ging, zoals bij Kaili, moest Metsola toekijken, hoe speurders door documenten bij Tarabella gingen.

Ingezoomd: De PS zit behoorlijk diep mee in het Europees schandaal.

• Diezelfde Tarabella werd zondag al op het matje geroepen voor de ethische commissie van zijn PS: die willen tekst en uitleg. Want hoewel de Luikenaar voorlopig niet aangehouden is, staat hij bekend als een dichte vriend van Panzeri. En zijn positie over Qatar wijzigde opvallend, de afgelopen tijd: daar waar hij eerst erg kritisch was, kwam hij de afgelopen tijd in de lokale pers bij La Meuse met uitspraken die veel milder waren, zoals dat een “boycot hypocriet zou zijn”.
• Door de S&D-fractie werd diezelfde Tarabella meteen geschorst. Zij gooiden eerder al Kaili op staande voet uit de fractie, nadat ze in Griekenland door haar socialistische partij Pasok ook aan de deur was gezet. Afwachten wat de PS ermee doet.
• In Le Soir schreeuwde Tarabella z’n onschuld al uit. Hij erkende dat hij in 2020 op uitnodiging van hun Human Rights Comitee in Qatar was, maar daar ook aandrong op een bezoek aan de bouwwerven. “Ik heb nooit cadeaus of andere giften van de Qatari aanvaard”, zo stelde hij.
• En ook Marie Arena, het andere Europese Parlementslid voor de PS, komt in het vizier. Want ook zij had nauwe banden met Panzeri, en sprak regelmatig op events van zijn NGO ‘Fight Impunity”. En een huidige Parlementaire medewerker van Arena was voordien aan de slag bij diezelfde Panzeri en z’n NGO. Bij die persoon is het parket eveneens binnengevallen.
• Het maakt dat Arena, die vicevoorzitter is van de Commissie Mensenrechten in het Europees Parlement, eveneens preventief geschorst is in die rol. Ook zij ontkent zelf elke betrokkenheid, en is niet opgeroepen door de PS en hun intern tuchtcomité.

Tegelijk: Het vreemde circus in het Waals Parlement geeft een zelfde bitter gevoel.

• Voor de PS is het schrikken. De partij gaat al jaren gebukt onder de geur van affairisme: de moord op André Cools, het Agusta-schandaal, het zinderde nog jaren na bij de Waalse socialisten. Haast elke PS-voorzitter kampte al met “parvenus”, of de excessen van de macht, die eindigen met verhalen over persoonlijke verrijking.
• Maar tot nu toe had Paul Magnette daarbij de reputatie opgebouwd van hard en kordaat op te treden, als onkreukbare PS-baas van de nieuwe stijl. Elk schandaal was er een te veel: in de affaire rond Publifin trad hij keihard op tegen Stéphane Moureau, nochtans een echte rode baron in Luik. En ook Emir Kir, de populaire burgemeester van Sint-Joost-ten-Node in Brussel, werd zonder genade uit de partij gezet.
• Het contrast is groot in de hele zaak rond de griffier van het Waals Parlement, Frédéric Janssens. Die ligt al maanden onder vuur, maar vorige week bracht Le Soir de ene onthulling na de andere, over een despotisch beleid, gênant dure uitstapjes naar congressen, en verbouwingen die megalomaan leken. De griffier staat ondertussen op non-actief.
• Daarbij raakte met name Jean-Claude Marcourt (PS) in moeilijk vaarwater: als voorzitter van het Waals Parlement was hij het die op Janssens moest toezien. Maar beiden bleken samen onder meer naar Dubai afgereisd te zijn, voor een wel erg dure trip, zonder dat die veel nut leek te hebben: ze bezochten de Wereldtentoonstelling, en deden in vier zinnetjes daarover verslag, waarvan één om te klagen dat ze op de luchthaven geen toegang kregen tot de VIP-lounge.
• Het maakte dat de positie van Marcourt onhoudbaar werd, maar Magnette leek te aarzelen. Wat ongetwijfeld meespeelde: Marcourt zelf, jaren superminister in de Waalse regering, werd in 2019 eigenlijk gedegradeerd. Hij mocht geen minister-president worden, dat deed Elio Di Rupo (PS) nog een keer. En regionalist Marcourt mocht in 2020 wel aanschuiven om wat mee te komen praten over het federale, maar bleef netjes geparkeerd in de uitbolbaan van Parlementsvoorzitter. Hoeveel greep had/heeft Magnette dan nog op zo iemand, die niets meer te verliezen heeft?
• Niet veel, zo bleek. Want om toch maar de andere partijen mee te sleuren, wees de PS-baas vrijdag op de verantwoordelijkheid van heel het bureau: enkel als zij allen ontslag zouden nemen, zou Marcourt dat ook doen. Het werd een beschamend woordspelletje, dat meer dan een weekend lang aansleepte.
• Marcourt zelf hield en houdt z’n onschuld staande: hij legde uit dat dergelijke reizen, met hotelkamers van 1.000 euro per dag en tickets in businessclass “niets nieuws zijn“, maar eerder “wat hij al heel z’n leven heeft gezien, op departementen als Buitenlandse Handel”. De waarheid, maar misschien wel net iets te pijnlijk om in crisistijden luidop te verklaren, zeker als socialist.
• En erger: Marcourt verklaarde “niet in te zien waarom hij alleen zou moeten ontslag nemen, en zo het idee te geven dat hij een fout had begaan”. “Maar in de logica van collectief ontslag kan ik me inschrijven.” Uiteindelijk nam ook Ecolo dan ontslag uit het Bureau, waarna de MR liet weten dat “we mee wilden werken aan de installatie van een nieuw bureau”, zonder het woord ontslag over de lippen te krijgen. Semantische spelletjes, toen het kalf al lang verdronken was.
• Een dag later is iedereen weg, maar wat rest is het gevoel dat dit wel een bijzonder langgerekte doodsreutel van Marcourt was, op een bijzonder pijnlijk en kwetsbaar moment voor de PS. De schandeelsfeer blijft hangen, waarbij één partij zich in de handen wrijft: de PVDA-PTB, die vanop links ongenadig op de PS blijft inhakken. En een Magnette waar iedereen zich van afvraagt waarom die zo lang is blijven wachten. En wat hij gaat doen in Qatargate, met Tarabella en Arena.

Opvallend: Groen valt aan, en trekt daarna de handrem op.

• “Dat socialisten opnieuw iedere politieke deontologie en geloofwaardigheid vernietigen door ongeziene corruptie of zelfbediening is onvergeeflijk”, zo tweette vanmorgen Jeremie Vaneeckhout, de partijvoorzitter van Groen.
• Een wel heel felle uitval, die bovendien komt na een weekend waarin de politiek directeur van Groen Bogdan Vanden Berghe in De Standaard opriep tot “progressieve frontvorming”, mét uitgerekend die socialisten.
• Dat is driebanden, want Vanden Berghe wordt de kopman van Groen in Antwerpen, zo hoopt hij, en met dat plan wil hij vooral vervolgens “als één front van socialisten en groenen”, kunnen gaan onderhandelen met de N-VA. Een belangrijke opening, want in 2018 zagen de groenen zo’n coalitie met N-VA en Bart De Wever in Antwerpen niet zitten.
• Meteen zag ook Björn Rzoska z’n kans: de Groen-fractieleider in het Vlaams Parlement was in 2019 en 2020 een pleitbezorger van het idee om ook met N-VA te spreken, maar dat deed de groene partijleiding nooit: zij gingen enkel voor Vivaldi. Maar Rzoska wil in 2024 z’n kansen gaaf houden om dan wél in een coalitie te komen.
• In Het Nieuwsblad volgde hij dus het idee van z’n partijgenoot Vanden Berghe. Dat leverde erg zure reacties op van Jong Groen, die al openlijk elk idee van een mogelijke coalitie met N-VA afschoot. Het toont aan hoe moeilijk de partij zit: veto’s tegen N-VA vernauwen zowel in Antwerpen als straks op Vlaams niveau de puzzel zodanig dat oppositie dan bijna automatisch dreigt.
• Hoe dan ook: diezelfde puzzel gaat altijd wel langs de socialisten, die tegenwoordig erg goed scoren in de peilingen. Dat moet Vaneeckhout, een fervent twitteraar, ook beseft hebben. En dus verdween even later z’n felle aanval. “Ik verstuurde deze ochtend een te kort door de bocht tweet over de fraudeberichten van de voorbije dagen. Ík verwijderde die tweet, want ik wil niemand mee verantwoordelijk maken die niks misdeed.”
• Bij Groen zijn ze behoorlijk aan het zoeken naar een nieuwe vaste hand, om de partij uit een dipje te halen. Het bochtenwerk rond de kerncentrales, waarbij de partij plots zelf met plannen kwam om de levensduur nog verder op te rekken, en er de Franse kerncentrales bij te sleuren, deed de partij niet veel goeds. Ook gisteren had Tinne Van der Straeten (Groen) de grootste moeite om dat dossier helder gezet te krijgen, in een gesprek op de VRT.