Vladimir Poetin staat zwaar onder druk. Niet alleen van buitenaf, door steeds strengere westerse sancties, meer wapenleveringen aan tegenstander Oekraïne of de oproep van zelfs Ruslands laatste bondgenoten om een eind te maken aan de oorlog. Ook binnen het Kremlin zelf heeft Poetin heel wat vriendjes tevreden te houden, als hij zijn ambt wil veiligstellen.

Hoewel Poetin zich, sinds hij eind jaren 90 de macht greep in Rusland, omringde met zijn beste vrienden en collega’s, hebben die toch allemaal hun eigen visie op hoe de zaken lopen, en hoe ze moeten lopen. Al deze zogeheten siloviki, Poetins vriendjes aan de top van de Russische politiek, zitten samen in de Nationale Veiligheidsraad, sinds februari zowat het belangrijkste orgaan in Rusland.

Belangrijkste orgaan

In de Veiligheidsraad komt Poetin samen met de toplui van de verschillende departementen die op een manier met veiligheid te maken hebben. Onder meer de ministers van Defensie (Leger), Binnenlandse Zaken (Politie) en Buitenlandse Zaken (Diplomatie) zijn daar permanente aanwezigen. Daarnaast nemen ook regelmatig anderen (bijvoorbeeld stafchef Valeri Gerasimov of het hoofd van de Nationale Garde Viktor Zolotov) deel aan de meetings, waarop gepraat wordt over de volgende stappen in de oorlog, wat te doen bij protesten et cetera. Poetins belangrijkste bondgenoten zijn grotendeels op te delen in twee stromingen:

• De extreme stroming, waartoe onder meer ex-premier en -president Dmitri Medvedev en Secretaris van de Veiligheidsraad Nikolai Patroesjev behoren. Zij zijn er voorstander van om het conflict in Oekraïne zo snel en hard mogelijk af te handelen; over het aantal burgerdoden, schade aan het land of repercussies van buitenaf wordt zelfs niet gesproken. De inzet van kernwapens is voor hen dan ook geen taboe, integendeel: het is de enige weg vooruit, de enige uitweg in dit conflict.
• De iets gematigdere stroming, die ook wel inziet dat Rusland de strijd in Oekraïne niet aan het winnen is. Die groep pleit voor een omkeer, namelijk het inzetten op verdediging van de veroverde gebieden. Kernwapens is absoluut geen optie; het herstellen van de banden met zowel het Westen als de bondgenoten in Azië is een must.

Tussen deze kampen zit Poetin gesandwicht. Wat de situatie des te ontvlambaarder maakt, is dat enkele aanwezigen de rechtstreekse baas zijn over ordetroepen, zoals het leger of de Rosgvardiya (de Nationale Garde). Daarnaast zijn er ook nog anderen, buiten de Veiligheidsraad, die zich achter de extreme stroming scharen: Poetins favoriete straatvechters, Ramzan Kadyrov en Yevgeni Prigozjin.

Tsjetsjenen en klassieke componisten

De eerste is de leider van Tsjetsjenië, een semi-autonome provincie binnen Rusland die heel wat bijzonder goed getrainde en gemotiveerde strijdkrachten levert. De Tsjetsjenen worden gezien als de kuisploeg van het Kremlin: waar de situatie te gortig wordt voor het leger, worden Kadyrov’s mannen erop uit gestuurd.

Prigozjin is dan weer de geldschieter van de Wagner Group, een privémilitie bestaande uit voormalige Russische soldaten en agenten van de GRU, de militaire inlichtingendienst. Ook zij worden handig gebruikt door het Kremlin, onder meer om in het buitenland een voet tussen de deur te krijgen bij regimes waarmee de Russische leiders niet zelf geassocieerd willen worden. Wagner streed onder meer al in Mali, Libië en Syrië, maar is nu ook actief in Oekraïne.

Beiden zijn van oordeel dat Poetin harder moet optreden, zelfs met kernwapens indien nodig. Ze deinzen er ook niet voor terug om de beslissingen van het Kremlin en de opperbevelhebbers van het leger, stafchef Gerasimov en minister van Defensie Sergej Sjojgoe openbaar aan de schandpaal te nagelen.

Verzoeningsoffer

Kadyrov en Prigozjin zijn de pitbulls die mannen als Patroesjev en Medvedev graag zien komen: ze strijden om dezelfde idealen en durven hier ook voor uit te komen. Poetin is er minder mee opgezet: om zijn ambt van Russisch president veilig te kunnen stellen, moet hij beide kampen met elkaar verzoenen, en zijn siloviki ervan overtuigen dat hij de juiste man op de juiste plaats is.

Het eerste verzoeningsoffer was het promoveren van Ramzan Kadyrov. Die mag zich ondertussen kolonel-generaal noemen, de op één na hoogste gebruikte militaire rang in Rusland. Daarnaast zou hij ook heel wat toezeggingen hebben gekregen van Poetin. Zo zou Sjojgoe worden ontslagen, schuift Viktor Zolotov door naar het ministerie van Defensie en zou Kadyrov het nieuwe hoofd van de Rosgvardiya worden. Zelf hintte hij al op zijn einde als leider van Tsjetsjenië (om een post in het Kremlin te pakken), maar kwam hier later op terug.

Repercussies voor Krimbrug

Sinds de aanval op de Krimbrug, wat een nationaal symbool is voor Rusland en de annexatie van de Krim, is de roep om actie luider vanuit de extreme hoek. Poetin reageerde: maandag werden meer dan 80 raketten en zelfmoorddrones losgelaten op enkele van Oekraïne’s belangrijkste steden. In onder meer Lviv viel 90 procent van de inwoners zonder stroom, nadat een raket de lokale elektriciteitscentrale had geraakt. In hoofdstad Kiev vielen raketten op een kinderspeeltuin in het hartje van de stad, een andere vernielde een voetgangersbrug en ook de straat waar onder meer het hoofdkwartier van de geheime dienst SBU en het kantoor van president Volodymyr Zelensky is gelegen, werd geraakt door een kruisraket.

Daarnaast werd zaterdag een nieuwe generaal aangesteld tot opperbevelhebber van de troepen in Oekraïne. Na overleg met zijn generaals (zonder Gerasimov en Sjojgoe, wiens rol grotendeels voorbij lijkt te zijn) werd besloten Sergej Soerovikin aan te stellen. Hij diende eerder als soldaat in Afghanistan, en als bevelhebber in de Tsjetsjeense oorlogen en het conflict in Syrië waar hij gedurende twee periodes (maart 2017 – december 2017 en januari 2019 – april 2019) zelfs opperbevelhebber van de troepen is.

Soerovikin is een man die er niet voor terugdeinst burgerslachtoffers te maken om zijn doel te bereiken. Dat was ook te zien aan de raketaanvallen van maandag, waarbij het doel leek de bevolking te raken en schrik aan te jagen: als commandant van de luchtmacht en ruimtevaart heeft Soerovikin ook wel enige kennis over bommenwerpers en kruisraketten.

Daarnaast komt hij goed overeen met Yevgeni Prigozjin. Die omschreef hem als “de meest capabele commandant in het Russische leger. Hij is een legendarische figuur, hij is geboren om zijn moederland trouw te dienen. Toen hij in 1991 een bevel kreeg, was Soerovikin de officier die zonder aarzelen in zijn tank stapte en naar voren ging om zijn land te redden”. Wat dat jaar 1991 betreft: toen leidde Soerovikin de staatsgreep tegen zittend president van de Sovjet-Unie Michail Gorbatsjov. Destijds was hij de enige generaal die opdracht gaf op vreedzame betogers te schieten, een incident waarbij drie doden vielen.

(mah)