De pensioendiscussie laat diepe sporen, met geroep en getier, en druk van premier Alexander De Croo (Open Vld), en uiteindelijk een magere oogst. “Dit blijft hangen, zoveel is duidelijk”, is bij een hoge bron binnen Vivaldi te horen. Vanmorgen had Georges-Louis Bouchez (MR) het zowaar over “een gebrek aan respect van de premier voor zijn coalitiepartners”. Nu rest nog één dossier, vlak voor de deadline van morgen: de onderhandelingen met Engie. Daarin gaan de groenen een spectaculaire bocht maken: ze stemmen in met de eis van Engie om voortaan samen Doel 4 en Tihange 3 uit te baten. Dat gaf Ecolo-vicepremier Georges Gilkinet vanmorgen aan. Meteen stapt Vivaldi mee in kerncentrales, én in de berging van het nucleair afval. Een scenario dat wel heel ver staat van het voornemen van Groen en Ecolo, om net door regeringsdeelname definitief de kerncentrales te sluiten.

In het nieuws: “We gaan niet verantwoordelijk worden voor het oude afval en de oude centrales”, probeert Georges Gilkinet (Ecolo) de pil te vergulden.

De details: De groenen gaan door de knieën, en slikken een zoveelste toegeving. België baat plots haar eigen kerncentrales uit, als het een deal sluit met Engie.

• De klok tikt voor Vivaldi. Nog één dossier ligt op de plank, voor de federale regering op zomervakantie trekt, na het defilé van 21 juli, de nationale feestdag. Maar het gaat niet om een symbooldossiertje, wel om de energiebevoorrading in tijden van de grootste energiecrisis in decennia.
• Al weken onderhandelt het duo van premier De Croo en minister Tinne Van der Straeten (Groen) met Engie, de energiespeler in Parijs die de Belgische kerncentrales in handen houdt. Tussen de Fransen in de Parijse kantoorwijk La Défense en de top van de Belgische politiek, wordt al twintig jaar gedanst. En na twintig jaar is het geduld in Parijs op, en zit men in een zetel om eisen te stellen.
• Immers: de groenen in Vivaldi waren helemaal niet van plan om de kerncentrales nog open te houden. In het regeerakkoord waren alle elementen opgenomen om het doek definitief te laten vallen over Doel en Tihange: een oude groene droom die al dateert van de paars-groene Verhofstadt-ploeg die in 2001 de wet op de kernuitstap stemde.
• Vervolgens zaten Groen en Ecolo twintig jaar lang niet meer in federale coalities, die telkens de kernuitstap voor zich uit duwden. Voor Meyrem Almaci (Groen), en zeker Jean-Marc Nollet (Ecolo), was 2020 en het maken van Vivaldi hét moment om die oude erfenis definitief te regelen.
• Dat zo een CO2-arme energiebron dicht ging, en men zowaar opnieuw gascentrales moest bouwen, bleef lastig te verdedigen, maar minister Van der Straeten trok haar lijn: kernenergie weg, gas als voorlopige, ’tijdelijke’ oplossing.
• Maar politiek draait rond ‘events’. Deze keer was er plots de oorlog in Oekraïne met een enorme energiecrisis als gevolg. Het gebeuk vanuit de N-VA-oppositie werd groot, om toch maar de kerncentrales open te houden. Bij de MR, die telkens opnieuw nauw aanleunt bij N-VA-standpunten, zag Bouchez schoon zijn kans: hij forceerde in stapjes toch ‘zijn’ grote overwinning: de jongste centrales zouden openblijven, besliste Vivaldi in maart.
• De groenen zetten daarbij wel een paar heel duidelijke ‘rode lijnen’ in het akkoord: zo kon er geen sprake zijn van het feit dat België de centrales zou nationaliseren, en al zeker niet dat de Belgische staat mee verantwoordelijk zou zijn voor het kernafval en de afbraak van de centrales.
• Daarvoor wacht een onwaarschijnlijke factuur, die voorlopig begroot wordt op 41 miljard euro. Een fonds, gespekt door uitbater Engie, van nu al liefst 14 miljard moet dat later gaan betalen: het Synatom-fonds. Dat werd maar heel losjes beheerd, Van der Straeten wilde dat al langer aansnoeren en verscherpen.
• Maar nu komt de kat op de koord: Engie eist, als Vivaldi echt die twee centrales langer wil openhouden, dat de Belgische overheid in de uitbating én berging van het afval stapt. Het wil immers “absolute rechtszekerheid”, en daarvoor is geen betere methode dan de wetgever zelf in bad te trekken. Die eis is al weken bekend: Engie lekte zelf zijn eisenbrief. En het bedrijf speelt het spel hard, keihard.
• In de marge van de pensioenbesprekingen kondigde De Croo aan binnen de kern dat hij geen echte deal meer mogelijk ziet, wegens tijdstekort, maar wel een principeakkoord. Zo kan Vivaldi toch nog zeggen dat het dossier “volop geregeld wordt”. Maar, daarin zouden dus zware toegevingen zitten, inclusief die gezamenlijke uitbating.
• Dat zo de deur opengaat om op een dag veel grotere delen van de afbraak- en bergingsfactuur af te wentelen op de Belgische belastingbetaler, zien critici van mijlenver komen. De groenen in de eerste plaats. Het is geen toeval dat zij al in maart als de dood waren voor zo’n scenario, en het expliciet in de regeringsdeal lieten noteren.
• Alleen, de échte onderhandelingen waren en zijn niet tussen Groen, Ecolo en de MR binnen Vivaldi, maar met de Fransen. En die plooiden de afgelopen weken geen millimeter. Zo moeten de groenen, na het openhouden van de centrales, alweer een enorm taboe overboord gooien: België stapt mee in de uitbating.
• Het alternatief is geen akkoord, of een veel te laat akkoord. Nu al lijkt de winter van 2026 problematisch te worden: Engie beweert geen tijd meer te hebben om brandstof te regelen voor de kerncentrales, de bevoorradingszekerheid komt in het gedrag. Onderhandelen met het mes op de keel dus, terwijl de tijd in het nadeel tikt.

En nu? Van der Straeten zwijgt, maar Ecolo geeft al toe, de MR danst al van geluk, de N-VA haalt snoeihard uit.

• “Ik onderhandel nog altijd intensief”, zo stelde Van der Straeten vanmorgen voor de micro’s van de VRT. Daarbij wilde ze niets inhoudelijk kwijt, enkel de dooddoener van “een zo goed mogelijk akkoord voor alle Belgen”, en ook de irritatie rond het lek. “U weet dat wij in vertrouwen en met vertrouwen onderhandelen”, waarbij ze toch de lekkers binnen de kern met de vinger wees: “Ik reken op alle collega’s om de discretie te bewaren.”
• Die discretie was er in alle geval niet bij Bouchez, die vanmorgen op de RTBF-radio al zo’n deal met Engie aan het toejuichen was: “Als er zo’n gezamenlijk juridisch vehikel komt om de kosten en de baten samen te nemen, is het enkel voor de jongste centrales. Maar dan heeft België eindelijk weer zijn eigen energiebevoorrading in handen“, zo stelde hij triomfantelijk. Daarbij wees hij erop dat al de oude centrales voor Engie zijn en blijven, inclusief de kosten.
• En kijk: ook vanmorgen kwam vicepremier Georges Gilkinet in de Wetstraat voor de microfoons. En daarbij nam hij wél de bocht die Van der Straeten niet wilde nemen: België zou die verdere uitbating van Doel 4 en Tihange 3, in een nieuw te maken juridisch vehikel samen met Engie, een joint venture, dus wel degelijk gaan doen. Daarbij verwees hij naar “het oude afval, en de oude centrales”, die “enkel en alleen de verantwoordelijkheid van Engie blijven”.
• Dat lijkt vooral een flauw argument, balsem op de wonde, om toch af te dekken dat opnieuw een enorme toegeving gevraagd en gekregen is van Groen en Ecolo: een rode lijn wordt losgelaten. Pas in het najaar zou de zaak gefinaliseerd worden, met dus nog maanden politieke pijn voor de groenen in het verschiet. Hoe Ecolo dat aan de achterban zal uitleggen, is een open vraag.
• Bij de N-VA reageerde Bart De Wever gisteren al, door erop te wijzen dat een principeakkoord helemaal geen echt akkoord is. “De regering-De Croo stelt een finaal akkoord over het openhouden van Doel 4 en Tihange 3 nog maar eens uit. Voor de vijfde keer al. De kans dat we ze tegen 2026 effectief nog de centrales operationeel krijgen is intussen zo goed als nul geworden. Wanbeleid van de ergste soort.”
• Daarbij blijft de N-VA hetzelfde discours hanteren als de MR, en velen in de industriële wereld. Het is niet alleen een discussie over die jongste centrales, in feite moet heel het nucleaire park herbekeken worden. In Nederland houdt men centrales open die ouder zijn dan Doel 2 en 3, en in Duitsland gaat men, alweer, de sluiting van hun kerncentrales herbekijken.
• Het is niet ondenkbaar dat die discussie straks dus ook nog op het bord van Vivaldi komt te liggen: wat met al die oudere centrales, die ook technisch gezien zeker verder open zouden kunnen blijven? Door nu al de deur open te zetten voor gezamenlijke uitbating van de jongste centrales, is meteen een belangrijk precedent gezet.

The Big Picture: Vivaldi blijft bont en blauw achter, na twee maanden worsteling met een “zomerakkoord”.

• De Wever haalde vanmorgen zeer hard uit naar de federale regering, op Radio 1. Daarbij hoefde hij enkel met de scherven te smijten, die de Vivaldi-voorzitters zelf hadden gemaakt, over het pensioenakkoord.
  • “De vorige regering heeft beslissingen genomen om de vergrijzingskosten in te perken, zoals het verlengen van de wettelijke pensioenleeftijd. Deze regering heeft er 2 miljard aan toegevoegd.”
  • “Werkloosheid wordt nu een keuze die je levenslang kan volhouden en waarvoor je nog een pensioen krijgt. Enkel in ons land.”
  • “Sociaaleconomisch is Vivaldi erin geslaagd om op 2 jaar het land verder achteruit te laten gaan. We zijn het land met het grootste begrotingstekort op Malta na. We gaan in de richting van Griekenland.”
  • “Dat is wat Koen Geens (cd&v) ook verklaarde: ‘We staan op rand van de afgrond, budgettair gezien. Op federaal vlak kan men niets meer, buiten geld uitgeven dat men niet meer heeft.'”
• Of het gebeuk van De Wever nog aankomt binnen de federale ploeg is een andere vraag. Daar worden N-VA’ers al langer afgedaan als “onredelijke mensen”. Maar feit is dat Vivaldi snakt naar een vakantie, om de wonden te likken. De pensioendeal kreeg van overal kritiek, op de eerste plaats van de eigen partijvoorzitters. Maar vooral het intern gebeuk, de schreeuwpartijen, het onder druk zetten door zowel de PS, als daarna de MR: het laat wonden.
• Bouchez bracht het vandaag opnieuw zonder schroom onder woorden: “De eerste minister moet meer respect hebben voor zijn coalitiegenoten”, zo stelde hij. “Bedreigingen en beledigingen, dat zijn niet de beste methodes om een akkoord te bereiken.” En hij voegde er fijntjes aan toe “dat de eerste minister nooit mag vergeten dat een coalitie stand houdt dankzij het evenwicht tussen de partijen, en dat hij premier is dankzij de goedkeuring en wil van zijn coalitiepartners.”
• Nauwelijks verholen dreigementen van bij de MR dus, nochtans deel van de blauwe familie. Bij de PS houdt men de lippen stijf op elkaar. Dat een telefoontje tussen De Croo en PS-voorzitter Paul Magnette de zaak deed oplossen, wordt afgedekt: aan de Keizerlaan wil men er niet te veel woorden aan vuil maken.
• Maar daar is de rekening al veel langer gemaakt: het was De Croo en niemand anders die maandenlang koppig weigerde om het dossier van de pensioenen te agenderen. Om het vervolgens wél tot een symbooldossier te maken van zijn ‘zomerdeal’. Na de al pijnlijke bevalling van de ‘arbeidsdeal’, liet men De Croo dagenlang voelen dat de PS niet met haar voeten laat rammelen. Na urenlange martelsessies binnen Vivaldi, baarde de berg een muis: een akkoord rond de pensioenen dat nauwelijks te verdedigen valt.
• Op die manier trekt de federale regering met een heel pijnlijk bilan op verlof: de sfeer zit onder nul, het vertrouwen is weg. In het najaar wachten weer een heel pak cruciale dossiers, met de begroting, de arbeidsmarkt, de fiscaliteit, maar ook het concurrentievermogen van Belgische bedrijven, en dus onrechtstreeks de discussies over de index en de wet van ’96. Of de regering dat allemaal overleeft, wordt openlijk in vraag gesteld door de coalitiepartners vandaag. Maar “problemen moeten maar opgelost, als ze zich stellen”, is de oude wijsheid in de Wetstraat van wijlen Jean-Luc Dehaene (cd&v). Voor De Croo geldt die meer dan ooit.

Op de agenda: Morgen weer lachende gezichten voor Vivaldi?

• Even naar adem happen dus, de premier trekt op road trip naar de VS, maar moet morgen eerst nog een dag op de banken van het nationaal defilé gaan zitten, om daar in hartje Brussel mee met koning Filip de troepen te schouwen.
• Volgens de vakpers zal het echter de kroonprinses zijn die in de schijnwerpers zal staan: Elisabeth is ondertussen 20 jaar, en wordt volop klaargestoomd om op een dag haar vader op te volgen. Daarbij vliegen de superlatieven in het rond. Zo draagt ze perfect hoge hakken en zou de prinses uitstekend Nederlandstalig zijn, zozeer zelf dat ze in het Frans bijlessen moest krijgen. Een historisch feit, “na zeven opeenvolgende staatshoofden de eerste die vloeiend Nederlands spreekt”, zo erkent Het Laatste Nieuws vandaag. Auwtsj.
• Wat verder te zien zal zijn: de hele luchtvloot van Defensie. Want over het Warandepark in Brussel zullen de F-16 gevechtsvliegtuigen, de A400M-transportreus, de trainingsvliegtuigen Embraer Xingu en de Marchetti, plus de Falcon 7X en de A330 MRTT van de ‘witte vloot’ voor personentransport overvliegen, net zoals de helikopters NH90 en de Agusta A109.

Ook genoteerd: De F-35’s keren terug naar de Wetstraat.

• Rond die luchtvloot borrelt overigens een nieuwe politieke discussie op. Want met de miljarden extra budget die de Belgische defensie kreeg, of toch waar ze een uitzicht op hebben nu België de norm van 2 procent van het bbp wil halen aan uitgaven voor het leger, tegen 2035, is de luchtmacht aan het dromen gegaan.
• Daarbij was het grote voornemen om vooral ‘Europees’ te gaan shoppen. Maar de harde waarheid is dat België qua gevechtsvliegtuigen nu eenmaal voor de F-35 heeft gekozen, een toestel van het Amerikaanse Lockheed Martin. Na enorme kritiek van onder meer Vooruit, de PS en de groenen, bestelde de Zweedse regering 34 stuks, voor 4 miljard euro.
• En nu wil de legertop meer van die F-35’s kopen, zo kondigt admiraal Michel Hofman, stafchef bij Defensie aan in De Tijd.
• Alleen, Hofman kan ook wel politiek lezen: hij gaat nog even wachten voor hij effectief met die vraag komt. Meer bepaald op de volgende regering. Want ondanks het feit dat er nu miljarden extra beschikbaar zijn, is het wel duidelijk dat nu extra peperdure jets kopen er politiek niet in zit. Die vernedering zou te groot zijn voor de linkervleugel van Vivaldi. Maar in 2024 komen die F-35’s dus terug, politiek dan.
• Morgen vliegen er overigens dus geen nieuwe F-35’s mee. Omdat België die zo veel later dan alle andere NAVO-landen bestelde, worden de eersten pas in 2025 geleverd.

Ook genoteerd: De nodige kritiek op de plannen van Vincent Van Peteghem (cd&v) is er. Al valt het eigenlijk nog mee.

• Geen tweets van Bouchez, geen vlijmscherpe uithalen van Ahmed Laaouej (PS). Dat was wel even anders bij de lekken van de plannen van de experten rond de fiscale hervorming. Maar het moet gezegd: de sfeer rond de plannen van minister van Financiën Van Peteghem is niet oververhit geraakt.
• Misschien had een en ander wel te maken met het feit dat ook het pensioendossier op een akkoord eindigde: de timing van Van Peteghem was niet helemaal gelukkig. Of net wel: hij haalde net op tijd alle voorpagina’s, en de kritiek ging verloren in het veel grotere debat rond de pensioenen.
• Hoe dan ook: de belangrijkste boodschap van kritiek aan de cd&v-vicepremier: de plannen moeten becijferd worden. Dat is bij Open Vld te horen, maar evengoed bij oppositiepartij N-VA. Eens er cijfers liggen naast alle voorstellen kan er echt gediscussieerd worden: want dan is duidelijk of het een lastenverlaging wordt, of net een verhoging. En voor wie het omhoog gaat en voor wie het daalt.
• Bij Van Peteghem was men alvast enthousiast: als dat de kritiek maar is, betekent het dat de plannen zelf goed zitten.
• De essentie blijft wel dat “wie werkt, erop vooruit zal gaan”, zo herinnerde premier Alexander De Croo (Open Vld) eraan op VTM. Daar is niemand tegen, en Van Peteghem denkt aan een lastenverlaging op arbeid van liefst 10 miljard euro. Dat zal utopie blijven, wegens veel te veel andere, lastige maatregelen, om te financieren.
• Binnen Vivaldi is er in praktijk vooral steun van Vooruit en Groen om echt fiscale hervormingen aan te snijden. De PS ligt traditioneel veel minder wakker van fiscaliteit. Daar gaat het over de betaalbaarheid van de sociale zekerheid blijven garanderen. Ecolo is vooral heel dromerig in haar fiscale plannen. De MR en in mindere mate Open Vld gaan in een kramp, zodra ze nieuwe taksen ruiken.
• Maar ook hier: het ei van Van Peteghem is nu gelegd, en iedereen kan op verlof. In het najaar wacht dan de echte discussie. Als ze niet dan, alweer, verkast naar een later tijdstip voor Vivaldi. Het zou echt niet de eerste keer zijn.