Denemarken trekt de pensioensleeftijd op tot 70 jaar om de gestegen levensverwachting te volgen. De vraag die velen zich dan stellen is of daar ook muziek in zit voor België. Lode Godderis, CEO van externe preventiedienst IDEWE en professor Arbeidsgeneeskunde aan de KU Leuven, plaatst een stevige kanttekening bij de keuze voor de pure levensverwachting als criterium in plaats van de ‘gezonde’ levensverwachting. Verder kunnen we volgens hem wel heel wat leren van de Denen om tot de combinatie van betaalbare pensioenen en werkbare pensioensleeftijd te komen.
Heel opvallend nieuws de voorbije dagen: Denemarken trekt de pensioensleeftijd op tot maar liefst 70 jaar. Reden? De levensverwachting is gestegen en dus is het logisch om ook de werkleeftijd navenant te doen evolueren. Maar is dat wel zo logisch? En is het een systeem dat we in België ook moeten overwegen?
Eerst en vooral: dat we langer moeten werken om de pensioenen betaalbaar te houden, is een politieke en budgettaire kwestie waar ik me niet over uitspreek. Wel is het onze rol als preventiesector om erover te waken dat het langer werken zo georganiseerd is dat het haalbaar is voor de fysieke en mentale gezondheid van de werknemers in ons land.
Kijken naar levenskwaliteit i.p.v. kwantiteit met het oog op werken
Mijn grootste bezorgdheid op dat vlak rond het Deense model is dat het uitgaat van levensverwachting als pure kwantitatieve parameter in plaats van een kwalitatieve. Waar de levensverwachting in Denemarken gemiddeld rond de 81 jaar ligt, ligt de ‘gezonde levensverwachting’ er voor mensen die nu 65 zijn, op 76. Als Deense gepensioneerde vanaf 70 heb je dus gemiddeld dus nog slechts 6 jaren om gezond van je rust te genieten. Een klein window dat bovendien enkel verder zal verkleinen, aangezien de algemene levensverwachting – en dus de daaraan gekoppelde pensioensleeftijd – sneller stijgt dan de gezonde levensverwachting.
Kunnen we dan helemaal niks leren van Denemarken? Zeker wél. Want dat land heeft een heel aantal structurele, culturele en beleidsmatige kenmerken die het verschil tussen pensioensleeftijd en gezonde levensverwachting sterk bufferen.
Flexibiliteit, zekerheid, re-integratie, levenslang leren en preventie.
Zo beschikt het land over een enorme werkflexibiliteit dankzij zijn flexicurity-model. Dat combineert enerzijds een flexibele arbeidsmarkt, dito loopbanen en een goeie work-life balans met een goed sociaal vangnet en sterke investeringen in activerend arbeidsmarktbeleid. Dit ‘flexibility & security’-evenwicht stimuleert hoge werkgelegenheid en snelle terugkeer naar werk na ontslag en staat in schril contrast met onze starre arbeidsstructuren.
Ook heeft Denenmarken een sterk beleid rond uitvalpreventie en re-integratie, gericht op vertrouwen en hulp, terwijl we in België door onze focus op controle en bestraffing met zeer problematische ziekteverzuimcijfers blijven kampen. Al jaren, en vorig jaar nog met de publicatie van mijn Re-Integratiemanifest en boek Vertrouwen zonder Voorschrift, pleit ik voor een broodnodige maatschappelijke mindshift hierrond.
Daarnaast staat het land ook sterk op het gebied van vertrouwen, sociale dialoog, loopbaanmobiliteit en algemene preventie rond zowel psychosociaal welzijn en duurzame inzetbaarheid. Zelfs de algemene cultuur rond werken en leeftijd zit anders in elkaar: waar Deense bedrijven en werknemers langer werken als waarde- en betekenisvol beschouwen, hangen we in België nog vast aan het clichébeeld van de ‘overbodige’ oudere werknemer en het vervroegd pensioen als een streven.
Kortom: de pensioensleeftijd koppelen aan de gezonde levensverwachting kan ook voor België een waardevol systeem zijn, op voorwaarde dat we als criterium levenskwaliteit nemen. Maar nog véél meer geloof ik in het omarmen van een aantal veel fundamentelere Deense principes, in ons streven naar een systeem dat bereikt wat ons land zo nodig heeft: betaalbare pensioenen gekoppeld aan een werkbare en flexibele arbeidsleeftijd.
Lode Godderis, CEO van externe preventiedienst IDEWE en professor Arbeidsgeneeskunde aan de KU Leuven
