Artificiële Intelligentie (AI) is ook de overheidssector aan het veranderen. Die transformatie draait echter om meer dan adoptie. Overheden die het volle potentieel van AI willen benutten, moeten niet alleen technologie implementeren. Ze hebben een doordachte en strategische aanpak nodig.
Om te profiteren van AI en valkuilen te vermijden, moeten overheden zich een weg banen door een complex web met ethische overwegingen, de noodzaak om data te beveiligen en de dringende behoefte om hun personeel voor te bereiden.
De volgende vijf stappen zijn daarom erg belangrijk om te garanderen dat AI zowel de samenleving, de overheid en de diensten voor burgers versterkt.
- Een duidelijke visie voor de integratie van AI
Een succesvolle AI-strategie begint met een sterke visie. Overheden moeten verder gaan dan geïsoleerde projecten en voor een holistische aanpak kiezen. Zodat ze AI-initiatieven kunnen verbinden met nationale prioriteiten – van het verbeteren van de gezondheidszorg tot het stroomlijnen van overheidsdiensten of het stimuleren van de economische veerkracht.
Neem overheidsdiensten zoals belastingverwerking of administratie in healthcare als voorbeeld. AI kan taken versnellen, het aantal fouten verminderen en de ervaringen van burgers verbeteren. Maar succes hangt niet enkel af van efficiëntie, ook impact is belangrijk. Overheden moeten dus duidelijke, meetbare doelstellingen vastleggen, zoals het verminderen van de wachttijden of het verhogen van de tevredenheid bij burgers.
Dat de Belgische overheid sterk wil inzetten op AI bewijst de Government AI Readiness Index van 2024, die is opgesteld door Oxford Insights. Met een algemene score van 72.69 staat ons land globaal op de twintigste plaats. De overheidstak, die meet in hoeverre een land in staat is om AI op een verantwoorde en effectieve manier te implementeren, scoorde 81.26.
De visie moet ook door verschillende departementen ondersteund worden, zodat AI-oplossingen over alle overheidsinstanties heen werken en niet in silo’s. Wanneer de overheid erin slaagt om te besturen met een duidelijke visie over AI, dan zal het vertrouwen bij burgers toenemen en zullen zij inzien dat de technologie bedoeld is om ons te helpen en niet om mensen te vervangen.
- Een ethisch kader voor AI
AI kan slechts zo goed zijn als de waarden waarop het gebouwd is. Het algemene vertrouwen in AI hangt af van eerlijkheid, transparantie en verantwoording. In de eerste plaats moet discriminatie met AI vermeden worden. Daarom is het belangrijk dat modellen getraind zijn op representatieve en diverse datasets. Daarnaast moeten beslissingen gebaseerd op AI ook verklaarbaar zijn – zeker in domeinen zoals gezondheidszorg, wetshandhaving en openbare voordelen.
Tot slot zijn er sterke mechanismen nodig om het overzicht te behouden. Zo moet AI-governance in lijn liggen met de privacywetten en de democratische waarden, zoals vastgelegd in kaders als de EU AI Act. Ethische AI draait niet alleen om compliance, maar ook om vertrouwen. Burgers moeten zich gerust voelen dat beslissingen met AI eerlijk, duidelijk en in hun eigen belang zijn.
- Versterking van de databeveiliging en een infrastructuur klaar voor AI
AI is afhankelijk van data en die data moet veilig zijn. Zonder vangrails dreigt de overheid gevoelige informatie over burgers vatbaar te maken voor cyberdreigingen of externe beïnvloeding. In het belang van de nationale veiligheid en AI-soevereiniteit moeten overheden daarom investeren in het voorbereiden van de infrastructuur. Denk aan high-performance computing (HPC) en veilige cloudomgevingen, maar ook aan edge-AI-oplossingen die gegevens binnen de nationale grenzen verwerken.
Om niet te sterk afhankelijk te zijn van buitenlandse technologieleveranciers, moeten overheden voorrang geven aan lokale AI-infrastructuur. In België zorgen organisaties zoals Smals vandaag al voor soevereine digitale oplossingen die helpen lokale controle te bewaren over gevoelige data. En natuurlijk heeft de overheid ook een sterk beleid voor data governance nodig. Met duidelijke regels over het verzamelen, bewaren en verantwoord gebruiken van informatie.
Door de infrastructuur te beveiligen en sterke data governance te voorzien, kunnen overheden AI benutten zonder de soevereiniteit van data of het vertrouwen van burgers te schaden.
- Training voor overheidspersoneel
AI kan enkel succesvol zijn dankzij de mensen die ermee werken. Technisch onderlegde mensen zijn daarom niet langer een optie voor de overheid, ze zijn een must. Een studie van de Belgische technologiefederatie Agoria stelt dat bijna 70% van de bedrijven gelooft dat generatieve AI voor de meest significante revolutie in de arbeidsmarkt zal zorgen sinds de uitvinding van elektriciteit.
Om hun mensen klaar te stomen voor AI moeten overheden opleidingsprogramma’s aanbieden en ervoor zorgen dat medewerkers over de skills beschikken om AI-tools op een effectieve manier in hun dagelijkse activiteiten te gebruiken. Voor vaardigheden die ze via bijscholing niet kunnen opvangen, rekruteren ze best AI-specialisten – zoals data scientists, machine learning engineers en AI-ethici. Uiteindelijk moet dat zorgen voor een cultuur van innovatie waarin medewerkers experimenteren met AI-tools om effectiever te werken en nieuwe toepassingen te ontdekken.
- Soevereine AI-ecosystemen via samenwerking met de privésector
AI heeft het potentieel om onze samenleving grondig te transformeren. De Europese Commissie stelde onlangs een actieplan voor om de sterktes van de EU, zoals ongeëvenaard talent en sterke traditionele sectoren, te benutten om AI-ontwikkelingen te versnellen. Door zelf AI-mogelijkheden uit te bouwen, is de overheid minder afhankelijk van buitenlandse technologieleveranciers. Dat is ook goed voor de nationale veiligheid en het zorgt voor een zelfvoorzienend ecosysteem.
Met het plan is Europa klaar voor de volgende fase van de AI-evolutie. En het bevordert tevens de economische groei en ons concurrentieel vermogen in domeinen zoals de gezondheidszorg, de automobielsector, wetenschap, en meer.
Een sterkere samenwerking tussen openbare en private organisaties kan onderzoek aandrijven, aanzetten tot ondernemerschap, en verzekeren dat ontwikkelingen in overeenstemming zijn met de lokale prioriteiten. Om zo’n ecosysteem uit te bouwen, doet de overheid er goed aan om lokale AI-startups en R&D te ondersteunen. Bijvoorbeeld door te investeren in bedrijven en onderzoek. In 2024 verzamelden Belgische techbedrijven een recordsom van 4,43 miljard aan investeringen, bijna het dubbele van het jaar voordien. Iets minder dan de helft van die investeringen stroomde rechtstreeks naar bedrijven met een sterke AI-component.
Daarnaast moet de overheid ook gereguleerde sandboxes voorzien. Dat zijn veilige omgevingen waarin AI gecontroleerd kan worden getest vooraleer oplossingen op volle schaal uit te rollen. En tot slot moeten openbare en private spelers kennis uitwisselen. Dat is belangrijk om silo’s af te breken, expertise te delen en vooruitgang te versnellen.
De toekomst van AI is een collectieve verantwoordelijkheid
AI is meer dan gewoon technologie. Het is een toewijding aan governance, ethiek en het versterken van burgers. De overheid moet de leiding nemen in het vormgeven van AI met een duidelijke visie, sterke ethische fundamenten en samenwerking tussen de openbare en private sectoren. Op die manier kan AI de motor zijn voor maatschappelijke vooruitgang en economische veerkracht. Het is nu tijd om in actie te schieten. Laten we AI inzetten voor het algemeen belang en een veerkrachtige digitale economie uitbouwen.
Koen Segers, Managing Director België & Luxemburg bij Dell Technologies
