Het wordt bikkelen, als in de Vlaamse regering straks de portefeuille van Onderwijs moet uitgedeeld worden. Want ondertussen hebben alle drie de coalitiepartners van Jambon I een kandidaat-minister, voor misschien wel het zwaarste departement van die Vlaamse regering. Voor de N-VA is het duidelijk dat Ben Weyts (N-VA) zijn werk “mag afmaken”: “Je oogst pas de resultaten van beslissingen van tien jaar geleden”. Maar ook cd&v wil het “domein opnieuw in handen nemen”, en met Hilde Crevits (cd&v) “ander en beter” brengen op onderwijs. En zelfs Open Vld droomt van het departement, met zeker Gwendolyn Rutten (Open Vld) als een mogelijke kandidaat. Tegelijk is er ook een dark horse: een stille kandidaat met veel potentie. Bij Vooruit is het immers geen toeval dat Caroline Gennez (Vooruit) naar het Vlaamse niveau wordt gebracht én is het een niet al te stille ambitie van de partij om het departement terug te krijgen. Maar eerder dan de namen, zullen vooral de grote uitdagingen bij het dalende niveau van de leerlingen aangepakt moeten worden, de volgende keer, daarover is iedereen het eens.

In het nieuws: Terwijl de drie meerderheidspartijen van Jambon I allemaal straks onderwijs willen, raken ze er niet meer uit over de nieuwe eindtermen in het lager onderwijs.

De details: Tijdens het groot onderwijsdebat van de Directiecommissie van het Katholiek Basisonderwijs in Antwerpen blijkt vooral dat de volgende Vlaamse coalitievorming nog een vette kluif zal hebben aan één van de grootste departementen op Vlaams niveau: dat onderwijs. Want de methodes om het niveau terug drastisch op te krikken, verschillen wel degelijk. En wie het mag doen, daarover is men het ook helemaal niet eens.

• “Als hij maar zijn broek aanhoudt, dan mag hij van mij gerust nog een legislatuur doen.” Met dat zinnetje probeerde N-VA-voorzitter Bart De Wever het wat bizarre optreden van zijn minister van Onderwijs Ben Weyts weg te poetsen. Die ging in maart voor de pyjamadag van Bednet in slip en onderhemdje een lesuur meevolgen, ter promotie van dat onderwijs op afstand voor zieke kinderen. Maar het leidde tot gênante beelden, veel spot, en dinsdag zelfs een heuse betoging van het onderwijspersoneel, helemaal opgebouwd rond… onderbroeken.
• Dat neemt niet weg dat Weyts binnen N-VA wel degelijk brede steun geniet voor zijn palmares als onderwijsminister: de ‘tanker keren’ was de opdracht, toen N-VA in 2019 het departement absoluut wilde claimen. Zeker De Wever zelf zette daarbij in op het Vlaamse onderwijs, dat weer “meer naar excellentie moest streven”, en minder naar “beleving”, en waarbij toen al de voorbode van zijn latere strijd tegen ‘woke’ aanwezig was. 
• De Wever herhaalde zijn geloof in de emancipatorische kracht van het onderwijs, op het debat gisteren: “Het Vlaamse onderwijs en de kwaliteit ervan heeft mij alles gegeven.” Maar dus wel op voorwaarde dat de lat hoog genoeg ligt en het in handen gepakt wordt.
• De resultaten zijn er niet, integendeel, voor wie kijkt naar hoe Vlaamse leerlingen scoren op de PISA-, PIRLS-, of TIMSS-testen van de afgelopen jaren: bij elk internationaal onderzoek zakken de prestaties. En elke partij is het erover eens dat dit moet keren, en zowat iedereen schuift de verantwoordelijkheid naar Weyts.
• Maar onderwijs aanpakken is een werk van lange adem, zo is de N-VA-redenering. “Het patrimonium en het lerarentekort zag je tien jaar geleden al aankomen, nieuw was dat niet”, zo pareerde hij de kritiek op Weyts. “De tanker is aan het keren, maar het neemt tijd.” 
• De strijd van N-VA en Weyts, met name met de katholieke zuil over die focus, die te fel op ‘welbevinden’ en niet op resultaten lag en ligt, is ondertussen haast legendarisch. Maar Weyts scoorde tegelijk nog meer, zeker voor de achterban, toen hij tijdens de corona-crisis fel in het verweer durfde te gaan tegen de federale ploeg, en vooral de ‘gouvernement des virologues’, die hun wil via de media dicteerden over strenge maatregelen voor de leerlingen. 
• Het maakt dat De Wever geen moeite heeft om te stellen “dat het werk niet af is”, ook al krijg je op het departement “niet elke dag felicitaties”. De stelling van N-VA: het duurt twee legislaturen, voor je echte resultaten oogst, en die moeten dus straks opnieuw voor Weyts zijn.
• Inhoudelijk wil de partij de lat opnieuw hoger: onder meer door extra wiskunde- en andere olympiades te voorzien, en door veel meer de nadruk op de kennis van Nederlands te leggen. De koppeling aan de kinderbijslag, als ouders hun kinderen dat niet aanleren, blijft voor hen de stok achter de deur.

Opvallend: Cd&v denkt aan een comeback voor Crevits op onderwijs.

• Het was een wat onbewaakt moment van Hilde Crevits (cd&v), zelf nu minister van Welzijn, maar in de vorige Vlaamse regering nog verantwoordelijk voor Onderwijs, toen ze zondag op het verkiezingscongres van cd&v plots fel uithaalde naar Weyts, en diens onderwijsbeleid: “Ander en beter”, zo citeerde ze plots een slogan van Vlaams Belang. De achterban had er geen moeite mee, een fel applaus volgde.
• Het is tekenend voor de beoordeling van cd&v voor Weyts: die is ruim onvoldoende. Haast permanent waren er de fricties met de eigen christelijke zuil en de minister, maar evengoed toonde in het Vlaams Parlement cd&v zich onder meer via Parlementslid Loes Vandromme (cd&v) erg kritisch over een pak keuzes die Weyts maakte.
• Op het onderwijsdebat gisteren gaf Mahdi openlijk aan “het domein opnieuw in handen te willen nemen”. Maar daarbij moet de West-Vlaamse Vandromme niet beginnen dromen: het is opnieuw Crevits die over de tongen gaat, om haar eigen werk dan af te maken, met nog een legislatuur. 
• Inhoudelijk wil cd&v veel meer dan Weyts aan de slag om extra leerkrachten te lokken naar het onderwijs: betere voorwaarden en extra begeleiding voor starten de leerkrachten, minder administratieve lasten en “een menu extralegale voordelen.”

Tel ze niet uit: Ook Open Vld eist nu de post van Onderwijs op.

• Sinds de jaren ‘80 is er maar één keer een liberale minister van Onderwijs geweest: Marleen Vanderpoorten (Open Vld) tussen 1999 en 2004. En kijk, ondanks belabberde peilingen, steken de liberalen terug de neus aan het venster. 
• “Natuurlijk zijn er potentiële onderwijsministers in mijn partij”, zo stelde voorzitter Tom Ongena tijdens het debat. De naam die meest valt, bij de liberalen: die van huidig Vlaams minister Gwendolyn Rutten (Open Vld). Die droomde in 2019 al van die post, maar haakte toen finaal af voor de Vlaamse regering.
• Inhoudelijk willen de liberalen duidelijk ook een breuk met Weyts: op het debat kondigde Ongena nog aan dat er geen akkoord meer komt in deze legislatuur over nieuwe minimumdoelen of eindtermen in het basisonderwijs. Dat was een stokpaardje van Weyts: overal die minimumdoelen, ook voor het kleuteronderwijs.
• Dat wilde Weyts er tegen het advies van de experten nog doorduwen, maar zowel Open Vld als cd&v gaan op de rem staan, en dus komt het er niet meer. Binnen twee weken is het immers de laatste zitting in het Vlaams Parlement.

Onze gok: Terwijl de drie huidige regeringspartijen dus elk de nieuwe minister van Onderwijs willen leveren, maken Vooruit en Caroline Gennez misschien wel de meeste kans.

• Bij Vooruit deed men bij de lijstvorming een belangrijke transfer, die in alle stilte gebeurde: hoewel de Mechelse Gennez federaal minister is, trekt ze straks de Vlaamse lijst, en speelt men de Antwerpse Jinnih Beels (Vooruit) uit als federaal boegbeeld. 
• Geen toeval: als oud-voorzitter onderhandelde Gennez al een aantal keer een Vlaamse regering, ook mét de N-VA en De Wever in 2009. Het is niet onlogisch dat Vooruit straks opnieuw aanschuift aan het Martelarenplein, zeker als het na het Belang en N-VA de derde partij wordt in Vlaanderen. 
• En ook bij de Vlaamse socialisten is het een publiek geheim dat men dan wel die stevige post van Onderwijs opnieuw wil claimen, nadat Vooruit tien jaar lang met Frank Vandenbroucke (Vooruit) vanaf 2004 en daarna Pascal Smet (Vooruit) vanaf 2009 het departement pakte. 
• Gennez is dan de meest logische kandidaat om die job te gaan doen, in combinatie met de rol van vice-ministerpresident. Tenzij de partij kiest voor een soort super-portefeuille van ‘minister van het Kind’, met onderwijs en nog een paar andere bevoegdheden bij: dan is er één droomkandidaat, die zich momenteel in Oost-Vlaanderen warmloopt als lijstduwer. De vraag is echter vooral of Conner Rousseau (Vooruit) niet naar het federale niveau zal geroepen worden, of opnieuw naar het voorzitterschap.

Triest nieuws: België is wereldkampioen lasten op arbeid. Het is het enige land waar meer dan helft loonkosten naar de staat vloeit

• Die ‘prestatie’ blijkt uit het jaarlijkse rapport Taxing Wages van landenorganisatie OESO. België is, zoals de voorbije jaren, ook het enige land waar de grens van 50 procent van de loonkosten overschreden wordt.
• Het rapport berekent voor elk van haar lidstaten de loonwig of ’tax wedge’: het verschil tussen de loonkosten die de werkgever betaalt en het nettoloon dat de werknemer overhoudt. Het gaat om de som van de werkgevers- en werknemersbijdragen en de personenbelasting en geeft dus aan wat de lasten op arbeid zijn.
• Voor een alleenstaande werknemer komt de Belgische loonwig in 2023 uit op 52,7 procent, een wereldrecord. Er is tegenover 2022 (53,0 procent) wel een daling. Dat heeft uitsluitend te maken met een lagere druk via de personenbelasting. De lastendruk via werkgevers- en werknemersbijdragen bleef onveranderd.
• Maar slechter nieuws: omdat de loonwig bij het nummer twee, Duitsland, sneller is gedaald, is België internationaal meer dan ooit de koploper. Wat psychologisch belangrijk is: België is het enige land waar de grens van 50 procent van de loonkosten overschreden wordt. 
• De gemiddelde loonwig in de Oeso bedraagt 34,8 procent, buurland Nederland komt dicht in de buurt. In een land als Colombia wordt arbeid zelfs helemaal niet belast (loonwig van 0 procent).
• De studie lijkt vooral te bevestigen wat in de Wetstraat ondertussen als brede consensus wordt aanvaard: er moet een grote tax shift komen, waardoor de lasten op arbeid fors dalen, en men elders inkomsten gaat zoeken. Vivaldi slaagde er niet in die hervorming door te voeren, voor cd&v, met de bevoegde minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) is het een breekpunt voor de volgende regering.

Om te volgen: Deze week de ontknoping over de Grondwet?

• Vandaag is er een overleg tussen de kabinetten, morgen moet het op de kern toch erdoor geraken, want de tijd dringt: welke artikelen in de Grondwet duidt men deze keer aan om te mogen wijzigen, de volgende legislatuur?
• Zoals deze nieuwsbrief al signaleerde dinsdag, hangt er hoogspanning in de lucht rond het dossier. Die draait rond de ‘passe partout’ of sleutel voor staatshervormingen, een soort loper die op alle deuren past: artikel 195, dat de werking van de Grondwet zelf regelt. Dat aanduiden, is in principe genoeg om alles aan te duiden.
• Alleen blijven de groenen het moeilijk hebben met die methode, ze duiden liever effectief alle artikels aan die Vivaldi ook echt gewijzigd zou willen zien. “In 2011 hebben ze een grondwetswijziging via dat artikel 195 zélf mee goedgekeurd”, zo is in regeringskringen nu fijntjes te horen.
• Tegelijk blijft de discussie lopen of er ook aanduidingen komen van artikelen uit Titel II, de ‘grondrechten’. Daarbij onder meer de scheiding tussen kerk en staat, of andere basisbeginselen. Die zouden ook in de vorm van een ‘preambule’ voor de huidige artikelen kunnen geformuleerd worden.
• De vraag is of er überhaupt veel van zal komen: de terugvaloptie is immers al in 2021 aangeduid door de regering. Toen werden vijf artikelen aangeduid, waaronder dat bewuste 195. Als de regering het niet eens is, zal het zich dus beperken tot die vijf.  

Om te volgen (2): ‘Voor U’ sleept de VRT voor de rechter.

• 10.000 euro per dag dat ‘Voor U’ niet in ‘De Stemtest’ van de VRT wordt opgenomen. Dat is de eis die de partij van Els Ampe stelt, nadat de openbare oproep blijft weigeren om hen op te nemen in die kieswijzer. In de concurrerende formule van DPG Media staat de partij van Ampe wél: ze dienden immers overal in Vlaanderen kieslijsten in én hebben nu al Parlementsleden, met Ampe zelf.
• Maar het is op de derde voorwaarde die de VRT en de makers hanteren, dat het botst: het partijprogramma. Dat moet volgens professor Stefaan Walgrave (UAntwerpen) en professor Benoît Rihoux (UCL) “omstandig” zijn. 
• “De partij heeft een programma van 13 à 14 pagina’s, met 12 standpunten. Zoals bij elke partij heb ik 250 stellingen naast hun partijprogramma gelegd. Met goede wil kon ik maar 10 procent van de stellingen beantwoorden aan de hand van het programma”, zo stelde Walgrave als uitleg. De rechter zal moeten nagaan of dat klopt.
• Want Ampe en co zijn niet akkoord. Ze vulden zelf alle antwoorden van de stemtest in, en gaven die via een ingebrekestelling ook aan de VRT. Ze eisten binnen acht dagen opgenomen te worden, en probeerden ook via de vrederechter te verzoenen. Dat leverde niets op, vandaar nu de dagvaarding. “De VRT moet voldoende diversiteit en standpunten belichten zodat de mediagebruiker goed geïnformeerd is”, zo staat in die dagvaarding.
• De rechter zal nu snel moeten beslissen. Tegelijk is het kalf al half verdronken: de stemtesten werden al massaal ingevuld, meer dan 2 miljoen keer bij de VRT. Zonder ‘Voor U’ erin dus.

Ook straf: Straks krijgt Bpost een regeling voor de krantenbedeling die in Wallonië netjes “sociaal beschermd” en duur is, en in Vlaanderen via goedkopere jobs mag gebeuren.

• Al dagen knettert het bij overheidsbedrijf Bpost, waar in Wallonië een hardnekkige staking bezig is. De aanleiding is de krantenbedeling. Daarbij is het krantencontract geschrapt, waardoor de uitgevers plots de volle pot voor de distributie van die kranten moeten betalen. En dat heeft gevolgen: zij klaagden steen en been over de dure prijs en eisten van Bpost en de overheid tegemoetkomingen.
• Die kregen ze: er kwamen voor miljoenen euro’s fiscale kortingen voor de papieren uitgevers. Bpost zelf stelde voor om de distributie zelf over te hevelen naar dochter AMP, die nu al de krantenwinkels bevoorraadt. Daar zijn de statuten van de werknemers minder zwaar dan die van Bpost zelf, en dus is het goedkoper om via AMP te werken.
• Maar dat was niet naar de zin van de vakbonden, die de ‘transfer’ van die jobs naar het ‘goedkopere’ AMP een schande vinden. Met harde stakingen tot gevolg, over de taalgrens.
• De oplossing wordt nu wel pijnlijk communautair uitgespeeld: de Franstalige kranten zouden voortaan toch nog via Bpost worden bedeeld, aan een dure prijs dus, terwijl de Vlaamse kranten wél via AMP zouden gaan. Of hoe het staatsbedrijf blijkbaar met twee maten en twee gewichten moet werken. 

Ook straf (2): Pas na drie jaar blijkt dat de voorzitter van de Commissie Buitenlandse Zaken, Els Van Hoof (cd&v), gehackt werd door Chinezen.

• In 2021 waren er vermoedens dat er ‘iets’ was gebeurd met de laptop van Els Van Hoof (cd&v), voorzitter van de Commissie Buitenlandse Zaken in de Kamer. Staatsveiligheid liet dat toen zonder gevolgen.
• Door een Amerikaanse rechtszaak tegen zeven Chinezen en een bijhorend FBI-rapport dat openbaar is gemaakt, wordt nu pas duidelijk wat er met de laptop is gebeurd. Van Hoof kreeg een e-mail gericht aan leden van het IPAC, een internationale vereniging van parlementariërs die bezig zijn met de mensenrechten in China, waar zij in zetelt. Ook de ondervoorzitter van de Commissie, Samuel Cogolati (Ecolo), kreeg zo’n mail. Beiden openden deze en de hackers konden vervolgens meekijken.
• Het is nog niet helemaal duidelijk welke gegevens de Chinezen in handen kregen. In ieder geval konden ze de IP-adressen achterhalen, zo blijkt uit het FBI-rapport. Daardoor zouden de hackers mogelijk al drie jaar lang weten waar de laptop van Van Hoof zich bevond.
• “Het feit alleen al dat het Chinese regime mij kan lokaliseren, is heel bedreigend”, reageert Van Hoof in Het Nieuwsblad. “Maar ik wil niet toegeven en mijn mening blijven zeggen over bijvoorbeeld Taiwan of de situatie van de Oeigoeren”. Op Radio 1 pleitte ze ook voor “betere bescherming” van de Kamerleden door de overheid en de Staatsveiligheid.
• Heel bedreigend dus, dat allemaal. Al geldt dat eigenlijk ook voor wie een TikTok-app op zijn telefoon heeft staan, iets wat politici ook wel af en toe overkomt.

Om te volgen: Open Vld start een interne tuchtprocedure tegen hun Brussels Parlementslid Khadija Zamouri (Open Vld).

• Zamouri is niet langer kandidaat voor Open Vld, en lijkt zich als rechtgeaarde liberaal bijzonder vrij te gedragen, naar haar eigen mening. Haar partij kan niet anders dan via tuchtprocedures proberen te dreigen. Vraag is of het veel zal opleveren: het ergste dat haar kan overkomen is dat ze haar partijkaart verliest.
• De voornaamste reden van het tuchtonderzoek is dat Zamouri haar steun uitsprak voor Viva Palestina, de lijst van Dyab Abou Jahjah. Open Vld-voorzitter Tom Ongena vroeg haar om die steun weer in te trekken, wat nog altijd niet gebeurde. ‘Viva Palestina’ kon zo makkelijk deelnemen aan de verkiezingen.
• “Zamouri heeft, tegen de afspraken in, haar steun gegeven voor de indiening van een andere, concurrerende politieke lijst”, luidt de officiële verklaring van de partij. “Via haar persoonlijke mediakanalen verspreidt ze bovendien berichten die niet stroken met de standpunten van Open Vld over het Israëlisch-Palestijns conflict.”
• Zamouri zette ook haar handtekening onder het voorstel van de PS om de stemming over de Codex Dierenwelzijn uit te stellen. Dat heeft alles te maken met de mogelijkheid dat het verbod op onverdoofd slachten in die codex zou worden opgenomen, iets waar Zamouri tegen is. Open Vld laat ook daar weten dat dit niet het standpunt van de partij is en dat haar actie niet overlegd was.

On the campaign trail: De Brusselse holebi-organisatie RainbowHouse schrapt haar politieke debat, na ophef over de deelname van N-VA.

• Op de sociale media-kanalen van LGBTQ-organisatie RainbowHouse regende het kritiek omdat N-VA’er en Brussels Parlementslid Gilles Verstraeten deel zou nemen aan de debatten die RainbowHouse wilde organiseren. Vooral uit Franstalige hoek kwamen er heftige reacties.
• “Het woord geven aan N-VA is het cordon sanitaire breken” of “Sinds wanneer gaan we in dialoog met extreemrechts?”, zo waren de replieken. RainbowHouse vond er niets beter op het evenement dan maar te annuleren. De organisatie zegt het “te betreuren” dat mensen gekwetst zijn en dat het daar “niet onverschillig voor kon blijven”.
• N-VA-voorzitter Bart De Wever haalde op X uit naar de beslissing: “Hoe woke waanzin wordt…”. 

On the campaign trail (2): Wie hapt, op Theo Francken (N-VA)?

• “We gaan na de verkiezingen een gevangenis bouwen/huren in Kosovo om al dat illegaal crapuul in te steken. Het kost een cent maar het maakt ons land veiliger.” Een vintage-Francken tweet, vanmorgen gelanceerd door het Kamerlid van N-VA, netjes helemaal op of net over het randje.
• Francken warmt daarbij een oud voorstel op om, naar Deens model, veroordeelden zonder papieren in een derde land buiten de EU onder te brengen: hij haalde er deze keer de voorpagina van Het Nieuwsblad mee. Francken heeft bovendien ook al “contacten gelegd” in het land waar die gevangenis zou moeten komen, in Kosovo. 
• Het is niet de eerste keer dat Francken probeert de tent “zo breed mogelijk te zetten”, bij N-VA: terwijl men sociaal-economisch de centrumkiezer probeert te verleiden, gaat Francken op rechts vissen in de Belang-vijver. Vraag is vooral wie dan hapt, voor een polemiek.