‘Het vrij verkeer van goederen, mensen, kapitaal en diensten zijn de vier fundamentele vrijheden van de EU en ze zijn ondeelbaar. De eenheidsmarkt is geen Zwitserse kaas. Er bestaat geen eenheidsmarkt met gaten.’

Dat heeft de vice-voorzitter van de EC, eurocommissaris Vivian Reding, gezegd in een reactie op de uitslag van een Zwitsers referendum, waarin de bevolking zich met 50,3% van de stemmen nipt heeft uitgeproken in het voordeel van immigratiequota voor EU-ingezetenen. In totaal had het voorstel een overschot van 30.000 stemmen.

De uitslag is een ware nachtmerrie voor de Zwitserse regering en de ondernemers. Referenda in het Alpenland zijn immers bindend en de regering zal de EU nu moeten informeren over het feit dat het bilateraal akkoord omtrent het vrij verkeer van mensen opnieuw moet worden onderhandeld.

De kans dat de EU daar oren naar heeft is miniem: de Zwitsers hebben er al jaren over gedaan om een akoord te bereiken en de EU ziet het vrij verkeer van mensen als de grondslag van de eenheidsmarkt.

Exclusie uit de EU zou grote gevolgen hebben voor Zwitserland dat de helft van al zijn exportproducten in de EU slijt. Ook Zwitserse werkgevers zijn steeds meer afhankelijk van hooggeschoold personeel dat vanuit de EU komt- zij vrezen nu de globale concurrentiestrijd te verliezen indien ze niet langer de mensen kunnen aanwerven die ze nodig hebben.

De initiatiefnemer van het referendum – de Zwitserse Volkspartij – triomfeert. Het volk deelt zijn bezorgdheid omtrent de overbevolking. Zwitserland heeft de voorbije zeven jaar jaarlijks netto 60 à 80.000 immigranten opgenomen, dat is 1% van de bevolking. Een op elke vier mensen die in Zwitserland woont is nu van buitenlandse afkomst. De massale immigratie heeft naast de jobs, ook de lokale lonen en de huisvesting onder druk gezet.

Hoe de EU zal reageren is nog niet bekend. Martin Schulz, de voorzitter van het Europees Parlement, pleitte alvast voor de herinvoering van de grenscontroles aan de Zwitserse grenzen:

‘Zwitserland moet zich houden aan de afspraken over het vrij verkeer van mensen. Als het dat duidelijk niet doet, komen er opnieuw grenscontroles en andere belemmeringen voor Zwitsers die Europa binnen willen.’

Hoe Zwitserland de quota wil invoeren, weet het zelf nog niet. In een reactie zegt de Zwitserse bondspresident Didier Burkhalter dat “Zwitserland ook na de volksraadpleging over immigratie de koers tegenover de Europese Unie niet fundamenteel wil veranderen”. 

“Wij moeten nu een uitweg vinden. Hoe lukt het ons het beste, om de situatie op te helderen?” Burkhalter wil daarom een compromis vinden met de EU. “Een aanvaardbare vorm van samenwerking”, aldus de bondspresident. In zijn reactie herinnerde Burkhalter er nog aan dat de samenwerking met de EU sterk heeft bijgedragen aan de welstand in Zwitserland.

De anti-Europapartijen verwelkomen de uitslag van het referendum. Nigel Farage van de UKIP verwelkomde het feit dat de Zwitsers nu zelf kunnen beslissen wie in hun land mag komen werken.

Voor Europa geldt de uitslag ook als een verwittiging: de Zwitserse bevolking lijkt bereid een conflict met zijn belangrijkste handelspartner te riskeren om de immigratie aan banden te leggen.