Zonder ingrijpen is België op weg naar een slabakkende economie met een oplopende begrotingstekort. Maar ondertussen laten we wel een enorm potentieel van een voor de hand liggende hervormingsagenda liggen. Tegen die achtergrond blijven de regeringsonderhandelingen moeizaam verlopen. Wanneer gaat de focus eindelijk naar een echt hervormings-, investerings- en groeibeleid? 

Alarmsignalen van het IMF en de NBB

Het IMF kwam afgelopen week met een nieuw waarschuwingssignaal voor de Belgische economie. Uit de halfjaarlijkse update van de economische vooruitzichten van het IMF blijkt nog maar eens hoe ernstig de uitdaging is waar we voor staan:

• Zonder ingrijpen gaan we tegen 2029 naar het grootste begrotingstekort van alle industrielanden
• Zonder ingrijpen zijn onze overheidsuitgaven tegen 2029 op weg naar 57% van het bbp, de tweede hoogste onder de industrielanden
• Zonder ingrijpen halen we de komende vijf jaar een economische groei van amper 1,25% per jaar, bij de laagste onder de industrielanden

Eerder deze maand maakte de Nationale Bank een gelijkaardig verontrustende analyse. Zonder ingrijpen zijn we op weg naar een begrotingstekort van meer dan 7% van het bbp (of 42 miljard in euro’s van vandaag) tegen 2038. Om de begroting terug op de rails te krijgen, is deze legislatuur een budgettaire inspanning nodig die vergelijkbaar is met die van het Globaal Plan van Dehaene van begin jaren 90. Maar dat moet dan wel in moeilijkere omstandigheden: het groeipotentieel van onze economie ligt zowat de helft lager, de vergrijzingsfactuur loopt snel op en de belastingdruk ligt al fors hoger dan toen. 

Enorm potentieel van hervormingen

De federale regeringsonderhandelingen verlopen ondertussen moeizaam, met de zware budgettaire inspanning en een reeks symbooldossiers als belangrijke struikelblokken. Tegen de achtergrond van onze dramatische overheidsfinanciën mag het nieuwe federale regeerakkoord paradoxaal genoeg geen puur budgettaire oefening zijn. De beste manier om de overheidsfinanciën terug gezond te krijgen op langere termijn, is via sterkere economische groei. Op dat vlak lieten we tot nog toe enorm veel potentieel liggen.

Een nieuw rapport van de OESO toont hoe een pakket van vrij voor de hand liggende hervormingen rond onder meer langer werken, meer ondernemerschap en investeringen, de totale economische activiteit in ons land op tien jaar tijd zo’n 12% hoger kan duwen. En daarbovenop komt nog het economisch potentieel van digitalisering en Artificiële Intelligentie. Een analyse van Google wijst in die context voor België op een potentiële BBP-boost met 9% binnen tien jaar. Gecombineerd gaat dat om de mogelijkheid om onze welvaart met een vijfde te verhogen. Dat komt overeen met zo’n 120 miljard extra aan economische activiteit in euro’s van vandaag.

Sterkere economische groei als deel van de oplossing

Het is uiteraard belangrijk dat de volgende federale regering maatregelen neemt om de begroting terug onder controle te krijgen. Voor onze welvaart op langere termijn is het evenwel nog veel belangrijker om het groeipotentieel van onze economie duurzaam te versterken. Verschillende van de mogelijke hervormingen liggen vandaag al op de onderhandelingstafel, maar de hervormingslat moet nog een pak hoger. Zeker ook gezien de belangrijke uitdagingen die de komende jaren op ons afkomen (vergrijzing, duurzame transitie, deglobalisering, geopolitiek…). Met een sterkere economische groei wordt het mogelijk om die uitdagingen op te vangen. Met een louter budgettaire oefening zal dat niet lukken. 

Veel van die hervormingen, zoals de aanpak van de files, van langer werken of de overheidsinvesteringen, moeten trouwens over de verschillende beleidsniveaus heen uitgewerkt worden om hun volle potentieel waar te maken. De meer coherente samenstelling van de regionale en federale regeringen bieden op dat vlak perspectief.

Nood aan communicatie en transparantie

Een nieuwe studie van het IMF toont aan dat de hervormingsinspanningen in zowat de hele geïndustrialiseerde wereld de voorbije decennia gevoelig afgenomen zijn. België heeft op dat vlak zeker geen geweldig track record. Ook nu weer dreigen de vakbonden al met acties tegen de uitgelekte hervormingsplannen. Volgens het IMF ligt een cruciaal element voor succesvolle hervormingen dat vaak vergeten wordt in communicatie en transparantie: duidelijk maken waarom de hervormingen nodig zijn en hoe die voor beterschap zullen zorgen. Ook op dat vlak moet de volgende regering nog vol aan de bak. 

De weg vooruit is nochtans simpel: met meer business-as-usual geraken we er niet. In zo’n scenario zal de druk op onze overheidsfinanciën en op onze economie geleidelijk verder toenemen. Het is hoog tijd voor echte hervormingen. Het potentieel is alvast enorm.

De auteur Bart Van Craeynest is hoofdeconoom bij Voka en auteur van ‘België kan beter’