Het langverwachte plan om kanker te bestrijden op Europees niveau was bij haar aantreden een van de prioriteiten van commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Door de coronapandemie verschoof dat naar de achtergrond, maar vandaag doet de Commissie haar voorstel uit de doeken ‘om kanker te verslaan’. Het zwaartepunt ligt duidelijk bij preventie, waarbij vooral tabak- en alcoholgebruik geviseerd wordt.

In de EU krijgen jaarlijks krijgen 3,5 miljoen mensen te horen dat ze kanker hebben. Meer dan 1,3 miljoen patiënten bezwijkt aan de ziekte. En dat is veel: In de EU woont ongeveer 10 procent van de wereldbevolking, maar het blok is goed voor ongeveer een kwart van alle kankergevallen wereldwijd. ‘Als we niet ingrijpen is kanker tegen 2035 de voornaamste doodsoorzaak’, klinkt het bij de Europese Commissie.

Met dit plan wil Brussel die trend dus breken. Het kankerplan moet de tol van de ziekte minder zwaar maken voor de patiënten, hun families en de sociale zekerheden van de lidstaten. Daarnaast moet het ook de kankergerelateerde ongelijkheden aanpakken, zowel binnen de lidstaten als tussen de EU-landen onderling.

Eén kenniscentrum

Onder het voorstel wordt er zo een kenniscentrum opgericht, dat alle wetenschappelijk en technologische initiatieven omtrent kanker coördineert. Dat moet resulteren in een gemeenschappelijke aanpak die veel doeltreffender allerlei eilandjes die apart opereren.

Een van de eerste belangrijke taken van dat kenniscentrum zal zijn om een platform te creëren waarop alle openbaar beschikbare medische data uit de lidstaten wordt samengebracht. Dat moet dienen als een basis voor preventie-onderzoek en als naslagwerk om volksgezondheidsbeleid op te baseren.

Tabak en alcohol

In het kader van kankerpreventie streeft Europa naar een ‘tabaksvrije generatie’ tegen 2040. 90 procent van de longkankers zijn immers te wijten aan tabaksgebruik. Concreet wil de Commissie dat binnen twintig jaar minder dan 5 procent van de EU-burgers nog rookt. Daartoe zou – onder het voorstel – de neutrale verpakkingen van tabaksproducten verplicht worden in de volledige EU. Vapen wordt zwaarder belast en er komt een verbod de verkoop van tabak met smaken.

De commissie heeft ook alcohol in het vizier. Drinken speelt een rol in meer dan 15 procent van de kankergerelateerde overlijdens bij mannen, en bij meer dan 30 procent van de vrouwelijke kankerdoden. In het plan staat een voorstel om verplicht het aantal calorieën van het drankje op het etiket te vermelden, net als een gezondheidswaarschuwing. Ook wordt de reclame voor alcoholische producten aan banden gelegd, vooral dan online.

De Commissie denkt er verder aan om meer fruit, melk en groenten ter beschikking te stellen in scholen en wil ook frisdranken en andere suikerhoudende dranken extra belasten.’

Terugbetaling gelijktrekken

Wat de terugbetaling van een kankerscreening betreft is er grote ongelijkheid tussen de lidstaten. Wat het screenen op borstkanker betreft bijvoorbeeld wordt dat in sommige landen voor 6 procent terugbetaald, en in andere – zoals bij ons – bijna volledig.

Om deze ongelijkheid aan te pakken, voorziet het plan om tegen 2025 een dekking van 90 procent voor borst-, baarmoederhals- en rectale kanker te garanderen in de hele EU.

Wat behandeling betreft is er momenteel een grote ongelijkheid in toegang tot kwalitatieve diagnose en de nieuwste behandelingen. Daarom worden er volgens het plan tegen 2025 in elke lidstaat kankercentra opgericht die ‘kwaliteitsgegarandeerde diagnose- en behandelingsprocessen toegankelijk maken voor iedereen, met inbegrip van opleiding, onderzoek en klinische proeven’.

Het voorstel van de Commissie moet nog worden voorgelegd aan de het Europees Parlement en aan de Raad (de vergadering van regeringsleiders). Zij moeten het nog eens worden over de inhoud ervan voordat dit voorstel ook daadwerkelijk uitgevoerd wordt.