Het wereldwijde rivierenbestand is zwaar door geneesmiddelen gecontamineerd. Op sommige locaties zijn concentraties terug te vinden die tot driehonderd keer hoger liggen dan de veiligheidsgrenzen. Dat blijkt uit een studie onder leiding van wetenschappers aan de University of York, gebaseerd op een onderzoek naar veertien courante antibiotica in rivieren in tweeënzeventig landen over de hele wereld.

In totaal werden stalen genomen op 711 sites. De onderzoekers kwamen daarbij tot de vaststelling dat 65 procent van de onderzochte locaties sporen van antibiotica aan het licht brachten.

Infecties

Metronidazol, een product voor de behandeling van bacteriële infecties van onder meer de huid en de mond, bleek de grootste overschrijdingen van de veiligheidsniveaus te moeten melden. Op een locatie in Bangladesh lag de concentratie driehonderd keer boven de veiligheidsgrens.

Trimethoprim, een product voor de behandeling van infecties aan de urinewegen, werd het vaakst aangetroffen. Op 307 locaties werden van het middel positieve stalen genomen. Ciproflaxacine, dat bacteriële infecties moet bestrijden, bleek het meest frequent de veiligheidsgrenzen te overschrijven.

Het onderzoek toonde verder dat in Azië en Afrika de veiligheidsgrenzen het vaakst werden overtreden. Ook sites in Europa, Noord-Amerika en Zuid-Amerika gaven echter aanleiding tot bezorgdheid. “Dit maakt duidelijk dat de besmetting met antibiotica een wereldwijd probleem vormt,” zegt onderzoeksleider Alistair Boxall, professor milieuwetenschappen aan het Environmental Sustainability Institute van de University of York.

De sites met de grootste overschrijdingen bevonden zich in Azië en Afrika. Onder meer Bangladesh, Kenia, Ghana, Pakistan en Nigeria toonden zware problemen. De Donau in Oostenrijk was de meest verontreinigde site van Europa.

Vissen

Uit de studie bleek dat sites met een hoog risico vaak te vinden zijn in de buurt van waterzuiveringsinstallaties of rioolmondingen. Ook locaties met politieke onrust, zoals de grenzen tussen Israël en de Palestijnse gebieden, blijken bijzonder kwetsbaar.

“Het oplossen van de problemen zal een enorme uitdaging blijken,” opperde professor Boxall. “Daarvoor zal niet alleen een sanering van de vervuilde sites noodzakelijk zijn. Ook zullen belangrijke investeringen in de infrastructuur voor de zuivering van afvalwater zullen een onderdeel van de aanpak moeten vormen. Bovendien is ook een strengere regelgeving uiterst cruciaal.”

De onderzoekers waarschuwen dat contaminaties met antibiotica een van de belangrijkste voedingsbodems voor resistente bacteriën betekenen. Deze bacteriën maken de werking van levensreddende geneesmiddelen ongedaan.

Daardoor zouden tegen het middel van deze eeuw volgens de Verenigde Naties tien miljoen mensen kunnen overlijden aan gezondheidsproblemen die zonder resistente bacteriën perfect zouden kunnen zijn aangepakt. De onderzoekers maken dan ook gewag van een wereldwijde noodsituatie.

Uit het onderzoek bleek nog dat monsters van de Donau in Oostenrijk zeven verschillende soorten antibiotica bevatten. Maar ook de Theems, algemeen beschouwd als één van de zuiverste rivieren van Europa, bleek door een mengeling van vijf antibiotica te zijn gecontamineerd.

Daarnaast betogen de onderzoekers dat locaties in landen uit de lagere inkomenscategorieën de grootste concentraties antibiotica vertoonden. Deze landen hebben immers vaak onvoldoende geld om in efficiënte waterzuivering te investeren. In sommige Keniaanse rivieren was de contaminatie zo hoog dat geen enkele vis nog kon overleven.