Kamervoorzitter Eliane Tillieux (PS) lijkt de controle over de Kamer helemaal kwijt te zijn. De oppositie verwijt haar niet op te komen voor het algemeen belang en de boel volledig te laten ontsporen.

Gevolgd: Een moment van zinsverbijstering in de Kamer gisteren, bij de leiding.

De details: De Kamervoorzitter stapt gewoon op, nadat ze van de oppositie stevige tegenwind krijgt, en er nauwelijks iemand van de meerderheid, laat staan haar eigen partij PS is, om haar te beschermen. Bijna een half uur moet iedereen wachten tot ze terug is, later op de avond bewijst André Flahaut (PS) hoe je wel feilloos de Kamer kan voorzitten. Het lijkt over and out voor Tillieux.

• Het is net na vijf uur, het vragenuurtje is pas gedaan, wanneer de fractieleiders van de oppositiepartijen N-VA, Les Engagés en DéFI tussenkomen. Peter De Roover (N-VA) wil over een nieuwe extra taks die de overheid invoert, op het patrimonium van vzw’s (tenzij dan die van de zorgsector), toch het advies van de Raad van State vragen. Ook Catherine Fonck (Les Engagés) en François De Smet (DéFI) sluiten zich daarbij aan. 
• Zo heeft de oppositie genoeg stemmen om het wetsontwerp naar de Raad van State te sturen. Maar dat betekent meteen een vertraging, waardoor de taks niet al vanaf begin 2024 zou kunnen gelden. En dus komt cd&v-fractieleider Servais Verherstraeten tussen: “Mevrouw de voorzitter, het lijkt me goed als u spoedadvies zou vragen”. 
• Een suggestie die meteen Vivaldi en de minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) stevig zou helpen, want dan raakt het wél klaar voor 2024. En Tillieux mag dat ook beslissen, het is het ‘prerogatief’ van de voorzitter van de Kamer om dat te doen.
• Maar daarop reageert de voltallige oppositie boos. Want nog maar twee uur ervoor heeft Tillieux beslist om vicepremier Frank Vandenbroucke (Vooruit), die in woelig water zit over de Medista-affaire, niet te vorderen, en hem meteen uitleg te laten komen geven. Ook dat vroeg de oppositie met één stem, en toen besliste Tillieux, die ook daar het ‘prerogatief’ heeft, dat niet te doen.
• Vervolgens krijgt Tillieux een koude douche over zich heen:
  • “Als we volgende week wat nachtvergaderingen achter de rug hebben en u naar goede kerstgewoonte een woordje wil richten aan deze Kamer om haar te feliciteren met de goede werking, bespaar ons dan die toespraak dat u een objectieve Kamervoorzitter bent die boven meerderheid en oppositie staat, want u hebt deze week alweer bewezen dat u alleen de meerderheid dient”, zo haalt Barbara Pas (Vlaams Belang) uit.
  • “Gebruik het prerogatief op een wijze die het algemeen belang dient en niet alleen dat van de meerderheid”, maant De Roover haar aan.
  • “U bent toch de voorzitter van heel deze Kamer? En niet enkel van de meerderheid? U hebt een taak van transparantie”, zegt Sofie Merckx (PVDA) nog een keer. 
  • “Het is niet omdat iemand van de meerderheid u vraagt om plots een spoedprocedure in te stellen, dat u dat moet volgen”, zo herhaalt ook Fonck.
• Tillieux kijkt om zich heen, maar er is haast niemand van de PS’ers op de banken, die normaal gezien dan ‘hun’ voorzitter ter hulp komen. “Regelmatig roept Ahmed Laaouej, de PS-fractieleider, dan vanop zijn plekje gewoon naar Tillieux wat ze moet doen, als ze twijfelt: ‘Nu stemmen’, of dergelijke. Dat voert Tillieux dan uit”, zo geeft een Kamerlid van de meerderheid toe. 
• Maar geen Laaouej te zien, terwijl Fonck verder blijft beuken. Tillieux weet enkel uit te brengen: “Als u niet stopt, dan schors ik”, waarna de oppositie nog eens herhaalt, “U moet wel uw verantwoordelijkheid dragen in dit dossier”.
• Daarop ontploft Tillieux: “Cela suffit! Als u zo blijft doen, schors ik de zitting!”. En weg is de voorzitter, het halfrond in verbijstering achterlatend. 

Wat er aan de hand is: De Kamervoorzitter beleeft een horrorweek, en staat voor nog een loodzware marathon. 

• Dat een voorzitter briesend opstapt, en later met de staart tussen de benen terugkeert, is behoorlijk ongezien. “We waren allemaal verbaasd. Het is om bijna medelijden mee te krijgen. We kijken hier wel benieuwd naar volgende week, als er nog een marathon van vergaderingen volgt”, zo zegt een fractieleider. “Ze kon perfect die beslissing nemen, de discussie afkloppen met haar hamer en doordoen met de agenda. Maar als de oppositie wat roept, zeker deze week, verstijft ze.”
• Er kwam immers een bijzonder hard rapport van het Rekenhof binnen, dat het mismanagement van de Kamer snoeihard aanklaagt. “Dat is zeker niet haar verantwoordelijkheid alleen, maar het straalt wel af. Ook in de Franstalige pers werd ze hard aangepakt”, zo zegt een rode bron.
• Opvallend: dat briesen of boos worden is niet echt wie Tillieux is. Vriend en vijand omschrijven haar eigenlijk als “zeer beminnelijk”, en daardoor misschien net “te soft”:
  • “Ze laat bij momenten echt veel te veel toe. De oppositie mag tussenkomen op de orde van de werkzaamheden, maar ze laat die minutenlang inhoudelijk hun punt maken. Dat is totaal onaanvaardbaar”, zegt een fractieleider.
  • Een prominent Kamerlid van de oppositie beaamt dat eigenlijk: “Een instelling bestieren doe je met grinta. Achter de schermen mensen samenbrengen, ambtenaren effectief aansturen en zelf commanderen, beseffen dat de plenaire vergadering een levend organisme is dat aangevoeld moet worden. Na jaren lijkt ze nog altijd niet door te hebben dat de functie geen automatisch respect afdwingt, maar enkel de goede invulling daarvan.”
• Opvallend daarbij: dat haar eigen partij haar niet echt lijkt te steunen. “Ik begrijp niet waarom de PS niet in de nodige begeleiding voorziet. Die hebben toch mensen genoeg en kennen het apparaat door en door?”, zo zegt een oppositielid. “De PS-fractie is al te vaak amper met gewicht aanwezig in de plenaire. Je moet als fractie toch wat je eigen mensen beschermen. En aanwezig zijn, zeker als je intussen toch weet dat de oppositie steeds op vinkenslag ligt?”
• De kritiek, ook binnen Vivaldi, gaat ondertussen wel wat verder dan “te vriendelijk” zijn. Ze heeft het systeem niet onder controle:
  • “Ze kan het gewoon niet aan. Zelfs een debat leiden in de plenaire, toch de absolute core business, lukt haar met moeite. Ze kent het reglement zelfs niet echt goed. Basics nochtans. En bij de PS weten ze dat”, zo zegt een Kamerlid uit de meerderheid.
  • ”De N-VA is alles aan het vertragen wat ze kunnen. Blokkeren om te blokkeren. De Raad van State wordt eigenlijk echt misbruikt. Die instelling moet adviezen schrijven, waarvan ze zelf weten dat het niet gaat om het advies, maar puur om het vertragingsmanoeuvre. Dat is eigenlijk echt oneigenlijk gebruik van die ‘adviezen’ maken”, zo geeft een fractieleider aan.
  • “Ze is soft, maar tegelijk een echte PS-apparatsjik, hoor. De belangen van de PS gaan altijd voor. Ik heb andere voorzitters geweten, ze stonden allemaal sterker in hun schoenen en waren niet zo’n handpop van de eigen partij als zij”, zegt opnieuw een Vivaldi-Kamerlid.
• Dat een paar uur na heel het incident gisterenavond André Flahaut (PS) de voorzittershamer overnam in de zitting, om Tillieux even te vervangen, maakte het contrast met een ervaren en sterke Kamervoorzitter meteen nog pijnlijker. Tot ieders tevredenheid, van oppositie en meerderheid, nam die de zaken wél in handen. “André geeft een licht tikje met zijn hamer, en automatisch sluiten sprekers af. Tillieux moet micro’s carrément afsluiten, zo niet stoppen sprekers niet”, zo duidt een oppositielid het.
• “Een goede voorzitter knijpt makkelijk een paar uur van elke zitting, nu loopt het eindeloos uit, omdat ze toelaat dat elk punt vijf keer herhaald wordt. Eliane toont aan hoeveel een sterke voorzitter waard is. En hoeveel het Parlement verliest als er een zwak figuur op die stoel zit. We betalen hier allemaal voor. Ook de oppositie”, zo zucht een fractieleider.

De essentie: Vanaf juni ‘24 meer dan waarschijnlijk een andere Kamervoorzitter.

• Meer dan een teken aan de wand: bij de PS is men volop de lijsten aan het samenstellen. En het ziet er niet naar uit dat Tillieux terugkomt in de Kamer. Volgens La Libre zou zij in haar thuisbasis Namen de lijst gaan trekken voor het Waalse gewest, en dus daar haar carrière verderzetten. Pierre-Yves Dermagne (PS), de vicepremier, trekt de lijst voor de Kamer in Namen.
• Het maakt dat Tillieux hoogst waarschijnlijk verdwijnt uit het halfrond, en de voorzittershamer naar een ander zal gaan. Dat gebeurt eerst tijdelijk, meestal naar een oud-voorzitter die als consensus-figuur kan gelden, voor er echt een nieuwe meerderheid is, en dan ook een nieuwe Kamervoorzitter. Voor Tillieux was dat Patrick Dewael (Open Vld) in 2019 en 2020.