Premier Alexander De Croo (Open Vld) vecht terug, hij heeft geen andere optie. Nooit eerder in deze legislatuur kwam de eerste minister persoonlijk zo stevig onder vuur, over een dossier midden in de core business van de Vlaamse liberalen: de begroting. De oppositie maakte van de WhatsApp-berichten een pars pro toto, om het geheel, die begroting en het bijhorende vertrouwen in de premier frontaal aan te vallen. Na een initieel wat paniekerige sfeer gisterenmiddag, ging de Zestien in tegenaanval. “Ik pik dit niet”, zo liet de premier gisterenavond aan de camera’s weten die men had opgetrommeld. Vanmorgen in de Kamer ging hij verder: “Als de oppositie het debat verliest op inhoud, dan voert ze het op een iets plattere manier”, zo sneerde die als antwoord op een batterij vragen van N-VA, Vlaams Belang, en PVDA, die allen om “transparantie” schreeuwden. Zij willen allen begrotingsdocumenten, inclusief de WhatsApp-berichten zien. Daar ging De Croo niet op in. Meteen vroeg de oppositie niets minder dan ontslag van de premier.

In het nieuws: De Croo bijt van zich af. “Ik ga uw spel niet spelen, daar ga ik niet aan meedoen”, zo sneert hij naar de oppositie, in de Kamer vanmorgen.

De details: “Aanval is de beste verdediging”, zo concludeerde men gisteren al fijntjes bij een vicepremier. De eerste minister paste het feilloos toe vanmorgen, terwijl men elders in de regering de schade opmeet.

• Een motie van wantrouwen, tegen de regering: het is het sterkste wapen in de koffer van de oppositie. Eentje dat niet lichtzinnig wordt getrokken, “ik heb het deze legislatuur nog nooit gedaan”, zo lichtte Kamerlid Sander Loones (N-VA) toe. Maar vanmorgen legden zowel N-VA als Vlaams Belang als PVDA, de drie grote oppositiepartijen, zo’n motie neer.
  • “Het is genoeg geweest. Ik vraag uw ontslag“, zo stelde Loones.
  • “Ik kan niet anders dan uw vader gelijk geven, ‘De Croo schrijf je met twee nullen‘. U heeft geen enkele geloofwaardigheid meer, wij vragen dat u opstapt”, zo sloot Barbara Pas, de fractieleider van Vlaams Belang zich aan.
  • “U hebt gelogen. Als dit soort zaak voorvalt in een fabriek of bedrijf, wordt men op staande voet ontslagen”, zo sneerde ook Sofie Merckx, fractieleider van de PVDA, die eveneens een motie van wantrouwen indiende.
• Die moties kwamen er na een passage van De Croo vanmorgen in de Commissie Binnenlandse Zaken, nadat de premier gisteren geweigerd had naar de Kamer te komen, toen de oppositie hem daar in een spoedzitting wilde zien, over de begroting en de WhatsApp-berichtjes.
• Het weekblad Knack publiceerde namelijk de tijdbom die al langer tikte in de Wetstraat: een hele conversatie aan berichtjes van aanpassingen en opmerkingen heen en weer tussen de topmedewerker van destijds staatssecretaris van Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) en de technische medewerkers van de begroting bij de premier op de Zestien, vermoedelijk Sarah Vanhullebus.
• Dat het uiteindelijk De Bleeker was die moest opstappen, wegens “materiële fouten” volgens De Croo, zette kwaad bloed bij De Bleeker en haar kransje topmedewerkers die opstapten uit protest. De WhatsApps golden voor hen als bewijs dat er wel degelijk een “okay” kwam voor hun aanpassingswerken aan de begroting. Pittig detail, ter vervanging van die ‘getrouwen’ van De Bleeker nam de nieuwe staatssecretaris Alexia Bertrand (Open Vld), diezelfde Vanhullebus over van De Croo, als nieuwe kabinetschef.
• Sinds het ontslag gingen de WhatsApp-berichten over de tong, en vroeg de oppositie meermaals ze te kunnen zien. “Wat niet bestaat, kan ik u niet geven“, stelde De Croo daar vorige week wat te fel over, aan Loones.
• Want de berichtjes ontploften gisteren danig in het gezicht van de premier. In de Commissie begroting koos de meerderheid ervoor om de premier niet op de vorderen. De partijen die het minst zitten wachten op een val van het kabinet en bijhorende verkiezingen, toonden zich daarbij het gretigst in de premier afschermen: de Open Vld, maar ook opvallend de groenen.
• Dat leidde tot felle reacties bij de boze oppositie, maar ook binnen de meerderheid, waar onder meer Kristof Calvo (Groen) in de namiddag wel aandrong op de komst van De Croo naar het halfrond. Maar meest pijnlijk was wel de houding van Jong Vld: “We eisen dat De Croo zo snel mogelijk het Parlement en het Open Vld-partijbestuur correct en transparant informeert”, stuurden die een tweet, waarbij ze de begroting “broddelwerk” noemden.

De reactie gisteren: Ook aanvallen was de enige optie.

• En dus trommelde de Zestien gisteren de cameraploegen van VRT en VTM op, om naast de kerstboom en de gekende trap in de Kanselarij de premier tegen zeven uur toch een tegenaanval te laten doen. “Ik pik dit niet. Iemand beschuldigen van liegen in de politiek is niet niets”, zo ging hij met het vol gewicht van z’n functie op de zaak liggen.
• Daarbij voerde hij de verdediging dat het artikel van Knack, dat wel erg fel was opgesteld, “pure stemmingmakerij” was, want dat de Whatsappjes en de bijhorende “okay” vanuit de Zestien enkel draaiden om een deel van de begroting. En dat de echte commentaren naar het kabinet van De Bleeker waren overgemaakt “via de geijkte kanalen”, met name het leescomité en e-mails.
• Een gevaarlijke optie, want andermaal werden zo De Bleeker en haar kabinet als incompetent weggezet, en het hele incident als op z’n best een “misverstand” catalogeerbaar. Maar De Croo had niet veel andere mogelijkheden meer.
• Tegelijk koos Alexia Bertrand (Open Vld), de nieuwe staatssecretaris voor Begroting, in de Kamer voor diezelfde uiterst offensieve houding. Ze verweet Loones “op heel ander niveau aan politiek te doen dan ons”. “U leest enkel wat u wilt lezen en hoort enkel wat u wilt horen. Eigenlijk had u uw excuses moeten aanbieden aan de premier. U had moeten zeggen, ‘u had gelijk premier’.”, zo haalde ze uit, een nummertje dat ze ook vanmorgen op Radio 1 opnieuw deed.
• Maar even pijnlijk, op de expliciete vraag van Loones of Bertrand dan wél de volledige WhatsApp-berichten had, moest de staatssecretaris erkennen, met haar kabinetschef naast haar, “dat ze enkel had wat ook in Knack stond“.

Hoogspanning in de Kamer (1): De oppositie eist transparantie.

• Vanmorgen kreeg de oppositie dan wat ze gisteren al wilde: De Croo zelf aan de tand voelen over de zaak. De premier moest een reeks verbale klappen ondergaan, waarbij enkel de oppositie tussenkwam, als indieners van de moties.
• Opvallend, vanuit de wandelgangen van Vivaldi klinkt al veel langer “dat dit een rommeltje is dat helemaal door de Open Vld en de premier is gemaakt, en dus ook door hem moet opgeruimd worden”, zo gaf een vicepremier mee. Dat was vanmorgen niet anders. Maar de conclusie is wel spijkerhard, ook binnen de top van Vivaldi: “Dit is een klap voor de geloofwaardigheid, hoe dan ook. Aan dit verhaal is geen goede kant voor de premier.”
• Zoals verwacht trok de N-VA met Sander Loones fors in de aanval op ‘zijn’ dossier.
  • “Dit dossier gaat in essentie over het vertrouwen in u. Kunnen de belastingbetalers, de burgers, u blijven vertrouwen, kunnen wij u nog geloven? Als u de ene week het ene verklaart, en de volgende week iets helemaal anders?”
  • De aanpassingen in de tekst over de begroting tonen dat het niet die van Eva De Bleeker was, het was uw tekst. Het zou u sieren om daar openheid te geven. Toon ze allemaal, die e-mails, die berichten. Als u ze toch allemaal geeft aan de pers, waarom dan niet aan de Kamer?”, zo vroeg Loones, die er duidelijk op rekende dat de premier zou aankondigen dat de WhatsAppjes en andere e-mails rond begroting vrijgegeven zouden worden.
  • “De Bleeker heeft loyaal gehandeld, ze heeft uw woorden in de tekst gezet, en daar is ze dan voor ontslagen. Het is genoeg geweest.”
• Ook Barbara Pas van het Vlaams Belang klopte hard op die nagel van transparantie: “Ik pik dit niet: eerste toelichting geven aan de pers, en dan pas de Kamer. De minachting ten opzichte van de volksvertegenwoordiging kan niet groter zijn. Als liegen tot ernstige problemen leidt in omgang tussen de leugenaar en de omgeving, dan kan je spreken van een pathologische leugenaar”, zo sneerde ze naar De Croo.
• En ook Pas duwde nog eens op de zere wonde bij Open Vld: “Hoe u als zelfverklaard feminist om bent gegaan met Eva De Bleeker, is onwaarschijnlijk. Eerst haar publiekelijk vernederen in de Kamer, daarna al haar opvolger aankondigen terwijl ze nog geen ontslag heeft genomen.”
• “Kunnen we nog vertrouwen hebben in u”, vroeg ook Sofie Merckx namens PVDA. “U hebt gelogen, over de ‘materiële fouten’ van De Bleeker. Bovendien hebt u ontkend dat die Whatsapp-berichten bestonden. ‘Iets wat niet bestaat kan je niet vrijgeven?’, zei u toch?”

Hoogspanning in de Kamer (2): De premier duwt terug. En geeft niets vrij.

• De Croo had duidelijk tijd genomen om z’n defensie deftig te voeren, na een nachtje slapen. Daarbij haalde hij meteen z’n drukke agenda van de vorige dag boven: een afspraak met het IMF met de Groep van Tien, met de premier van Vietnam, én met de ouders van Olivier Vandecasteele. “Ik heb de indruk dat het sommigen hier niets kan schelen wat met die landgenoot gebeurt.”
• Dat hij eerst naar de tv-camera’s gelopen was, deed hij laconiek af: “Dat de pers gisterenavond mij vragen stelt, u kan mij toch niet kwalijk nemen dat ik antwoorden geef?”
• Om vervolgens, nauwelijks verholen, eigenlijk opnieuw De Bleeker en haar voormalige kabinet de volle laag te geven:
  • “Als men begint eigen interpretaties van wetten te maken, is men wel heel fout bezig. Het is de voltallige regering die het budgettaire kader vastlegt. Het is de regering die beslist en de staatssecretaris voert uit, en niet omgekeerd.”
  • “Dat is waar deze discussie om gaat. Het is niet de medewerker, en niet de staatssecretaris die de afspraken maakt. Maar de voltallige regering.”
  • “Men kan dat niet zomaar unilateraal aanpassen. Zelfs ik als premier kan dat niet, enkel een voltallige regering had dat kunnen doen.”
• Vervolgens ging hij in op de berichtjes zelf: “Natuurlijk hebben kabinetsmedewerkers met elkaar gepraat, ook via tekstberichten. Maar een tekstbericht kan nooit een formele beslissing van de regering herroepen.” En meer: “Ik heb in dit Parlement nooit ontkent dat er tekstberichten waren over de begroting. Maar dat er tekstberichten zijn die een ‘okay’ geven over de begroting in het geheel, dat ontken ik formeel”, zo verfijnde de premier handig zijn uitspraak van “wat niet is, kan ik niet vrijgeven.”
• Vervolgens kwam dan de aanval, naar de oppositie: “Ik begrijp dat sommigen van u zien dat ze het debat op de inhoud verloren hebben. En als u het debat op de inhoud verliest, dan voert u het op een iets plattere manier. Ik ga dat spel niet spelen, ik ga daar niet aan meedoen.”
• En nog meer: “Ik stel vast dat men feiten probeert de verdraaien, en een situatie te creëren die er geen is. U kan misschien politieke spelletjes spelen, op een moment dat burgers en bedrijven het moeilijk hebben, maar dat is niet mijn manier.”
• Over een vrijgave van meer documenten, of uiteindelijk alle WhatsAppjes, repte de premier met geen woord: die deur blijft dicht.

En nu? Niemand binnen Vivaldi stuurt aan op een val van het kabinet.

• “Yves Leterme is destijds voor veel, veel minder moeten gaan”, zo concludeerde een ervaren speler gisteren al in de Wetstraat. De Croo z’n lot werd her en der afgewogen, maar de consensus blijft ook vandaag dat hij een motie van wantrouwen wel overleeft.
• Er is immers niemand binnen Vivaldi die opstaat, om het tapijt vanonder deze regering te trekken: voor net te veel spelers binnen de coalitie staan de peilingen op gigantisch onweer. Dat geldt voor Open Vld zelf, maar evengoed voor cd&v, waar opvallend genoeg Servais Verherstraeten, de fractieleider in de Kamer, meteen al bij de zitting gisteren aan de camera’s bevestigde dat hij “het vertrouwen behield” in de premier.
• Ook bij de groenen was een soortgelijk geluid te horen: geen toestanden, nu de partij weer in het heftige vaarwater van een energiecrisis, een winterkoude, én de kerncentrales zit. Met pittige onderhandelingen met Engie, die volgen in de komende dagen en weken.
• En ook bij de socialisten, de enige familie die in de peilingen fors vooruit zou gaan binnen Vivaldi, is er weinig appetijt. Zeker bij de PS, waar schandalen elkaar opvolgen, en een sfeer heerst van de donkere oude dagen van scandalitis. In de Franstalige pers worden pagina’s gevuld over het ontslag van Jean-Claude Marcourt (PS) en daarnaast over Qatargate. De begroting is een verhaal voor pagina 9 of later, in Le Soir en La Libre.
• Maar tegelijk is wat nu gebeurt een regelrechte ramp voor Open Vld. Daar is al sinds de zomer heel de strategie net opgebouwd rond het imago van De Croo als sterke leider in onzekere tijden, de kapitein die het schip door de storm moet loodsen, een beetje naar het voorbeeld van de Nederlandse premier Mark Rutte, ook een liberaal.
• Alleen, die kapitein loopt nu net op een essentieel punt, zijn begroting, averij op. En dat nog in combinatie met een uiterst kwetsbare verhaallijn er bovenop: een loyale vrouw, De Bleeker, die moest sneuvelen op het offerblok van de regering, omdat de premier en diens kabinet op z’n minst onzorgvuldig handelden. Er is geen goede kant aan, op die manier, voor de Zestien. 

In de marge: De rol van Loones als spits wordt opgemerkt intern: krijgt hij ‘promotie’? Hijzelf bedankt.

• Dat N-VA met de begroting eindelijk hét dossier lijkt gevonden te hebben om Vivaldi pijn te doen, blijkt al een paar weken. Vriend en vijand was het daarbij eens dat het de verdienste was van pitbull Loones en diens Parlementair werk, dat uiteindelijk de regering zodanig in het nauw bracht, dat Eva De Bleeker (Open Vld) sneuvelde.
• Maar de zaak heeft een interne discussie bij N-VA ook opgerakeld: moet er geen aflossing van de wacht komen in de Kamerfractie, waar oude rot Peter De Roover (N-VA) nog steeds de boel trekt? Want de N-VA-top is natuurlijk ook aan het puzzelen naar de verkiezingen, en stelt daarbij vast dat ze in elke provincie een minister hebben, en in Antwerpen zelfs een overdaad aan absolute kopstukken, terwijl West-Vlaanderen dat niet heeft.
• Op een vergadering met z’n West-Vlaamse Parlementsleden maakte voorzitter Bart De Wever (N-VA) er vorige week dan ook geen geheim van dat hij Loones wel ziet als een opvolger voor De Roover: die zou extra verbale kracht kunnen geven aan het oppositiewerk, vers bloed brengen voor N-VA in confrontatie met De Croo én plots Loones toch een ‘upgrade’ geven, waardoor hij wat meer nationale exposure voor N-VA in West-Vlaanderen kan brengen.
• Maar Loones, jaren ondervoorzitter geweest, en erg close met De Wever, deed op de meeting wat weinigen zo vlotjes zouden doen bij N-VA: de voorzitter openlijk en duidelijk tegenspreken. Hij paste nadrukkelijk voor die rol van fractieleider, op de meeting: hij wil zich enkel focussen op begroting, niet op de algemene oppositie, én kijkt ook lokaal, naar zijn thuisbasis in Oostduinkerke, waar hij droomt van de sjerp.

Blijven volgen: Qatargate wordt breder, ook Marokko zou betaald hebben.

• Het schandaal rond vakbondsman en ex-Europees Parlementslid Pier Antonio Panzeri en zijn vzw ‘Fight Impunity’ deint verder uit. Want niet alleen de Qatari zouden zakken geld aangeleverd hebben om een reeks Europese Parlementsleden van de socialistische fractie S&D positief te laten praten over het WK in Qatar, ook Marokko zou geprobeerd hebben om aan omkoping te doen. Dat schrijft De Standaard.
• Zo zou Panzeri een wel erg dure reis van 100.000 euro cadeau gekregen hebben van Marokko, een regime waar hij bijzonder goede banden mee heeft. De Marokkanen hadden wel wat te belobbyen in Brussel: ze bezetten al jaren de Westelijke Sahara, en annexeerden dat gebied. Maar rebellen van Polisario, gesteund door Algerije, krijgen ook sympathie in de EU. In dat conflict kon Marokko dus wel wat steun gebruiken, desnoods onder tafel gekocht. Panzeri en zijn vzw waren al jaren bijzonder lovend over Marokko.
• Het onderzoek staat veel minder ver rond Marokko dan rond Qatar, bij dat laatste land zijn ook hopen betalingen én de bijhorende cash aangetroffen. Bij de PS heeft men ondertussen ook Marc Tarabella, het Europees Parlementslid bij wie er huiszoekingen waren dit weekend, geschorst. Als er ook maar één euro smeergeld tot bij Tarabella zou geraakt zijn, dan vliegt de man ook stante pede uit de partij, zo liet PS-baas Paul Magnette ondertussen verstaan. Ook Tarabella deed in de aanloop naar het WK alvast een paar opvallend vriendelijke uitspraken richting Qatar.

Opgemerkt: Iran zet Vivaldi onder stevige druk. De Belgische ngo-medewerker Olivier Vandecasteele krijgt 28 jaar celstraf.

• “Deze namiddag heb ik de ouders van Olivier Vandecasteele gezien, de man die ondertussen al zeven maanden in Iran wordt gevangen gehouden zonder reden. Ik denk dat dat belangrijke zaken waren waar ik mee bezig was”. Zo stelde premier De Croo gisteren al.
• Samen met minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR), moest de premier aan de familie van Vandecasteele het slechte nieuws brengen: de ngo-medewerker, die in februari om nog onbekende redenen werd gearresteerd in Iran, krijgt een celstraf van 28 jaar aan zijn been. Niemand weet wat de aanklachten waren, niemand kon het vonnis van de Iraanse rechtbank inlezen.
• Vandecasteele wordt door Iran gebruikt om de deal met België erdoor te krijgen, over de uitlevering van de veroordeelde terrorist Assadollah Assadi. Die werd in ons land veroordeeld tot 20 jaar cel, als brein achter de geplande aanslag op een congres van de Iraanse oppositie in Parijs in 2018. 
• Die deal werd door Vivaldi afgeklopt, maar vorige week schorste het Grondwettelijk Hof de uitlevering van Assadi: “Uit de veroordeling van Assadi blijkt bovendien dat die handelde als agent van de Iraanse inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Het Hof leidt daaruit af dat België weet of moet weten dat indien België en Iran het eens worden over de overbrenging van een Iraniër die met de steun van Iran een terroristisch misdrijf heeft gepleegd, Iran die straf niet daadwerkelijk zal uitvoeren”, zo las het persbericht van het hof.
• En ook vanuit de Verenigde Staten werd de deal veroordeeld: Ned Price, de woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken, en verschillende leden van het Congres keurden de deal af. Dat de VS ondertussen wel de gevreesde wapenhandelaar Viktor Bout, die aan zowat elk schimmig regime en elke rebellen- of terreurgroep wereldwijd wapens leverde, ruilde voor de in Rusland veroordeelde basketbalspeelster Brittney Griner, is dan wel enigszins wrang. Dat beide landen nu zelfs spreken over een tweede deal, waarbij de Amerikaanse marinier Paul Whelan moet worden geruild voor FSB-spion en veroordeelde moordenaar Vadim Krasikov, is zo mogelijk nog cynischer.

Met bijdragen van Kasper Goossens.