De Amerikaanse federale regering heeft een fonds van 44,3 miljard dollar gereserveerd voor de uitgaven aan een permanente opslagplaats voor hoogradioactief kernafval in de Verenigde Staten. Dat schrijft het Amerikaanse zakenmedium CNBC. In de jaren tachtig begon de overheid geld in te zamelen van energieafnemers voor het fonds, en het geld levert nu elk jaar ongeveer 1,4 miljard dollar aan rente op.

Maar plannen om een site te bouwen in Yucca Mountain, Nevada (de staat van Las Vegas), zijn gesneuveld door politieke perikelen. En er is een gebrek aan politieke wil om andere oplossingen te vinden. Het resultaat is dat de VS niet beschikt over de infrastructuur om radioactief nucleair afval op te slaan in een diepe geologische opslagplaats, waar het in de loop van duizenden jaren langzaam zijn radioactiviteit kan verliezen zonder schade te veroorzaken.

(Partij)politieke twist

Het Amerikaans Congres richtte in 1982 het Nuclear Waste Fund op. Hierdoor moest iedereen die een deel van zijn elektriciteit uit kernenergie haalde, een klein bedrag betalen om het afval te (laten) verwerken.

Van 1982 tot 1987 nam het Ministerie van Energie negen locaties voor definitieve opslag van afval onder de loep. Uiteindelijk werd het aantal gereduceerd tot drie. Yucca Mountain in Nevada was de eerste keus, en locaties in Washington en Texas respectievelijk de tweede en derde.

Sommige leden van het Congres waren bezorgd dat het analyseren van meerdere locaties te veel zou kosten. En dus wijzigde het Congres in 1987 de wet van 1982 om al zijn aandacht te richten op Yucca Mountain – of om een tussentijdse oplossing te vinden voor het kernafvalprobleem.

“Sommigen zeggen dat het Congres een verstandige keuze maakte, maar anderen denken dat Yucca voortijdig werd afgewezen omdat de delegatie in Nevada de minste politieke invloed had op Capitol Hill (de parlementaire wijk in Washington DC)”, vertelt Rod McCullum, een senior directeur bij het Nuclear Energy Institute, aan CNBC.

Doorheen de decennia verschoof de klemtoon naar tussentijdse opslagplaatsen. Ook verwerd de aanleg van de site op Yucca Mountain tot (partij)politieke twist. Zo tekende in 2002 toenmalig president George W. Bush, een Republikein, een resolutie voor de oprichting van de opslagplaats in Yucca Mountain. Maar Barack Obama, een Democraat, voerde ertegen campagne en schrapte uiteindelijk de financiering voor de site in zijn begroting voor 2010.

Republikein Donald Trump, de olifant in de porseleinkast van de Amerikaanse politiek, was na jarenlang voorstander te zijn ineens tegen de aanleg van de site gekant. Intens lobbywerk van Harry Reid, de Democratische senator van Nevada, zou hieraan ten grondslag hebben gelegen.

Juridische uitspraak

Na 2014 werd de federale overheid gedwongen om te stoppen met het inzamelen van geld voor het Nuclear Waste Fund vanwege een juridische uitspraak. Eigenaren en exploitanten van kerncentrales hadden de inning van vergoedingen door het Ministerie van Energie aangevochten. Hun argument was dat de belastingbetaler geen geld moest bijdragen aan dit fonds als de VS geen levensvatbare optie hadden voor een site waar de gebruikte brandstof permanent en effectief kon worden verwijderd.

Het geld uit het afvalfonds wordt door al dat gesteggel weer voor andere doeleinden gebruikt, zegt Frank Rusco van het Government Accountability Office. Om het geld voor zijn oorspronkelijke doel aan te wenden, zou het Congres een nieuwe machtiging en krediettoewijzing nodig hebben. “Dit kan problemen opleveren bij het bouwen van een opslagplaats”, aldus nog Rusco.

“Er is nog geen straling vrijgekomen”

Omdat de federale overheid geen permanente opslagplaats heeft voor haar radioactieve nucleaire afval, heeft ze nutsbedrijven moeten betalen om het zelf op te slaan. Momenteel wordt kernafval meestal opgeslagen in droge vaten op de locaties van huidige en voormalige kerncentrales in het hele land.

Tot nu toe werkt het systeem. Zo heeft in 2014 heeft de Nuclear Regulatory Commission (NRC), het belangrijkste toezichtsorgaan voor de industrie, gezegd dat de huidige opslagtechnologie voldoende zou zijn voor 100 jaar.

“We hebben sinds 1986 meer dan 3.000 van deze systemen geladen. En we hebben nog geen enkel probleem gehad. En er is niets misgegaan. Er is geen straling vrijgekomen”, betoogt McCullum.

“De NRC ging ervan uitging dat de opslagsystemen na 100 jaar vervangen zouden worden. Dat betekent niet dat dit ook noodzakelijkerwijs het geval zal zijn”, aldus nog de man van het Nuclear Energy Institute. Als een nutsbedrijf een vergunning aanvraagt bij de NRC om verder te gaan dan 100 jaar, zou de NRC zijn analyse moeten herbekijken. “Gelukkig hebben we tot 2086 om dat uit te zoeken. Ik hoop zeker dat berging tegen die tijd beschikbaar zal zijn.”

Kosten tussentijdse opslag: 9 miljard dollar

Per 30 september heeft de overheid 9 miljard dollar betaald aan nutsbedrijven als vergoeding die de kosten van hun tussentijdse opslag dekt. Het Ministerie van Energie schat dat het nog eens 30,9 miljard dollar zal kosten totdat er een permanente optie voor afvalberging in de Verenigde Staten is voltooid.

Die raming zou wel eens aan de lage kant kunnen blijken te zijn, denkt Rusco.

Dat zou de reden kunnen zijn waarom het Office of Nuclear Energy van het Amerikaanse ministerie van Energie op 30 november een formeel “verzoek om informatie” heeft ingediend voor een tijdelijke, maar geconsolideerde centrale opslag van kernafval in de VS.

In tegenstelling tot een permanente opslagfaciliteit, waarbij diep in de grond moet worden gegraven, zouden in een tijdelijke faciliteit alle droge vaten gewoon samen op één plaats worden bewaard, in plaats van verspreid over het hele land. In sommige gevallen zijn de plaatselijke kerncentrales volledig ontmanteld – maar het afval is nog steeds ter plaatse opgeslagen. Consolidatie zou in ieder geval kostenbesparend werken.

“Dan is er maar één veiligheidsmacht nodig en één onderhoudsploeg en één operationele ploeg en (…) het zou gewoon veel efficiënter zijn”, vertelt Steve Nesbit, voorzitter van de American Nuclear Society. “Wat ze doen is klein beginnen en de olifant hap voor hap opeten in plaats van in één keer.”

Miljoenen jaren bescherming

Andere experts geloven dat het informatieverzoek van het energieministerie niets meer is dan bureaucratisch vertoon om de onvermijdelijke bouw van een permanente opslagplaats voor geologisch afval in Yucca Mountain tegen te houden.

Yucca Mountain is echter de logische en beste oplossing, meent Andrew Kadak. Hij is voormalig hoogleraar aan de afdeling nucleaire wetenschap en techniek aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT), en consultant voor de ontmanteling van kerncentrales.

“Als ik de president was, zou ik voorstellen om Yucca Mountain opnieuw op te starten, omdat het een aanvaardbare locatie is, het heeft de technische beoordelingen van de NRC gehad, het is klaar voor de hoorzitting over de vergunningen”, zegt Kadak.

Volgens McCullum van het Nuclear Energy Institute is het trage tempo van vooruitgang bij een permanente opslagoplossing ook geen probleem. “Je ontwerpt iets dat miljoenen jaren beschermd zal zijn. Het is niet erg als we er tientallen jaren over doen om het uit te zoeken”, stelt hij.

Voorlopig houdt het ministerie van Energie echter voet bij stuk dat het Yucca Mountain-project een no-go is. Misschien is het voor de projectlancering weer wachten geblazen op een regering van een andere politieke signatuur …

(evb)