“De grootste kerncentrale van Europa is beschadigd geraakt tijdens de Russische invasie in Oekraïne”. Dat zeggen IAEA-inspecteurs die aanwezig zijn bij de elektriciteitscentrale. Het complex wordt als sinds maart door Russische troepen bezet.

“De fysieke integriteit van de nucleaire faciliteit is geschonden, en dat meerdere keren”, zegt Rafael Mariano Grossi, directeur-generaal van het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA). Grossi zegt daarnaast verschillende granaat- en kogelinslagen te hebben waargenomen op het nucleaire complex. 

De Argentijn, die is teruggekeerd van zijn bezoek aan de Oekraïense kerncentrale van Zaporizja, schetst een zorgwekkend beeld van de veiligheidssituatie rondom de centrale. “De militaire activiteiten en operaties rondom de centrale nemen toe en dat baart mij ernstige zorgen. Het is duidelijk dat de mogelijkheid op nog meer schade aan de centrale aanwezig is”, zegt Grossi. 

Zowel Oekraïne als het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken beschuldigen de Russen ervan de centrale als een “nucleair schild” te gebruiken. “Natuurlijk kunnen de Oekraïners niet terugvuren, anders kunnen er vreselijke ongelukken gebeuren met de kerncentrale”, aldus Anthony Blinken, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, begin augustus.

Waarnemers zullen aanwezig blijven

“We zijn permanent ter plaatse aanwezig. Twee van onze experts zullen in samenwerking met het aanwezige personeel het werk verderzetten”, aldus Grossi. “Dit is van enorme waarde en zal een groot verschil maken voor onze Europese nucleaire veiligheid.”

Dankzij deze voortdurende aanwezigheid zal het VN-agentschap onafhankelijke informatie kunnen verstrekken aan de internationale gemeenschap over de situatie in de centrale. Op dit moment zijn er nog zes deskundigen in het complex, waarvan er vier na het weekend terugkeren naar Wenen.

De omstandigheden voor het Oekraïense personeel, dat ter plaatse moet samenwerken met Russische Rosatom-medewerkers, blijft een punt van zorg, aldus Grossi. “Er is een professionele relatie tussen de Russische en Oekraïense deskundigen. Maar het zijn mensen, die leven in een oorlog die zowel hen persoonlijk als hun gezinnen treft”. 

Geloofwaardigheid behouden

Grossi ging ook in op de kritiek van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, die donderdag klaagde dat het hoofd van het IAEA niet had geëist dat de kerncentrale en het omliggende gebied zouden worden gedemilitariseerd. 

“Wanneer het de mensen bevalt wat we zeggen, zullen ze ons prijzen. Maar wanneer het hen niet zint, zullen ze zeggen dat we marionetten zijn of dat we worden gemanipuleerd. Wij zijn volledig onafhankelijk en kiezen politiek geen partij”, aldus Grossi.

“Er zijn genoeg politieke spelers in dit spel. De nucleaire waakhond moet blijven wat hij is: een waakhond voor nucleaire veiligheid. Alleen zo behouden we onze geloofwaardigheid”.

(mah)