Momenteel draait het vierkant bij de Belgische justitie. En dat heeft vanzelfsprekend ook een impact op de fiscale procedures. Wie de juridische weg een geschil met de fiscus wil oplossen, wordt al snel geconfronteerd met een procedureslag die jaren kan aanslepen. De situatie is zodanig precair dat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens ons land al op de vingers heeft getikt. “Er is dringend nood aan meer dialoog tussen de burger en de fiscus”, reageert Jan Tuerlinckx, fiscaal advocaat bij Tuerlinckx Tax Lawyers.
Context: Wie een geschil met de fiscus voor de rechtbank wil uitvechten moet vaak een engelengeduld hebben. “Zo’n procedureslag kan meer dan tien jaar aanslepen, zeker als je
weet dat procederen voor het hof van beroep te Brussel al meer dan zeven jaar in beslag
neemt”, reageert Tuerlinckx.
- De logge werking van de Belgische justitie, en dus ook de fiscale procedures, is een doorn in het oog van Europa. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft in september nog ons land veroordeeld tot de betaling van een schadevergoeding (5.000 euro) omdat het Brusselse gerecht een dossier te traag behandelde. De rechter deed een uitspraak in zaak uit 2015 over de verkoop van een appartement. Over die zaak was een juridisch dispuut ontstaan.
De problematiek: “Het is 25 jaar geleden dat de wetgeving omtrent fiscale procedures is vernieuwd, maar vandaag zien we dat er nog veel ruimte is voor verbetering”, merkt de advocaat op. “Op dit moment primeert het collectieve belang op het individuele belang.”
- Om te beginnen heeft de belastingdienst bij de behandeling van de dossiers te weinig aandacht voor de economische realiteit waar bedrijven en individuen zich in bevinden. “Dat leidt er vaak toe dat iemand te snel beticht wordt van fiscale wanpraktijken”, klinkt het. Tuerlinckx duidt met enkele voorbeelden.
- Een voedingsbedrijf werd beschuldigd van belastingontduiking omdat het zogezegd 3 miljoen euro niet had aangegeven. Maar wat bleek? Het bedrijf werkt met twee productiesegmenten en twee softwaresystemen. De fiscus had beide systemen over dezelfde kam geschoren, waardoor die tot een foutieve vaststelling kwam.
- Maar het kan nog frappanter: “In een dossier werd een onderneming beticht van zwart geld omdat er in een bepaalde communicatie werd gesproken over ‘zwarte bakjes’. Het ging daarbij effectief over toestellen met een zwarte kleur”, zegt Tuerlinckx.
- De expert voegt eraan toe dat de fiscus ook niet echt gesanctioneerd kan worden voor procedurefouten. “De belastingadministratie kan een groot deel van de door haar gemaakte procedurefouten rechtzetten met een subsidiaire aanslag die zij nog kan vestigen nadat de rechtbank de aanslag vernietigde. Daarnaast wordt de bekende Antigoon-doctrine (het alsnog mogen gebruiken van onrechtmatig verkregen bewijs red.) sedert het cassatiearrest van 22 mei 2015 ook steeds toegepast in fiscale zaken”, klinkt het.
Inzetten van onafhankelijke bemiddelaars
Oplossing: Volgens Tuerlinckx moeten er dringend enkele zaken veranderen. Hij houdt onder meer een pleidooi voor de inzet van erkende, gespecialiseerde onafhankelijke bemiddelaars.
- “Ik en nog andere fiscale advocaten hebben al vaak tijdens de fiscale procedures aan de rechtbank gevraagd om bemiddelaars in te schakelen, maar die voorstellen botsten steeds op een njet. Die zijn simpelweg te duur”, klinkt het. “In onder meer Nederland is dat bijvoorbeeld wel al een gangbare praktijk. Bemiddelaars kunnen nochtans helpen om fiscale dossiers sneller te behandelen. Daarenboven wordt er op die manier gezorgd voor meer dialoog tussen de burger en de fiscus, iets waar dringend nood aan is.
- Hij heeft het ook over het externaliseren van fiscale procedures. “Dat gebeurt al bij andere gerechtelijk dossiers. Geschillen kunnen zo buiten de vier muren van de rechtbank worden voorbereid”, aldus Tuerlinckx.
- De maatschappij digitaliseert. Het lijkt dan ook maar logisch dat belastingadministratie die tendens volgt. De advocaat merkt op dat artificiële intelligentie de overheid kan helpen om de procedures te versnellen. “Dat moet natuurlijk op een bedachtzame manier gebeuren. De technologie kan gebruikt worden om grote hoeveelheden data te verwerken, maar die mag geen uitspraak doen over de dossiers. Het is de rol van de belastingambtenaar om na te gaan wat de economische realiteit is waarin een persoon of bedrijf zich bevindt.”
- Dat onjuist gebruik van AI soms tot vergaande problemen kan leiden, bewijst Nederland. Zo zette de befaamde toeslagenaffaire vorig jaar het land in rep en roer. De Nederlandse belastingdienst werkte hier met een geautomatiseerd risicoselectiesysteem op basis van AI, dat bepaalde welke toeslagaanvragen extra gecontroleerd moesten worden. Hierbij was ‘dubbele nationaliteit’ bijvoorbeeld een van de selectiecriteria. Het resultaat was dat toeslagaanvragers met een tweede nationaliteit meer kans liepen om eruit gepikt te worden door het AI-algoritme.
Wil je op de hoogte blijven van alles wat er zich afspeelt in de financiële wereld? Niels Saelens, een journalist met een passie voor financiën, volgt alles op de voet op. Via deze link kan je je inschrijven op zijn dagelijkse nieuwsbrief.