Nieuwe raming van FOD Economie en Rekenhof haalt druk helemaal van ketel over pensioenhervorming: Europa zou 'maar' boete van 20 tot 30 miljoen geven, de PS kan juichen

Hoe groot wordt de Europese boete nu, als Vivaldi geen pensioenhervorming meer doorvoert? Die vraag is van groot politiek belang, omdat het de stok achter de deur is om de PS mee te slaan, binnen de federale regering. De Europese Commissie wil maar een schijf van Europees relancegeld van 850 miljoen euro lossen, als België die beloofde hervormingen aan de pensioenen doorvoert. De PS staat op de rem, minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) wil niets meer aanpassen dat haar achterban pijn kan doen. Maar als de boete groot is, vervallen de ambitieuze plannen van staatssecretaris van Relance Thomas Dermine (PS). België durfde tot nu toe daarom die schijf niet officieel aanvragen: voorlopig leent men de centen. Vanuit de FOD Economie is nu een studie gedaan, die spreekt van “maar enkele tientallen miljoen”, als maximum boete. Het Rekenhof leek die in de Kamer te bekrachtigen, wat meteen de PS in een zetel zet: ze hoeven nu niets te doen, Vivaldi kan dat soort boete wel slikken. Vanuit de oppositie komt alvast een felle reactie, van begrotingsspecialist Sander Loones (N-VA): “Als men toch zo overtuigd is dat er geen ernstige boete zal volgen, waarom vraagt de regering die schijf niet meteen aan?” Bovendien merkt hij op dat het Rekenhof de berekeningen van de FOD Economie, die onder Pierre-Yves Dermagne (PS) valt, niet heeft nagekeken.

In het nieuws: “Geen honderden miljoenen euro Europese boete”, zo lijkt het Rekenhof te zeggen.

De details: Binnen Vivaldi is een heftige strijd aan de gang over het inschatten van die Europese boete. Want het is dé manier om de PS te blijven dwingen om toch maar over de pensioenen rond de tafel te komen.

“Ik kan geen precies bedrag geven, maar we schatten het verlies eerder op een paar tientallen miljoenen euro’s, dertig, veertig, vijftig, mocht de pensioenhervorming er niet komen.” Die uitspraken van Rudi Moens, raadsheer bij het Rekenhof, die gisteren in de Kamer toelichting kwam geven bij de begroting, zijn allerminst onschuldig.
Meteen kwam er dan ook reactie: op wat baseerde het Rekenhof zich, voor dergelijke, politiek gevoelige informatie? Dat bleek een studie te zijn van de FOD Economie, een administratie die onder de PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne valt, en waar de topmensen notoir rood kleuren. “Is er akte genomen van dat rekenmodel van de FOD Economie, of is het ook gevalideerd?”, wilde Sander Loones (N-VA) weten. Het bleek dat eerste: het Rekenhof heeft dus niet zelf nagerekend of dit hout snijdt.
Maar het nieuws sloeg toch in als een bom: want als die rekenmodellen kloppen, zou dat wel eens heel de dynamiek aan de onderhandelingstafel van Vivaldi kunnen veranderen.

The Big Picture: Bij onderhandelen draait alles rond hefbomen hebben. Dat weet de PS ook.

Dat het hier om meer gaat dan ‘gewoon’ een boete, begrepen de aanwezige Kamerleden meteen: al maanden gaat het in federale kringen over de pensioenhervormingen. Een poging om daarin echt een doorbraak te krijgen, leidde net voor het zomerverlof in 2022 tot een heel heftige clash binnen Vivaldi. De PS stond helemaal op de rem, en weigerde veel toegiften te doen, om mensen langer aan de slag te houden.
De PS kreeg immers bij het begin van de legislatuur al haar grote trofee: de verhoging van het minimumpensioen naar netto 1.500 euro, wat door de inflatie ondertussen nog ruim hoger is geworden. In ruil moet minister Lalieux op papier meewerken om de werkzaamheidsgraad op te krikken naar 80 procent in België, maar in praktijk waren er nauwelijks nog hefbomen om de PS te bewegen om onder meer de pensioenleeftijd hoger te krijgen: hun trofee was al binnen. Het afschaffen van het brugpensioen, flexibiliteit bij langer werken, of gunstregimes bij het spoor of ambtenaren aanpassen: het zijn allemaal taboes voor de Franstalige socialisten en in hun kielzog Ecolo.
Maar de rest van Vivaldi leek toch een middel in handen te krijgen om de linkerflank onder druk te zetten, en op de valreep nog een pensioenhervorming te doen: de Europese Commissie. Het was immers Vivaldi zelf, met staatssecretaris Dermine, die beloofde aan Europa om in ruil voor een pakket van 4,5 miljard euro Europees relancegeld, een reeks hervormingen te doen in België.
En daarbij dus ook de pensioenen, die minstens qua kostprijs niet boven het niveau van 2019 en de start van de nieuwe regering mogen gaan: geen hervormingen die net de financiële molensteen van vergrijzing nog zwaarder maken. Dat doel is manifest niet gehaald.
De PS ergert zich daarbij dood: onder meer Paul Magnette (PS) liet al luidop weten “dat Europa zich niet moet komen moeien met het sociaal beleid van de lidstaten”. Maar de echte vraag in de Wetstraat blijft hoe hard Europa België dan straft, als Vivaldi zich niet aan de belofte houdt om de pensioenen minstens op de kostprijs van 2019 te houden.
Met de verklaring “dat het slechts een tiental miljoenen zal zijn”, halen het Rekenhof en de FOD Economie de angel helemaal uit het dossier. Als dat bedrag straks klopt.

De essentie: De cijferdans gaat zo verder. Maar Vivaldi vermijdt ondertussen wel door te duwen: liever wat extra lenen, dan echt Europa voor blok zetten.

Het spelletje “hoe hoog wordt de Europese boete?” woedt nu al een tijdje, over de pensioenhervorming. Begin april nog sprak PS’er Dermine zelf over “een verlies van 150 tot 200 miljoen euro”, en staatssecretaris voor Begroting Alexia Bertrand (Open Vld) had het eerder over “zeker nog een groter bedrag”.
In De Tijd haalde ook MR-vicepremier David Clarinval dat dossier nog eens aan, gisteren. “Door niet te hervormen, schuiven we de factuur door naar de volgende generaties en dreigen we naast 800 miljoen euro Europese centen voor het relanceplan van Thomas Dermine (PS) te grijpen. We zijn nu al verplicht om geld te lenen. Bizar dat Dermine dat allemaal oké vindt.”
Daarmee wees Clarinval op een pijnlijk detail: België diende de officiële betalingsaanvraag bij de Commissie niet in, om de eerste schijf van 847 miljoen euro te betalen, net om de boete te vermijden. Maar daardoor moest men wel geld gaan lenen, om de projecten al te kunnen uitvoeren: de federale ploeg voert voor 954 miljoen euro relanceprojecten uit, de rest van de 4,5 miljard gaat naar de deelstaten. Maar die mogen geen vertraging oplopen, of het geld wordt niet betaald.
Ook elders binnen Vivaldi klinkt scherpe kritiek op de nieuwe cijfers: “Dit lijkt ons eerder een eigen berekening van Dermine, op basis van wat hij uit de Commissie hoort, dan de realiteit.” Daarbij wijst men erop dat er geen nieuwe begrotingsregels aankomen, die net drukken op cruciale diepere hervormingen van de lidstaten. “Laat ons dus wat twijfels hebben bij de geloofwaardigheid van zo’n kleine boete. Dat zou wel een heel raar signaal zijn van de Commissie, in het licht van hun grotere strategie”, stelt een hoge regeringsbron.
“Als het risico en dus de boetes zo laag zou zijn, waarom durft de regering De Croo die Europese financiering dan niet gewoon aan te vragen?”, reageerde ook Loones in de Kamer scherp. “België dreigt elke geloofwaardigheid kwijt te spelen bij de Europese Commissie en dat zal ons in de toekomst zuur opbreken. Want enkel lidstaten die hervormen zullen straks nog op wat Europese soepelheid te kunnen rekenen. Welk signaal geeft België als we één van de eigen beloftes gewoon schrappen?”
De komende weken moet er hoe dan ook duidelijkheid komen over de pensioenhervorming: voor 21 juli wil de premier dat dossier, samen met Engie en de prijs van het kernafval, én de fiscale hervorming geregeld hebben.

Opvallend ook: Cd&v stemt verdeeld over de nieuwe nationale parken.

Een gevoelig thema binnen de Vlaamse regering: de nieuwe Vlaamse nationale parken, waar minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) er vier wil bijcreëren. Dat stond zo in het Vlaamse regeerakkoord, maar ondertussen ligt het uiterst delicaat, omdat ook hier de boeren en de machtige lobby van de Boerenbond in een kramp gaan. Want zij zien hier een forse bedreiging in, op termijn: hoe meer beschermde natuur in de buurt, hoe strenger de milieuregels immers worden.
Vandaag is het ‘Nationaal Park Hoge Kempen’ in Limburg voorlopig het enige in z’n soort, maar Demir duwt nu om er nog vier bij te maken. Die moeten van bij de start minstens 5.000 hectare groot zijn, maar binnen 24 jaar dan 10.000 hectare worden, waarvan “75 procent hoogwaardige natuur”. Er zijn voorlopig nog 6 kandidaten in de running: Bosland en Hoge Kempen in Limburg, Taxandria en de Kalmthoutse Heide in Antwerpen, Brabantse Wouden in Vlaams-Brabant en de Scheldevallei in Oost-Vlaanderen.
Maar bij een pak van die kandidaten gaan de lokale boeren op hun achterste poten staan: onder meer voor Taxandria in de Kempen en de Scheldevallei bij Temse is er lokaal protest, net als in Kalmthout, waar cd&v zich dan lokaal bij aansloot. Een aantal oranje lokale gemeentebesturen trok zich ook al terug uit coalities die de nationale parken moeten voordragen.
In de commissie dinsdag weigerde cd&v-parlementslid Tinne Rombouts dan ook voor het decreet te stemmen, terwijl de rest van haar fractie en ook Open Vld en N-VA dat wel deden. Groen en Vooruit onthielden zich: zij vinden dat het niet ver genoeg gaat. Maar Rombouts stemde dus, samen met Vlaams Belang, tegen de eigen meerderheid.
Het is het zoveelste signaal dat cd&v worstelt met haar eigen landbouwvleugel, die steeds assertiever in discussie gaat, en zich nog nauwelijks verbonden voelt met de meerderheid. “Beschamend, want gewoon geen correcte houding”, zo is binnen de Vlaamse regering te horen.
Rombouts verwijt dan weer Demir een gebrek aan ernst, door eerst al op te roepen kandidaat te zijn, nog voor er een decreet was. Zij kloeg ook over gebrek aan rechtszekerheid voor de boeren.
Een stemming plenair is er voorlopig nog niet: eerste moet er een tweede lezing komen, vandaag, waarbij dus hetzelfde scenario voorligt.

Komt daar nog bij: De Boerenbond trekt naar de Raad van State tegen het Stikstofakkoord.

En als antwoord op de vraag of de sfeer binnen Jambon I nog wel een graadje frisser kon, is er Lode Ceyssens. Tegenwoordig is die cd&v’er de voorzitter van de Boerenbond, en algemeen beschouwd als dé man achter de schermen die minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) aanstuurt: beiden opereren als twee handen op één buik, zo wordt in de Wetstraat gezegd.
Brouns speelde een heel opvallende rol in de laatste onderhandelingen over stikstof, die de Vlaamse regering wekenlang in de ban hield. Daarbij stelde de Limburger zich keihard op, zelfs steviger dan zijn eigen voorzitter Sammy Mahdi. En die houding, daar zagen ze bij de coalitiepartners in Jambon I de hand van Ceyssens en de Boerenbond in. Toen er uiteindelijk een akkoord gesloten werd, leek de vrede getekend.
Maar een paar weken later, blijkt daar niet veel van aan te zijn: van een vrede die ook de Boerenbond kalm houdt, is alvast geen sprake. Zij trekken immers naar de Raad van State, en vragen de vernietiging van het Stikstofakkoord, dat Brouns en Demir sloten, onder de auspiciën van Jan Jambon (N-VA) en Hilde Crevits (cd&v). De timing is eenvoudig uit te leggen: de deal verscheen begin april in het Staatsblad, en dat gaf de Boerenbond 60 dagen termijn.
Alleen: concreet is het akkoord nog niet in uitvoering, er is nog geen decreet bijvoorbeeld. In plaats van de finale teksten nu af te wachten, trekt de Boerenbond al juridisch ten oorlog. Dat meldt De Standaard.
“Het gaat helemaal niet over chantage, het gaat over het opkomen voor de rechtszekerheid en de toekomst van onze landbouw”, zo weerde Ceyssens zich fel, vanmorgen op Radio 1. Maar tegelijk geeft hij toe dat de voorwaarden die cd&v verkreeg in het Stikstofakkoord, die wel nog afgetoetst moeten worden in een Milieueffectenrapport, niet slecht zijn. “Als die correcties er effectief komen, dan kunnen wij kijken of we die juridische procedure laten vallen”, zo legt de Boerenbond-voorzitter uit.
“Maar we hebben geen enkele indicatie dat het onderzoek nog maar is opgestart. Wij zijn altijd heel helder geweest: zonder extern salderen, is dit akkoord voor ons een bouwstop en dan kunnen we het niet als enig perspectief beschouwen.”
De actie van Ceyssens holt in elk geval het akkoord ook politiek uit: het lijkt er nu al op dat cd&v, of minstens hun Boerenbondvleugel, nooit finaal gaan instemmen met een Stikstofakkoord waar na negatief milieuadvies mogelijks een aantal cd&v-eisen nog uitvallen.
Dat die Boerenbond nu al naar de rechter stapt, is een verder teken aan de wand. “Je kan met cd&v gewoon niet meer besturen, en dat verlamt eigenlijk heel veel”, zo concludeert een topper bij N-VA.

Toch ook: Groen dumpt niet al haar boegbeelden.

Opvallend, na de exit van Björn Rzoska (Groen) en Kristof Calvo (Groen), blijft nu toch nog een oude bekende aan boord. In Oost-Vlaanderen kreeg Stefaan Van Hecke, de justitiespecialist van de partij, toestemming om verder te doen. Van Hecke zetelt al sinds 2007 in de Kamer, en moest dus een uitzondering krijgen: na twee termijnen is dat verplicht bij Groen, en daar zit hij al ruim voorbij.
Maar een ‘okay’ dus van de afdeling Oost-Vlaanderen, waar ook Petra De Sutter (Groen), de vicepremier, een groen licht kreeg. Zij trekt de Kamerlijst, Van Hecke zal op twee staan, is onze gok. Voor de lijst van het Vlaams Parlement voor Groen in Oost-Vlaanderen trekt dan Mieke Schauvliege (Groen), de nieuwe fractieleider in het Vlaams Parlement.
Eerder kreeg ook Wouter De Vriendt (Groen) nog een uitzondering: hij trekt dus de lijst in West-Vlaanderen voor de Kamer. Vooral in Antwerpen is het uitkijken naar wie de lijsten gaat trekken: daar scoort Groen traditioneel goed. De afgelopen jaren was het telkens een harde strijd over wie de Kamerlijst kreeg: in 2019 nog ging voorzitter Meyrem Almaci opzij voor Calvo, en week zij uit naar het Vlaams Parlement. De vraag is nu of Groen met twee nieuwe boegbeelden in Antwerpen uitpakt.

Pijnlijk, nog een beetje meer: De Vlaamse regering krijgt de kostprijs van consultants maar niet goed uitgelegd.

“Het klungelkabinet”, zo doopte Eveline De Ridder van het communicatiebureau Whyte in de wekelijkse talkshow De Insiders op Business AM de regering Jambon I. “Ze krijgen heel het dossier van de consultancy-vergoedingen maar niet onder controle. Je had vroeger al een kibbelkabinet, maar dit is toch langzamerhand een klungelkabinet aan het worden”, zo maakte De Ridder, die specialiseert in crisiscommunicatie, de harde analyse.
Want opvallend, voor zowel haar als voor Marc Michils, directeur van Kom op tegen Kanker: de hele heisa rond de consultants had vermeden kunnen worden. “Het is toch niet zo gek dat de overheid externe specialisten inhuurt voor bepaalde zaken. En de tarieven waaraan dan Jo Vandeurzen (cd&v) werkte, die zijn allerminst van de pot gerukt” zo stelde Michils in de talkshow.
Maar feit is dat gisteren, in de commissie Financiën van het Vlaams Parlement, het dossier van de consultants alweer een nieuwe wending nam, én nieuwe cijfers opdoken. Initieel had Hilde Crevits (cd&v) een verbluffend cijfer van 1,5 miljard euro op vier jaar opgegooid, nadien werd ze door Jan Jambon (N-VA) gecorrigeerd dat het om 640 miljoen ging.
Maar gisteren sprak Matthias Diependaele (N-VA) als minister van Begroting toch nog eens over andere bedragen: hij wilde geen precies bedrag geven, omdat de afgelopen jaren telkens andere zaken onder de noemer “consultancy” geboekt zijn.
In de 1,5 miljard van Crevits zaten zo ook architecten, milieuadviezen, en zelfs autokeuringen. Finaal werkt Diependaele nu met een veel engere definitie, en nog drie categorieën: IT-consultancy, HR-consultants en dan alle “overigen”, de ‘echte’ consultants, die een extern advies geven. Die laatste post zou zo’n 42 miljoen gekost hebben, vorig jaar.
In de commissie maakte oud-minister Koen Van den Heuvel (cd&v) dan maar een eigen berekening, van in totaal zo’n 220 miljoen euro per jaar: dat werd niet tegengesproken door Diependaele, maar die durfde het ook niet definitief “juist” verklaren. Pas volgende week zijn alle berekeningen klaar: de oppositie had alvast de kritiek klaar, opnieuw lijkt het immers alsof Jambon I geen greep heeft op de eigen uitgaven.

Opgemerkt: De situatie in het noorden van Kosovo verslechtert, de NAVO stuurt nu zelfs extra troepen richting de regio.

“Ik heb besloten nog eens 700 soldaten uit de operationele reservemacht uit te rollen in de Westelijke Balkan“, zo verklaarde NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg maandag na een ontmoeting met Noors premier Jonas Gahr Store. Daarnaast zal de NAVO nog eens een bataljon op verhoogde staat van paraatheid brengen, standby om in te grijpen waar nodig. De extra troepen moeten de 3.800-koppige NAVO-vredesmacht KFOR helpen de rellen in te perken.

Eind april vonden lokale verkiezingen plaats in vier gemeenten in het noorden van Kosovo. De etnische Serviërs, die streven naar meer autonomie, of zelfs aansluiting bij Servië, boycotten de verkiezingen; de 3,5 procent burgers die wel opdaagden, bestond vooral uit etnische Albanezen. Toen dus ook drie Albanese burgemeesters werden verkozen, gingen de etnische Serviërs aan het rellen. Daarbij vielen al heel wat gewonden, waaronder ook zeker 25 KFOR-soldaten, voornamelijk Italianen en Hongaren.

Meestal legt men vanuit Europa de schuld bij Servië, voor het oplaaiende conflict. Dit ligt dit keer net wat anders. Het was het regime van Kosovaars premier Albin Kurti die de benoeming van de burgemeesters toch doorzette. Daarmee ging hij in tegen het advies van Amerikaanse en Europese diplomaten. Tegelijk werkte Belgrado hard om de etnische Serviërs op te hitsen, net om zich te verzetten tegen de benoemingen.

Hun aanhoudende geruzie leverde beide staatshoofden een forse reprimande op vanuit het Westen. Kurti en Servisch president Aleksandr Vucic werden al in maart ontboden bij Europa’s Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandbeleid Josep Borrell, waar ze een princiepsakkoord sloten om minder te gaan bekvechten. Eens terug in de Balkan begon het gesteggel weer, met Kurti die de deur naar meer autonomie voor de steden in het noorden van Kosovo meteen weer dichtgooide. Ook Vucic besloot het dwingende advies van Borrell in de wind te slaan, met de huidige situatie tot gevolg. Borrell roept beide staatsleiders nu opnieuw op om de dialoog nieuw leven in te blazen, en “dringend maatregelen te nemen om de spanningen te doen afnemen”.