Met het vooruitzicht van een tekort aan Oekraïense of Russische tarwe, stijgen de prijzen en vrezen de afnemers voor hun bevoorrading. India wordt gezien als een oplossing om een deel van het tekort te dekken, maar op het hoogtepunt van de oogst wordt dat land geteisterd door een ongekende hittegolf. Welke andere oplossingen kunnen de landen vinden?

Met de oorlog in Oekraïne lijkt de toegang tot graan in gevaar te komen. Het land is de “graanschuur” van Europa en zelfs van de wereld, en het vooruitzicht van een tekort aan voorraden drijft de prijzen reeds op. Rusland is ook een belangrijke producent: het land levert tot 17 procent van de tarwe die wereldwijd wordt verkocht. Maar ook daar wordt verwacht dat sommige tarwesoorten en andere granen zullen uitvallen als gevolg van diverse sancties en boycots.

Naast een al pijnlijke prijsstijging voor vele ontwikkelingslanden, is ook het vooruitzicht van een tarwetekort reëel: de invoer van het product is voor een land als Egypte voor 90 procent afhankelijk van Oekraïne en Rusland. Europa importeert bijna geen Oekraïense of Russische tarwe, maar dit tekort op internationale schaal drijft de prijzen toch op, in een context van vraag en aanbod: landen die zonder tarwe komen te zitten, gaan elders op zoek naar graan. En een “elders” dat vaak in aanmerking komt, is India, waar de oogsten de jongste jaren sterk zijn toegenomen.

Hittegolf

De tarweoogst van India wordt voor dit jaar geraamd op 107 miljoen ton. 10 miljoen ton was bestemd voor de export, de rest voor de plaatselijke consumptie in het op een na dichtstbevolkte land van de wereld. Anderzijds wordt het tekort aan Oekraïense tarwe dat deze zomer wordt uitgevoerd, geraamd op bijna 17 miljoen ton. India kan dit niet allemaal aanvullen, maar vormt wel een begin in de zoektocht naar graan.

Hierbij werd echter geen rekening gehouden met een verschrikkelijke hittegolf die India momenteel midden in het oogstseizoen teistert. Sinds maart wordt het land getroffen door bijzonder hoge temperaturen, het was zelfs de heetste maand ooit. Deze week zullen de noordelijke en centrale regio’s van het land, waar tarwe wordt verbouwd, te maken krijgen met temperaturen tussen 42 en 48 graden Celsius, meldt CNBC. De situatie zal vooral moeilijk zijn voor arme mensen die in kleine, slecht geventileerde huizen wonen.

De hittegolf heeft gevolgen voor de oogst. Het is zo heet dat verdampend water de atmosfeer niet kan afkoelen en transpiratie het menselijk lichaam evenmin. Bij 35 graden staat een lichamelijk fitte volwassene al bloot aan grote gezondheidsrisico’s als hij of zij langer dan zes uur buiten blijft, zelfs in de schaduw. Het is zeer moeilijk om onder deze omstandigheden te werken: een boer uit de regio Uttar Pradesh vertelde de Amerikaanse media dat zijn oogst met 60 procent is gedaald in vergelijking met andere seizoenen.

Verliezen

Maar de hitte heeft niet alleen invloed op de oogst. Harish Damodaran, van het Centre for Policy Research in Delhi, legt uit dat plotselinge hittegolven ook al eerder zijn voorgekomen, in de periode dat de zaden ontkiemen, waardoor deze zijn beschadigd en de opbrengst van de planten is aangetast. “De temperaturen stegen. Het was als een elektroshock. We hebben het dus over rendementen die min of meer overal met 15 tot 20 procent zijn gedaald.

Hij voegt eraan toe dat deze weersomstandigheden de Indiase export zullen schaden. “Ik weet niet of India in staat zal zijn aan de exportvraag te voldoen omdat dit problemen zal veroorzaken aan de binnenlandse aanbodzijde, waarbij de tarweprijzen zullen stijgen. India kan Rusland en Oekraïne niet vervangen met zijn tarwe-export, vooral vanwege deze hitteschok.

Monika Tothova, econoom bij de FAO (Voedsel- en Landbouworganisatie, onderdeel van de VN), tempert haar inschatting en zegt dat de gevolgen van de hittegolf niet groot zullen zijn, hoewel er plaatselijk wel verliezen zullen optreden. Ze voegt eraan toe dat India over zaadvoorraden beschikt en de tarwetekorten als gevolg van de oorlog in Oekraïne “minstens gedeeltelijk” zou kunnen opvangen. Het valt echter nog te bezien of India er de voorkeur aan zal geven zijn export te beperken, uit vrees dat de eigen bevolking door verliezen zonder graan komt te zitten, dan wel zal trachten de prijzen in eigen land laag te houden.

Oplossingen

Verder naar het noorden heeft China voorraden ingeslagen. De graanschuren voor tarwe of maïs zijn gevuld tot historische niveaus. Het land beschikt over voldoende tarwevoorraden om de bevolking (die bijna een vijfde van de wereldpopulatie uitmaakt) gedurende 18 maanden te voeden. Op wereldschaal bedraagt de gemiddelde reserve 70 tot 90 dagen, wat betekent dat momenteel een kwart van de caloriebehoefte van de wereld is opgeslagen. Maar tegen welke prijs zal China toegang geven tot zijn reserves? Volgens deskundigen zal Peking deze reserves vooral gebruiken als hefboom voor landen die tarwe nodig hebben.

En Russische tarwe? Rusland wordt door vele landen verafschuwd en gesanctioneerd. Maar hebben naties die er grotendeels van afhankelijk zijn, de luxe om Russisch graan te boycotten wanneer golven van hongersnood en opstand dreigen? In dit geval zullen bepaalde landen ongetwijfeld niet aarzelen om te kopen van de eerste natie die een helpende hand biedt, ongeacht de diplomatieke kosten. Bertolt Brecht schreef ooit: “Eerst komt het vreten, dan komt de moraal.”

(am/mah)