"Niet meer op de barricaden voor abortus": bij cd&v zijn ze klaar voor de bocht, na unaniem rapport van experten in de Kamer, "er is wel één en ander mogelijk", zo is te horen

Geen scherpslijpers meer over abortus: dat is het orderwoord vandaag binnen de rangen van de christendemocraten. Cd&v blokkeerde in de zomer van 2020 nog koste wat kost een meerderheid in de Kamer, die abortus wilde uitbreiden tot 18 weken én de bedenktijd fors inkorten. Maar nu er een nieuw rapport van experten is, die unaniem die aanpassingen loven, maar vooral ook een nieuwe partijvoorzitter, lost cd&v die lijn. “Voor Joachim Coens lag dit allemaal heel gevoelig. Maar in dit rapport zitten kansen, om een paar zaken toch te doen”, zo is hoog in de partij te horen. Ook de Kamerfractie, waar men toch wel wat verdeeld is, beseft: “We moeten niet meer op de barricaden gaan staan hiervoor”, zo bevestigt een bron. Daarmee lijkt de weg open te liggen voor Vivaldi, om nog deze legislatuur een hervorming van de abortuswet erdoor te krijgen. Al ligt het allemaal uiterst gevoelig: ook huidig voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) sprak zich destijds heel fel uit. Vervelend, om dan nu een bocht te nemen. Zeker met het ideologisch congres in aantocht, nu zaterdag in Gent.

In het nieuws: Het rapport van het ‘wetenschappelijk comité’ over abortus heeft toch één en ander in beweging gezet.

De details: In april komt het rapport in de Kamer. Maar in de wandelgangen is nu al duidelijk dat er één en ander beweegt. Vivaldi moet ‘samen beslissen’, maar cd&v gaat er niet meer over strijden.

Het duurt tot begin volgende maand, officieel om reden van vertaling, voor het rapport van het wetenschappelijk comité, samengesteld uit experts van zeven universiteiten met een artsenopleiding, dan eindelijk op het bord van de Kamerleden komt. Ergens in april wordt dat comité dan ook effectief in de Kamer verwacht.
Meteen schoot Sophie Rohonyi, Kamerlid van DéFI en hevige voorvechter van het abortusdossier in een kramp: “Is het omdat men rustig het begrotingsoverleg wil doorkomen, en cd&v alweer gespaard moet worden, dat wij dit niet meteen kunnen krijgen?”
Zowel DéFI als de PVDA, met Sofie Merckx als trekker van het dossier, stonden destijds in 2019 al schouder aan schouder voor een wetsvoorstel dat de regels rond abortus zou versoepelen. Die meerderheid was ruim: zowel de socialisten van Vooruit en PS, als de groenen, als de liberalen van Open Vld en MR, aangevuld dus met DéFI en PVDA. In november van dat jaar vonden die elkaar om de wet erdoor te krijgen.
Alleen, een blok van drie Vlaamse partijen, Vlaams Belang, N-VA en cd&v begon daarop keihard te filibusteren, en telkens nieuwe adviezen aan de Raad van State te vragen, om zo het wetsvoorstel tegen te houden.
Cd&v kwam tegelijk onder leiding van Joachim Coens, die er op ethisch vlak een conservatief christelijke lijn op nahield. Onder geen beding kon Coens aanvaarden dat er een Vivaldi-regering zou komen, als diezelfde paars-groene partijen ondertussen een versoepeling van abortus zouden stemmen.
Het werd een enorm strijdpunt voor de Dammenaar, die er onder meer met Georges-Louis Bouchez (MR) en Jean-Marc Nollet (Ecolo) kletterende ruzie over kreeg. Maar Coens won het pleit: in het regeerakkoord werd een passage opgenomen dat over ethische kwesties enkel bij consensus mocht beslist worden, ook in de Kamer. PVDA en DéFI kunnen dus toeteren wat ze willen: in dit dossier moet men langs cd&v.
Tegelijk parkeerde men in de Kamer handig de discussie door ze naar een ‘wetenschappelijk comité’ te sturen, die een advies zouden uitbrengen. Dat advies was vorige week klaar. En de experten zijn eigenlijk unaniem: abortus moet verlengd worden tot 18 weken zwangerschapstermijn. En de bedenktijd moet weg.
Dat is heel gelijklopend met het paars-groene wetsvoorstel waar al in 2019 zoveel steun voor was: ook toen was sprake van 18 weken én hield men nog 48 uur bedenktijd over. Vandaag geldt nog altijd wettelijk 12 weken als maximum en is er 6 dagen bedenktijd. Dat leidt ertoe dat zo’n 500 tot 1.000 vrouwen per jaar naar Nederland moeten uitwijken, om daar de procedure legaal te laten doen. De experten spreken van “unanieme kritiek van op het terrein, over de huidige wetgeving”.

En nu? Opvallend: een voorzichtige bocht bij cd&v. “Dit is geen nieuwe oorlog waard.”

Bij cd&v gingen afgelopen week alle rolluiken dicht en deuren op slot, over het thema: men wilde geen commentaar geven, tot “er een definitief rapport in de Kamer zou zijn”. Maar opvallend: de harde lijn van destijds, werd alvast niet meer herhaald. Op de website van de partij was het standpunt over abortus ook plots verdwenen.
Binnenskamers klinkt dan ook een ander geluid, dan onder het leiderschap van Coens. Het rapport zou wel eens de mogelijkheid kunnen vormen, om toch de bocht te nemen. “Tja, dat was vrij unaniem hé, die conclusies van die experten. Daar kunnen we toch moeilijk om heen”, zo zegt een hoge cd&v-bron. “Voor Joachim Coens lag dit allemaal heel gevoelig. Maar in dit rapport zitten kansen, om een paar zaken toch te doen. Er zijn mogelijkheden om hier met de meerderheid uit te komen, zo lijkt ons.”
Daarbij is het van belang dat cd&v wil inzetten op andere speerpunten, niet op het ethische. Met het partijcongres in aantocht, gaat het enkel over het succes van de BBB, binnen cd&v. Daar koppelt men met enige euforie de recente strijd in Vlaanderen aan, om het keihard te spelen over het stikstofdossier. En, men heeft het gevoel flink gewonnen te hebben daarop, de laatste weken.
Zo zijn de ethische thema’s plots veel meer naar de achtergrond verhuisd. “Ik hoor niemand meer zeggen dat we hier nu voor op de barricaden moeten gaan staan“, zo is in de Kamerfractie te horen bij cd&v. “We moeten dit dus niet opstoken, maar er net gaan zoeken naar elementen die belangrijk kunnen zijn, om hier als meerderheid een akkoord te maken. Zoals in het regeerakkoord staat. Dit is geen nieuwe oorlog waard.”
Dat die aanpassing van koers wel wat lastig is voor voorzitter Mahdi persoonlijk, is wel duidelijk. Want hij uitte zich in het heetst van de strijd wel zeer fel op het dossier: “Als anderen vinden dat de abortuswet versoepeld moet worden, vorm dan een regering zonder ons“, zo verklaarde hij in september 2020 nog in de VRT-studio’s. Hij dreigt straks het verwijt van flip-flopper te krijgen.

The Big Picture: Mahdi zet zijn partij op een heel andere koers dan Coens. Weg van de traditionele cd&v lijn, in de aanval met een BBB-recept. Een grote gok.

Zaterdag congresseert cd&v in Gent, onder de titel ‘Respect!’. Abortus staat niet op de agenda, en duikt opvallend genoeg ook niet op in de congresteksten. Het zal er ongetwijfeld in de wandelgangen wel een thema zijn, maar niet een waar de partij op wil inzetten. Wat veel meer leeft: de grote gok die Mahdi neemt met de partijkoers.
Wie op het eerste gezicht de congresteksten leest, is weinig verrast over wat cd&v van plan is. Op 108 pagina’s en met 150 voorstellen wordt geen warm water uitgevonden. Het centraal thema is, geheel in de stijl van de ‘oude cd&v’, het gemeenschapsvormen. “Wij geloven dat mensen enorm veel kunnen betekenen voor elkaar binnen een gemeenschap die verbonden is door wederzijds respect en gedeelde normen en waarden”, zo leest de aanzet. Klassiek.
Maar interessanter is dat Mahdi vooraf in gesprekken met De Standaard en De Morgen nu al de toon zet, voor waar hij z’n partij naartoe wil duwen. Hij wil de spreekbuis worden van de ‘vergeten Vlaming’, waarbij hij op hetzelfde gevoel wil kapitaliseren als wat de ‘BoerBurgerBeweging’ van Caroline Van der Plas in Nederland deed: cd&v moet de partij van de ‘vergeten mensen’ zijn, die op het platteland het gevoel hebben dat niet naar hen geluisterd wordt.
“De breuklijn tussen stad en platteland krijgt tegenwoordig veel aandacht, maar ze gaat nog veel dieper dan dat. Het gaat om de anywheres versus de somewheres, een breuklijn waar we ons als partij absoluut op willen enten”, zo verklaart Mahdi aan De Morgen. Volgens hem heeft men het gevoel “dat de anywheres in Brussel alles bepalen, terwijl zij niet met de problemen geconfronteerd worden.”
Die positionering is opvallend, omdat Mahdi, opgegroeid in Brussel en eerst politiek actief in Molenbeek, vandaag bewoner van Vilvoorde, zelf helemaal niet het klassieke plattelandsprofiel heeft. En ook voor zijn partij is de transformatie naar de partij voor de ‘vergetenen’ niet evident: cd&v is en blijft in de eerste plaats de beleidspartij. Niemand levert vandaag nog zoveel ministers en bevolkt zoveel kabinetten, niemand is bovendien ooit langer aan de macht geweest, in dat zo ‘verfoeide’ Brussel, als de partij in de machinekamer van de macht: cd&v.
Maar dat handelsfonds van ‘goed bestuur’ en ‘rentmeesterschap’ is niet waar Mahdi in de eerste plaats mee wil uitpakken. “We hebben lang genoeg hetzelfde geprobeerd, maar dat werkt niet meer. We moeten dus wel durven iets anders doen, daar is Mahdi net voor verkozen door de basis”, zo duidt een partijtopper.
Meteen maakt Mahdi dat concreet met het accent op een andere verdeling van de middelen in het gemeentefonds, waar vandaag veel geld naar de steden gaat. Of met het verzet tegen verplichte gemeentefusies. Op beide punten willen ze meteen ook het verschil met N-VA maken. Die zijn sinds de stikstofdiscussie duidelijk het electorale doelwit.
“De N-VA denkt dat een gemeenschap van bovenaf, kunstmatig geboetseerd kan worden, waarbij het verenigingsleven vooral niet in de weg mag lopen. Wij zijn de enige authentieke gemeenschapspartij”, zo viseert hij in De Standaard de voormalige kartelpartner van cd&v.
Bij N-VA kijkt men er niet meer van op. Daar merkt men wel dat veel van de cd&v-voorstellen “gewoon copy-paste uit onze congresteksten voor mei komen, zoals de buurtpunten, de vrijwilligerskorpsen of lokale zorg”. “Men zet zich keihard tegen ons af, maar inhoudelijk kopieert men gewoon?”, zo klinkt op het hoofdkwartier.
Waar men bij N-VA dan wél weer blij mee is: cd&v positioneert zich heel anders op het thema van ‘woke’. Daar schreef Bart De Wever (N-VA) een boek over, en daar trekt men een duidelijk lijn vanuit N-VA, onder meer met een ‘ingreep’ in de Arenbergschouwburg. Cd&v is het helemaal oneens. “Woke is in se positief. Anti-woke is een veel grotere bedreiging“, zo poneerde Vlaams minister Benjamin Dalle (cd&v) deze week in een opiniestuk.
Ook Mahdi zit op die lijn: “Als de politiek al gaat bepalen welke kunst ergens mag hangen, dan zijn we niet ver meer verwijderd van de situatie waarin Bart De Wever in elke living in Vlaanderen gaat controleren of de kunst aan de muur wel oké is.” Om maar te zeggen: de sfeer tussen beide voorzitters is niet bepaald hartelijk.

Opvallend: In het Vlaams Parlement zullen cd&v en N-VA moeilijk van mening kunnen verschillen, op de regeringsbanken. Er is namelijk bijna niemand.

‘Reisbureau Jambon’, zo mogen we de Vlaamse ploeg vanmiddag toch even herdopen. Want amper vier Vlaamse minister, Hilde Crevits en Jo Brouns voor cd&v, Bart Somers voor Open Vld en Ben Weyts voor N-VA zijn vanmiddag beschikbaar in het Vlaams Parlement. De rest zit allemaal in het buitenland.
Zo is er een groot staatsbezoek, van koning Filip en koningin Mathilde aan Zuid-Afrika. Dat is eerder uitzonderlijk: meestal doet men minder grootse ‘werkbezoeken’, het laatste Afrikaanse staatsbezoek, met alle vlaggenceremonies van dien, dateert van 1979, met koning Boudewijn in Ivoorkust.
De koning en koningin werden gisteren officieel op Melsbroek uitgezwaaid, en hebben liefst 140 mensen mee in hun kielzog. Daarbij uiteraard de minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR), maar ook de Waalse en Brusselse minister-presidenten Elio Di Rupo (PS) en Rudi Vervoort (PS). Die laatsten zijn erg graag bezig met buitenlandse contacten.
Vlaanderen moest vervolgens ook wel iemand sturen: zo is minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) deze week in Pretoria, de Zuid-Afrikaanse hoofdstad, voor onder meer een banket met de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa.
Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president, bedankte vriendelijk voor de uitnodiging van het koningshuis: hij had meer aangepaste Vlaams-nationale plannen.
Jambon is namelijk bezig met “de andere Europese autonome regio’s bijeen te brengen, om samen in de EU meer hun stem te laten horen”. “Ik zal volgend jaar in Brussel daarover een vergadering bijeenroepen”, zo kondigde hij aan, bij een bezoek aan zijn Baskische collega Inigo Urkullu.
Drie Vlaamse ministers zitten ondertussen ook in de VS: Minister Lydia Peeters (Open Vld) en minister Zuhal Demir (N-VA) zijn naar de VN-Waterconferentie op het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in New York. En Vlaams minister Benjamin Dalle (cd&v) tenslotte, is op werkbezoek bij de gaming sector in Silicon Valley, aan de Westkust van de VS.
De oppositie is alvast bijzonder misnoegd door al die afwezigheden: Vlaams Belang wil de zitting straks zelfs boycotten. Meteen na de opening van de vergadering gaan ze het halfrond verlaten.
“Dit getuigt van bitter weinig respect voor het Vlaams Parlement en de democratie in het algemeen, zo sneert fractieleider Chris Janssens (Vlaams Belang) “Hoe kan er op een ernstige manier gedebatteerd worden over belangrijke zaken voor de Vlamingen als de bevoegde ministers afwezig zijn? Ministers moeten bezig zijn met de problemen van onze mensen en geen tijd besteden aan promotripjes naar het buitenland.”

Opnieuw zorgen: De saga met de woonzorgcentra blijft wel duren, voor de Vlaamse regering.

Waar het wél over zal gaan: de crisis in de WZC’s. Al weken is er onrust over bepaalde wanpraktijken in de rusthuizen, waarbij de Franse groep Orpea telkens in het vizier komt. Maar het probleem zit breder: de sector kreunt onder te weinig personeel, en raakt maar niet uit de schandaalsfeer.
Deze week zette het Agentschap Zorg en Gezondheid opnieuw zes rusthuizen onder ‘curatele’, ze krijgen verscherpt toezicht. Daarbij is personeelstekort het probleem, maar ook het feit dat zo het toebrengen van de juiste medicatie niet kan worden gegarandeerd.
In het WZC van Orpea zijn er onder meer klachten over bewoners die al twee weken geen bad meer gekregen hebben, omwille van gebrek aan personeel.
Vooruit vroeg al om een crisismanager en zelfs een onderzoekscommissie om de wantoestanden te onderzoeken. De meerderheid ging daar niet op in.

Genoteerd: Pierre Wunsch trekt in de Kamer alweer aan de alarmbel.

Op federaal niveau lopen de begrotingsgesprekken nog steeds. Het is daarbij nog niet echt hard gegaan: de lijnen liggen min of meer vast. Slechts op vier posten zijn nu extra uitgaven toegestaan: de drugsoorlog, asiel en migratie, de Oekraïense vluchtelingen en eventuele meerkosten bij het openhouden van de kerncentrales. Het blijft wachten op een akkoord daarover, met Engie.
De liberalen willen dat die extra uitgaven volledig gecompenseerd worden met andere inspanningen, om zo minstens de controle zelf heel zuiver te houden. Nieuwe uitgaven daarbuiten zijn zeker niet mogelijk. De PS heeft daar nochtans wel verzuchtingen: onder meer voor de pensioenen van het gemeentepersoneel, wat ze als ‘beloofd’ beschouwden, willen ze extra’s.
Zo kabbelt de discussie verder federaal, zonder dat er grote ingrepen gaan komen. Die zijn nochtans nodig, als men voortgaat op de betrokken experten. De directeur van de Nationale Bank, Pierre Wunsch, was in de Kamer nochtans andermaal wel duidelijk, op een hoorzitting.
“Met het huidige tekort op de begroting, gaan we recht op de muur af”, zo stelde de liberaal Wunsch onomwonden. “Ik zeg niet dat we de komende jaren failliet gaan, maar het tekort is op lange termijn onhoudbaar”, zo is zijn these. Daarbij waarschuwt hij vooral dat de overheidsfinanciën niet bestand zijn tegen nog eens een schok. “We zouden heel weinig reserves hebben om een nieuwe recessie op te vangen”, zei hij.

Genoteerd: Wuift Open Vld Goedele Liekens uit?

In 2019 was ze een opvallende nieuwkomer bij de Vlaamse liberalen, gerekruteerd door Alexander De Croo (Open Vld) zelf. En in de Kamer ontpopte ze zich tot verdienstelijk Parlementslid, dat zeker op ethische thema’s een stempel kon drukken.
Maar of Goedele Liekens in de Kamer blijft? De zestigjarige Liekens was bij ‘De Tafel van Vier’ alvast niet bepaald enthousiast, over haar passage in de Wetstraat. “Het is maar zeer de vraag of ik me opnieuw kandidaat stel. Want ik zit zelf toch ook met verbazing en grote ogen naar die club te kijken”, zo nam ze afstand.
“Als je als simpel Parlementslid kijkt naar alle extra’s en bonussen die er zijn, dan zeg je: ‘Tiens, dat is wel tof. Sommigen zitten daar in de vzw, zijn ondervoorzitter of voorzitter van iets. Er zijn zoveel dingen in dat wereldje van de echte politici… Eigenlijk denk je dan: ‘Wij zijn de sukkels en krijgen het op ons dak alsof we de graaiers zijn’.”
Niet bepaald mild dus, ook voor haar eigen partij niet, waar Herman De Croo (Open Vld), in het oog van een storm kwam, nadat bleek dat hij als oud-voorzitter van de Kamer jarenlang een extra pensioenpremie kreeg.
“Als mijn dochter in de politiek wil gaan, dan zou ik haar zeggen: ‘Doe het niet’. Ik zou ze vastbinden aan een paal”, zo vatte Liekens het samen.
In 2019 haalde Open Vld drie Kamerzetels in Vlaams-Brabant, met Liekens die op de derde plaats met 15.000 stemmen een goed resultaat haalde, en verkozen werd. De kans is erg groot dat Gwendolyn Rutten in 2024 de Kamerlijst trekt en Eva De Bleeker dan het Vlaams Parlement krijgt als lijsttrekker. Dat brengt Liekens, als vrouw, meteen op maximum de derde plaats. Die is, met de huidige peilingen, absoluut niet gegarandeerd voor Open Vld. De kans dat Liekens er hoe dan ook niet meer in raakt, is dus erg groot.