De mislukte stemming over het stikstofdecreet, dat deze week nog maar eens uitgesteld werd omdat de oppositie het andermaal naar de Raad van State stuurde, zorgde bij zowat elke oppositiepartij voor ongeziene taferelen. De meerderheid, met N-VA op kop, had de oppositie bijna smekend gevraagd om niet meer naar de Raad van State te gaan, zodat het decreet een feit kon worden, en chemiereus Ineos met rechtszekerheid begin januari kan beginnen bouwen aan zijn kraker in de Antwerpse haven. En die smeekbede had effect: zowel Vooruit als Vlaams Belang leken op een bepaald moment klaar om het decreet te redden. Zowaar Filip Dewinter (Vlaams Belang) bood zich aan, bij de meerderheid, om de Raad van State tegen te houden, via enkele ‘afwezigen’ of onthoudingen in de Vlaams Belang-fractie. “In belang van de Antwerpse haven”. Maar dat plannetje werd gekelderd, door niemand minder dan partijvoorzitter Tom Van Grieken, die Dewinter via fractieleider Chris Janssens (Vlaams Belang) ter orde riep. Daarover overlegde die laatste ook met Groen, waar fractieleider Mieke Schauvliege (Groen) finaal met het Belang de zaak kelderde. Dat leidde intern bij Vooruit tot ruzie: onder meer Bruno Tobback (Vooruit) en Freya Van den Bossche (Vooruit) waren niet te spreken dat ook hun fractie meestemde tegen het decreet.

In het nieuws: De stemming rond stikstof in het Vlaams Parlement zindert na.

De details: Om de werken aan de nieuwe kraker van Ineos te laten starten in januari, wilde de meerderheid in het Vlaams Parlement écht het nieuwe stikstofdecreet goedkeuren. Daarbij probeerde men met heel veel kracht de oppositie te overtuigen. Dat leek ook even te lukken, en legde daarna zowel bij Vlaams Belang als Vooruit interne machtsverhoudingen pijnlijk bloot.

• “Niet Dewinter, maar Van Grieken zet de lijnen bij ons uit. Dat moet niemand vergeten. En het is nogal normaal dat wij, nadat we al zo lang verzet hebben gevoerd namens de boeren tegen die stikstofregels, nu niet plots een andere koers gaan varen.” Een hoge bron binnen Vlaams Belang is ferm: het is de voorzitter die beslist, en niemand anders.
• Dat Van Grieken uitgerekend nu, in een periode dat Filip Dewinter volop in de vuurlinie staat over vermeende banden met China en Rusland, zijn Antwerpse kopman moet terugfluiten, is opvallend. Maar Dewinter is een oude vos met streken, en die heeft hij duidelijk niet verleerd: turbulenties in het dossier van Frank Creyelman of niet.
• Alles draait daarbij niet toevallig om een heel ‘Antwerps’ dossier: stikstof, maar vooral de bijhorende bouwvergunning voor chemiereus Ineos, in de Antwerpse haven. Die willen koste wat kost beginnen bouwen in januari, of er wachten boeteclaims voor de aannemers van die bouw, die in de honderden miljoenen kunnen lopen. En de Vlaamse regering, met zeker voor N-VA een rechtstreekse link naar die Antwerpse haven, wilde er dus alles aan doen om nog voor het eind van dit jaar een decreet te stemmen rond stikstof. 
• Dat had immers juridisch veel meer comfort gegeven, om dan snel opnieuw een vergunning uit te reiken aan Ineos, zodat die begin volgende maand kan bouwen. Met dat argument, “een cruciaal project voor de Antwerpse haven, en bij uitbreiding de hele Vlaamse economie”, trok de meerderheid afgelopen week dan ook richting oppositie. 
• “Het is lang geleden dat we ze nog zo op de blote knieën hebben zien komen”, zo bevestigden voorzitters van de oppositiepartijen Groen, Vooruit en Vlaams Belang, in het Vlaams Parlement.
• De vraag van de meerderheid was daarbij simpel: vraag alsjeblieft niet nog eens een advies van de Raad van State, want dat duurt minstens 30 dagen, en dan komt alles in de problemen voor Ineos.
• Voor zo’n advies is slechts één derde van alle 124 Vlaamse Parlementsleden nodig, of 42 in totaal: daar komt de oppositie gezamenlijk nét aan.
  • Voor PVDA is enige steun gaan geven aan Jambon I uitgesloten: zij zouden er sowieso alles aan doen om het naar de Raad te sturen .
  • Ook Groen, die altijd tegen de nieuwe kraker geweest is, wilde wel eens luisteren naar de smeekbede van de N-VA, maar verder ging het niet: zij zouden hoe dan ook nu niet helpen. “Dan zou de winst potentieel dubbel kunnen worden: geen Ineos-kraker meer, maar straks misschien mét de Raad van State wel nog een decreet, dat eindelijk de stikstofregels strenger maakt”, zo geeft de top van Groen ook toe.
  • Ook Vlaams Belang leek op het eerste gezicht helder: die hebben zelfs een hele campagne met borden in de landelijke gebieden opgezet, om zich “solidair met de boeren” te verklaren, tégen de strenge stikstofregels. “Daarover plots gaan zwalpen, was geen optie”, zo is bij de top van Belang te horen, achteraf.
  • In het verleden was eerder al duidelijk dat Vooruit wél open stond om de zaak niet te gaan saboteren: het argument van jobs in de Antwerpse haven (waar ze ook, mét N-VA, in het stadsbestuur zitten) én een rechtszeker kader over stikstof, speelde bij de socialisten zeker mee. 
• Maar het liefst wilden de socialisten daarbij niet als oppositiepartij helemaal alleen staan met hun impliciete steun voor Jambon I. Groen, Vlaams Belang en PVDA samen raken, als iedereen er is, net aan 41 stemmen. Dus niet genoeg, maar ook wel heel nipt voor Vooruit om het dan tegen te houden, als ze dat echt zouden willen. 
• Alleen, ook bij de socialisten in die fractie was verdeeldheid voelbaar, “moeten wij nu Ineos gaan helpen, of niet?”. Daarbij stond de ‘hardere’ vleugel met onder meer de specialist Bruno Tobback (Vooruit) toch tegenover een fractieleider als Hannelore Goeman (Vooruit) of Ludwig Vandenhove (Vooruit), die niets moeten weten van N-VA. En wat onder een harde hand van Conner Rousseau (Vooruit) niet mogelijk zou zijn, bleek nu toch de kop op te steken: socialisten die intern wat twijfelden over de koers.

De essentie: Plots deed een manoeuvre van Dewinter de boel kantelen in de richting van Ineos en het decreet. Tot Van Grieken corrigeerde.

• Dat Dewinter in Antwerpen toch ook denkt aan de belangen van de haven, is niet zo verwonderlijk: hij is straks opnieuw lijsttrekker voor zijn partij in de stad. Maar in gesprek met N-VA-fractieleider Wilfried Vandaele in de wandelgangen van het Vlaams Parlement ging hij woensdag plots wel heel ver. 
• Want plots leek het Belang bereid om een vijftal onthoudingen te leveren, “in het belang van de haven”, zo liet Dewinter verstaan aan de meerderheid. En daar kon men bij N-VA mee aan de slag: meteen werd Vooruit fors bewerkt, om toch ook de nodige “zieken”, of “onthoudingen” te leveren. En dat bleek voor de socialisten wel mogelijk: zij konden er zo drie aanleveren, in de fractie. 
• Dat moest genoeg zijn om de Raad van State te vermijden, en Ineos uit de nood te helpen. Alleen kreeg plots Vlaams Belang-fractieleider Chris Janssens lucht van de zaak, en bleek Dewinter helemaal niet gedekt door zijn eigen partij. 
• Het noopte Van Grieken ertoe in te grijpen, zo bevestigen bronnen binnen het Belang. Want die was echt niet van plan ter elfder ure nu plots de koers van de partij te wijzigen. Het zette de partijvoorzitter dus aan om de puntjes intern op de i te zetten: van onthoudingen of zieken zou geen sprake zijn in de Vlaamse fractie. Dewinter moest in z’n mand.
• Plots stond Janssens zo ook zichtbaar in gesprek met Mieke Schauvliege, de fractieleider van Groen, in de wandelgangen van het Vlaams Parlement. “Enkel om hun standpunt te horen, om te weten wat ze gingen doen. Overleg was dat niet, enkel polsen”, verdedigt Schauvliege dat contact.
• Bij de meerderheid keken ze met afgrijzen toe, op die opvallende ontmoeting in de wandelgangen. “Meyrem Almaci (Groen) geeft Vlaams Belangers principieel geen hand. Maar als Groen de welvaart kan kelderen, dan bestaat er geen cordon sanitaire blijkbaar”, klinkt daar achteraf. 
•  Het besef sijpelde binnen bij Jambon I, dat dit andermaal slikken zou worden. Zeker omdat ook bij Vooruit men vast zat over hun positie: meestemmen, als enige van de oppositie, met de meerderheid, tegen een advies van de Raad van State, dat was voor sommigen echt een brug te ver. Maar dat leidde tot zure oprispingen bij Tobback en Van den Bossche, die niet inzagen hoe Vooruit kon winnen bij het kelderen van Ineos. 
• Maar zo kapseisde wel heel het plan om alsnog het decreet te stemmen, en duwden finaal alle oppositiepartijen het knopje in, op de stemming over de Raad van State. Tot boosheid en verbijstering bij de meerderheid, zeker bij N-VA, waar men alles uit de kast had gehaald. 

En nu: Ineos zal doorgaan, maar de kater is er. Voor de meerderheid, én voor sommige oppositiepartijen.

• Vermoedelijk gaat de Vlaamse regering nu werken met een ‘plan-B’: een soort snelle vergunning voor Ineos, op basis van de ministeriële besluiten over stikstof, die een veel zwakkere juridische basis hebben. Daardoor kan het bedrijf straks dan aan de slag, zoals gepland. Van zodra het stikstofdecreet er toch komt, waar de meerderheid toch vanuit gaat, kan dan een beter gestutte vergunning volgen. 
• Voor Open Vld, cd&v (waar ook niet iedereen in de fractie zo gelukkig is met het decreet, maar men voorlopig zwijgt), en zeker voor N-VA is het wel aangekomen als een mokerslag: alweer lukt het niet om in een cruciaal dossier “voor de welvaart van Vlaanderen” gewoon keurig wetgevend werk te leveren. 
• Dat de Raad van State zelf de vraag van de meerderheid om via spoedprocedure advies te geven afwees, was daarbij echt zout in de wonde. De episode die volgde in en rond het Vlaams halfrond woensdag, maakte het vervolgens nog eens extra pijnlijk. De nederlaag voor N-VA, en met name voor Bart De Wever (N-VA) zelf, was voel- en zichtbaar groot.
• Evengoed zindert de zaak bij het Belang na. Want Filip Dewinter heeft zijn partij toch in een bijzonder lastig vaarwater gebracht, door de handel en wandel van hemzelf en het groepje rondom hem, met schimmige buitenlandse regimes. 
• Daarnaast dan nog een openlijke dissidentie tegen de partijlijn, Janssens en finaal ook Van Grieken gaan organiseren, lijkt niet bepaald de slimste zet van Dewinter. 
• En ook bij Vooruit doet men er alles aan om de zaak toe te dekken, en richting N-VA en Vlaams Belang te wijzen. Maar ook daar is toch duidelijk geworden dat in het post-Conner-tijdperk de interne tegenstellingen minder makkelijk afgedekt raken. 

Om te volgen: Dewinter is nog niet verlost van z’n zorgen.

• Na heisa over de vraag hoe Dewinter in 2020 plots aan mondmaskers raakte, zag de Antwerpenaar zich gisteren genoodzaakt om tegenover Belga te reageren. “Ik heb toen mijn gedeelde Chinese contacten aangesproken. Daar is niks fout aan. Ik ben geen spion. Ik breng de democratie niet in gevaar omdat ik mijn contacten aanspreek om mondmaskers uit te delen aan de bevolking wanneer de overheid daar niet in slaagt”, zo stelde hij. 
• “Ik ben misschien naïef geweest”, is nu de verdedigingslijn die hij voert. Het blijft de vraag of dat houdbaar is, de komende dagen en weken. Want de Staatsveiligheid is nu volop bezig met de handel en wandel van het Belang-kopstuk met China uit te vlooien. Zeker de vraag wie dan finaal alle reisjes van Dewinter, naar China, Kazachstan, Griekenland of Syrië betaalde, kan daarbij lastig worden.
• Bij het Belang bekijkt men het met argusogen: in een instituut als de Staatsveiligheid, dat al jaren soms wat knullige pogingen onderneemt om “extreemrechts in kaart te brengen”, hebben Van Grieken en co heel weinig vertrouwen.
• Maar tegelijk nam de partijvoorzitter gisteren wel een duidelijk besluit: Kamerlid Steven Creyelman (Vlaams Belang) zette tijdelijk een stap opzij als voorzitter van de gevoelige commissies Legeraankopen en lid van Buitenlandse Zaken. Dat in afwachting van het onderzoek. Eerst had de partij daar wél aan vastgehouden, omdat “men onschuldig is tot het tegendeel bewezen is”.
• De reden van die koerswijziging was simpel: Steven Creyelman had duidelijk niet de volle waarheid aan Van Grieken verteld, toen die begin deze week volop de verdediging voerde van de broer van Frank. Want nadat Kamerlid Creyelman intern stellig beweerd had “dat er niets meer was”, bleek uit onderzoek van De Tijd dat de man niet alleen over dissidenten in Hongkong, maar ook onder meer over Huawei, en andere gevoelige materie voor de Chinezen, op bevel van spion Daniel Woo, en via broer Frank, vragen had gesteld in de Kamer.
• Dewinter dreigt nu ook in de problemen te komen met uitspraken in het verleden, over zijn ‘onschuld’. Onder meer de ronkende verklaringen uit 2020 over hoe hij aan die mondmaskers was geraakt (“Via mijn Russische en Chinese contacten”, dixit Dewinter), kunnen hem straks zuur opbreken.
• Volgende week, in volle vakantie, moet alvast ook de commissie Deontologie in het Vlaams Parlement opdraven. Want Groen-fractieleider Schauvliege sleept Dewinter immers voor die Commissie, over de mondmaskers, en hoe Dewinter daar aan geraakte. 
• Donderdag bekijkt men of de klacht ontvankelijk is. Dat kan met een gewone meerderheid beslist worden. Groen werkt met vermeende schendingen van:
  • Artikel 3 van de gedragscode: “Volksvertegenwoordigers moeten erover waken dat zij, ook buiten hun politieke activiteiten, geen dienstverlenende activiteiten ontplooien die de eer of de waardigheid van het mandaat kunnen schaden.”
  • Artikel 5: “Volksvertegenwoordigers moeten voorrang geven aan het algemeen belang en elke vorm van belangenvermenging dienen ze te vermijden.

Geen toeval: Vivaldi wil nu versneld strengere spionagewetten.

• De harde waarheid is dat Frank Creyelman (ex-Vlaams Belang) niets strafbaar heeft gedaan, door te spioneren voor China: de Belgische wetgeving is simpelweg niet aangepast aan die context. Enkel in oorlogstijd is spionage op dit moment strafbaar.
• Daar wilde Vivaldi al langer komaf mee maken in het nieuwe Strafwetboek. Dat dateert al van de tijd van minister van Justitie Koen Geens (cd&v) en werd daarna overgenomen door Vincent Van Quickenborne (Open Vld), maar raakt maar niet in z’n geheel gestemd.
• Nu duwt minister van Justitie Paul Van Tigchelt (Open Vld) fors op het gaspedaal: hij wil de nieuwe spionagewetten uit het nieuwe Strafwetboek er nu in sneltempo doorduwen.
• Zeker omdat Creyelman eigenlijk geen alleenstaand geval is: er is steeds meer sprake van een hele reeks spionnen in Brussel en vertakkingen en activiteiten van landen als Rusland en China.
• In de nieuwe wetteksten zouden zowel ‘spionage’ als ‘buitenlandse inmenging’ strafbaar worden. Het gaat dan om “het actief bijdragen aan clandestiene beïnvloeding, die essentiële belangen van de Belgische staat schaadt”. Daar komen dan celstraffen van drie tot vijf jaar op. Op spionage zelf wordt dat zelfs vijf tot tien jaar cel.

Ook opvallend: De begroting is gestemd. Maar een stukje raakte er niet door: die ondertussen al infame taks voor vzw’s.

• De oppositie heeft in de Kamer niet bepaald vrienden gemaakt. De begroting voor 2024 raakte gisteren wel gestemd, zoals gepland. Maar hier en daar gingen de financiële specialisten van de oppositie op de rem staan, en raakte niet alles doorgeduwd.
• Het meest in het oog springend: de nieuwe taks op het patrimonium van vzw’s. Die nieuwe taks, die zo’n dikke 80 miljoen moet opbrengen, heeft al een helse rit gereden. Niemand is er eigenlijk voorstander van, of toch niet openlijk: binnen Vivaldi zwijgt men zedig over dit project. Zeker omdat allerlei sectoren, van welzijn over onderwijs tot cultuur en sport, allemaal met vzw’s, systematisch wakker werden, en hun lobbying in gang schoot over die bijkomende taks.
• Zeker toen ook men vanuit de Vlaamse regering plots vol op de rem ging staan, omdat die vzw’s wel heel vaak gefinancierd worden vanuit de Vlaamse kas, kwamen er tal van uitzonderingen. 
• Maar de oppositie schoot in de Kamer met scherp, en het voorstel moet nu, in aangepaste vorm, vandaag eerst nog naar de commissie Financiën. Dat maakt meteen dat heel de Kamer in blessuretijd moet gaan: pas volgende week donderdag, midden in de kerstvakantie, moet Vivaldi dan een meerderheid op de been brengen, om alsnog de nieuwe extra taks te laten stemmen.

Finaal toch: Het Vlaams Parlement bevriest de partijdotaties. Een eerste stap?

• Ook gestemd in het Vlaams Parlement: de bevriezing (technisch de “niet-indexering”) van de partijdotaties die uit de Vlaamse kas komen. Daarmee plafonneren de Vlaamse partijen toch een deel van de meer dan 80 miljoen euro die per jaar naar de partijen vloeien.
• Op Vlaams niveau levert dat een besparing op van 4,7 miljoen euro: de indexatie loopt niet meer automatisch voortaan. Dat maakt dat een stukje van de kritiek wordt weggenomen dat partijen er te warmpjes bijzitten.
• Dat debat loopt al heel lang: sinds de corruptieschandalen uit de jaren ‘90 voorziet men in België dat politieke partijen overheidsgeld krijgen. Alleen is de slinger te ver doorgeslagen: men krijgt te veel centen. 
• Aan Vlaamse kant lijkt daarover ook een politieke consensus te zijn, bewijst de unanieme stemming in het Vlaams Parlement. Maar in de Kamer loopt dat veel moeilijker: daar zien zowel MR als PS eigenlijk het probleem niet. Dat hun weigering om in actie te schieten vooral in Vlaanderen de anti-politiek voedt (met onder meer UGent-professor Stijn Baert die telkens maar herhaalt dat politici niet willen besparen op zichzelf), zal Georges Louis Bouchez (MR) en Paul Magnette (PS) worst wezen. (cv/ddw)