Wie in de gezamenlijke slotverklaring van de Europese top, vannacht rond drie uur afgerond in Brussel, gaat zoeken naar de woorden ‘muur’ of ‘hek’, zal ze niet vinden. Te gevoelig, voor een aantal lidstaten, waaronder ook België. Want net daarover kreeg premier Alexander De Croo (Open Vld) hommeles in z’n Vivaldi-coalitie, aan de vooravond van de top over migratie: Ecolo had het over “Trumpiaanse ideeën”, Groen noemde het “onzinnig en onrechtvaardig”, en sprak een veto uit over “een muur”. Meteen kon België zich officieel niet uitspreken, wegens “geen standpunt” in de Europese discussie over het versterken van de buitengrenzen. Maar de realiteit, na het nachtelijk akkoord, is dat de EU een flink stuk naar rechts is opgeschoven sinds 2015 en de laatste asielcrisis. Er komen miljarden Europese steun, “niet voor muren, maar voor extra bewaking, camera’s, drones en opvangfaciliteiten”, zo stelt premier De Croo vanmorgen. “Zo krijgt Bulgarijë geld vrij om zelf de hekken te bouwen”, voegt de Oostenrijkse kanselier Karl Nehammer daar wat cynisch aan toe: onrechtstreeks betaalt de EU dus wel mee. Het onderstreept nogmaals hoe gevoelig het hele asieldossier binnen Vivaldi ligt: de bandbreedte van consensus waarbinnen staatssecretaris Nicole de Moor (cd&v) moet opereren, is uiterst klein.

In het nieuws: “We gaan niet Fort Europa creëren”, zo stelt premier De Croo.

De details: De EU schuift in praktijk toch behoorlijk op in die richting, met voor miljarden aan steun om de grensbewaking op te voeren.

• Iedereen winnaar, vannacht op de EU-top. Want landen als Bulgarijë, Griekenland en Hongarije, waar grote drommen migranten van buiten de EU toekomen, krijgen bakken extra EU-geld om “de infrastructuur” te gaan financieren. De focus ligt daarbij sterk op het verminderen van migratiestromen door die “grensbescherming”.
• In de slotverklaring geen woord over “muren” of “hekkens”, dat lag politiek te gevoelig, in een verhitte discussie. Daar moest volgens Politico vannacht de Duitse kanselier Olaf Scholz tussenkomen, om de gemoederen te sussen. Want een bonte coalitie van 13 landen, met Nederland en vooral Oostenrijk die de forcing voerden, wilden absoluut stevige beslissingen, zoals muren en hekkens.
• Maar “zo’n muur is geen oplossing, dat weten we allemaal, kijk maar naar Amerika en Mexico”, stelde de Duitse kanselier. Alleen: tegelijk kregen vannacht uiteindelijk die grenslanden wel wat ze vroegen, een extra pot Europees geld. Niet voor muren en hekkens, “maar die kunnen ze dan zelf financieren”, zo liet de Oostenrijkse kanselier zich nauwelijks verholen ontvallen. Oostenrijk, dat een overrompeling kent van asielzoekers, trok samen met onder meer Denemarken, de Baltische staten en Hongarije het hardst in de ruk naar rechts.
• De EU-beslissing is een belangrijke ommezwaai, want die was bij de vorige asielcrisis in 2015 en 2016 nog ondenkbaar: toen was de Amerikaanse president Donald Trump aan de macht, en was het woord “muur” nog veel meer politiek radioactief. Vandaag heeft de Hongaarse sterke man Viktor Orban al lang muren en hekkens gebouwd, maar ook Griekenland en Bulgarije, aan de grens met Turkije, slaan nu die richting in.
• Maar er waren meer winnaars dan het bovenvermelde trio: Italië en de rechtse premier Georgia Meloni verkregen dat NGO’s die op de Middellandse Zee opereren en vluchtelingen opvangen daar, juridisch sterker beteugeld zullen worden.
• En ook België en Nederland kregen wat ze eisten: meer aandacht voor de zogenaamde ‘secundaire migratie’ en de Dublin-regels. Die houden in dat het eerste land waar een asielzoeker registreert binnen de EU, ook verantwoordelijk is voor de opvang en de procedure. Maar in realiteit reizen heel veel migranten door naar de Benelux of Oostenrijk. Zowel De Croo als Nederlands minister-president Mark Rutte hamerden op ‘meer solidariteit’ op dat vlak. De landen in Zuid-Europa zouden nu toch bereid zijn meer van die Dublin-asielzoekers terug te nemen.
• En tenslotte was er nog een gevoelig derde luik in heel de deal, waar de EU ook op verscherpt: het verplichten van (vooral Afrikaanse) landen, om hun uitgeprocedeerden terug te nemen. Daarbij wil de EU nu zowel de wortel hanteren, met meer legale migratie, maar ook de stok, met het visumbeleid, ontwikkelingshulp en zelfs handelsakkoorden, die niet meer vanzelfsprekend worden, als die landen niet meewerken.

De essentie: Politiek gezien is dit dossier dynamiet, voor Vivaldi.

• “Dit is geen ‘harde’ aanpak, maar een correcte aanpak”, zo probeerde eerste minister De Croo vanmorgen op Radio 1 niemand te bruskeren. Hij sprak van een “historisch akkoord tussen het noorden en het zuiden: ‘Wij helpen hen meer, maar zij ons ook’.” “Er is altijd enorm wantrouwen geweest op vlak van migratie, en nu is er toch een evenwicht gevonden, zodat wij niet meer in noodsituaties komen zoals ons land de afgelopen weken. De situatie is in landen als België, Nederland en Oostenrijk onhoudbaar. Als er betere bewaking is en minder instroom, dan gaat dat flink helpen”, zo stelde De Croo.
• Of de Europese top daarmee meteen de Belgische problemen zal oplossen, valt zeer te betwijfelen: de impact van die ‘hardere’ EU-politiek aan de grenzen zal zeker niet meteen voelbaar zijn. En ook het uitvoeren van de Dublin-regels blijft een vraagteken: het is in de slotconclusies van de top opgenomen, maar daarom gaan landen als Italië het nog niet meteen in de praktijk brengen. Daar wacht staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) een helse diplomatieke taak.
• Dat De Croo op eieren moet lopen in z’n eigen regering is wel duidelijk. Want officieel mocht en kon België geen standpunt innemen in heel de infrastructuur-discussie vannacht, omdat Groen, Ecolo en de PS luid op de rem waren gaan staan. Dat leidde tot groot ongenoegen bij Open Vld over de houding van de linkerzijde. Daarbij haalde de Zestien zelfs uit naar Vooruit, die “met dubbele tong zou spreken” in het dossier. Daar ontkende men dan weer in alle toonaarden: de Vlaamse socialisten zitten qua migratie op dezelfde koers als het rechterblok in Vivaldi.
• Zondag sprak de Moor in De Zevende Dag immers over “een hek, met daarin een deur om wie recht op bescherming heeft toch binnen te laten”. Dat leverde woeste reacties op van de linkerflank: “Niet met Groen“, zo stelde co-voorzitter Nadia Naji, waarop ook vicepremier Georges Gilkinet (Ecolo) binnen de regering het licht op rood zette, om zich in de discussie uit te spreken.
• Het resultaat is er nu toch op Europees niveau, zonder Belgische stem in de nachtelijke discussie. En opvallend, vanmorgen verdedigde De Croo wél de communicatieve lijn van de cd&v-staatssecretaris, die de regeringspartners op links net zo irriteerde: “We gaan niet Fort Europa creëren. Maar de vergelijking die de Moor maakte is wel de juiste: een hek met een deur. Want we moeten duidelijk maken dat mensen die geen recht op bescherming hebben, geen toegang krijgen, en buiten de grenzen blijven.”

The Big Picture: Het beleid rond asielzoekers kent zo geen winnaars, binnen Vivaldi.

• In de Kamer kreeg de Moor gisteren nog de volle laag van oppositiepartijen Vlaams Belang en N-VA. Opvallend genoeg was het daarbij partijvoorzitter Tom Van Grieken (Vlaams Belang) die het woord nam, en niet de nieuwe ‘woordvoerder’ op migratie, Barbara Pas (Vlaams Belang).
• “U bent de dweil in de regering“, zo sneerde Van Grieken naar de Moor. “Bent u niet beschaamd, mevrouw de staatssecretaris? Vorig jaar waren er 37.000 asielzoekers, maar u kunt vandaag geen standpunt innemen op de EU-top. Bent u niet beschaamd? Alleen al vorig jaar waren er voor 703 miljoen euro opvangkosten. België is een van de topbestemmingen in de Europese Unie.”
• En ook Theo Francken (N-VA) spaarde haar niet: “U beloofde drie zaken, namelijk geen asielchaos, geen geroep om beroep en respect voor het internationaal recht. We zijn nu 2 jaar verder en we zien juist het tegenovergestelde van die drie belangrijkste beloftes van de regering. Er woedt een enorme asielchaos, met zelfs tentenkampen tussen Molenbeek en de stad Brussel. U gaat dagelijks in beroep en wordt dagelijks veroordeeld, meer dan 7.000 keer al. En wat betreft respect voor het internationaal recht, u bent ook al meer dan 1.000 keer veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg.”
• De Moor had zich naar eigen zeggen “enorm gestoord aan het debat over het zogenaamde Fort Europa”, een vingerwijzing naar haar coalitiepartners op links. “Ik zeg daarover al maanden consequent hetzelfde: wij hebben inderdaad een betere controle nodig aan onze buitengrenzen, om te weten wie er op ons grondgebied is en om irreguliere migratie tegen te gaan. Moeten of kunnen wij echter de hele Europese Unie ommuren? Neen, natuurlijk niet. Wat wij nodig hebben, is een betere controle van onze buitengrenzen. Op sommige plaatsen zal dat met een hek zijn, op andere plaatsen zal dat met niet-fysieke barrières zijn.”
• Tegelijk kregen ook het Belang en N-VA een repliek van de Moor: “Mijnheer Van Grieken, mijnheer Francken, het verschil met u en mij is dat er bij mij altijd een deur in de muur zal zijn. In jullie model komt ook wie echt op de vlucht is voor oorlog en vervolging er niet meer in. Dat is onaanvaardbaar.”
• Maar of die taal volstaat om de Moor en haar cd&v het nodige profiel op het dossier te geven, valt af te wachten. Het was huidig cd&v-voorzitter Sammy Mahdi die in 2020 hard aandrong om de portefeuille van Asiel en Migratie te nemen. Maar anders dan voorgangers Maggie De Block (Open Vld) en Theo Francken (N-VA) kon Mahdi nooit de populariteit oogsten die met een meer ‘flinks’ beleid gepaard gaat: in Vivaldi zitten immers ook de twee groene partijen, die constant hameren op het humanitaire aspect. Het ‘linker-‘ en ‘rechterkamp’ binnen Vivaldi lijken elkaar zo in een een ijzeren greep te houden, op het migratiedossier: dat werkt verlammend.
• Dat leidde overigens ook bij de groenen al tot interne hoogspanning op het migratiedossier: de basis en ook een deel van de Parlementsleden verkeert in permanente staat van verontwaardiging, over wat de eigen regering aan beleid voert. De jongerenafdelingen dreigden al met de coalitie verlaten, als het probleem van het kraakpand in de Paleizenstraat niet opgelost zou worden. Het verklaart ook waarom covoorzitter Naji zo fel communiceert op het dossier.
• Na weken crisisbeheer wordt dat bewuste pand nu begin volgende week overigens eindelijk ontruimd. Maar daarmee zijn de grote spanningen in het hele migratiedossier niet weg. Een regularisatieronde blijft hoog op de agenda staan van PS en de groenen, voor de ondertussen meer dan honderdduizend sans-papiers. En tegelijk blijven forsere maatregelen, zoals woonstbetreding bij mensen zonder papieren, een absoluut taboe. Nochtans probeerde Mahdi en zijn toenmalige kabinetschef de Moor dat eerder al opnieuw op de regeringstafel te leggen.
• Vraag is of er de Moor nog veel bewegingsvrijheid gegund wordt op haar beleidsdomein, in de iets meer dan een jaar dat Vivaldi nog te gaan heeft. Als ze straks als lijsttrekker voor cd&v in Oost-Vlaanderen uitgespeeld moet worden, is een minimum aan palmares toch noodzakelijk. Dat Europa alvast wel beslist, wat binnen Vivaldi niet kan, helpt in elk geval een handje.

Op de agenda: Weer stikstof.

• Opnieuw zoekt de Vlaamse regering naar een uitweg, om toch maar een nieuw Krokusakkoord te kunnen smeden, rond landbouw. Daarbij staat de discussie rond stikstof centraal: Europa legt de strengere regels op, en de besparing in de uitstoot zit voornamelijk bij de landbouwsector. Opnieuw is te horen dat de Vlaams regering dit graag dit weekend zou afronden. Zondag moet Jan Jambon, de Vlaams minister-president, normaal vertrekken op handelsmissie naar Marokko.
• Wat zeker al duidelijk is, is dat het hele pakket de Vlaamse belastingbetaler geld zal kosten. Veel geld. Want de echte discussie gaat telkens over hoeveel geld er gemoeid gaat met die besparing in stikstof: wat krijgen de boeren in ruil voor het stopzetten van hun bedrijf? De som die al gereserveerd was, om die saneringen allemaal te financieren, is heftig: 3,6 miljard euro. Maar die zal wel eens overschreden kunnen worden, om de deal, en dus cd&v, te lijmen.
• De ‘rode lijst’ van bedrijven die moeten sluiten is ondertussen fors geslonken, zo is te horen. Maar er is meer: uit de koker van de Boerenbond kwam al vroeger het idee om de boeren een soort ‘pensioenpremie’ te geven, als ze stoppen. Cd&v legde dat opnieuw op tafel, maar daar wil de N-VA absoluut niet van weten: “We hebben dat idee al eens afgeschoten, maar nu komt het langs de achterdeur weer op tafel.”
• En nog van de Boerenbond: een systeem invoeren om stikstofrechten te gaan verhandelen, tussen boerderijen. Kleine boeren die stoppen, zouden hun ‘recht op stikstof uit te stoten’ dan kunnen doorverkopen aan de grote spelers. Maar ook daar zijn zowel N-VA als Open Vld niet voor te vinden. 

Een cadeau voor de koning: Aan het einde van een drukke donderdag, mocht Oekraïens president Volodymyr Zelensky zich neerploffen in de zetels van het Koninklijk Paleis. Hij had een opvallend geschenk bij voor koning Filip.

• Na zijn staande ovatie in het Europees Parlement, waarin hij vooral het mogelijk EU-lidmaatschap van Oekraïne aanhaalde, en nadien zijn aanwezigheid op de bijeenkomst van de Europese Raad, bleef Zelensky nog een tikje langer in Brussel.
• De president werd namelijk ontvangen door koning Filip en premier De Croo, op het Koninklijk Paleis. Een uitzonderlijk bezoek, dat om veiligheidsredenen ook niet in de agenda van Zelensky werd gezet, waarin koning Filip zijn steun voor Oekraïne herbevestigde, en de president vroeg naar een stand van zaken. Ook wel een eer voor de koning: na Charles in Londen is hij de tweede monarch die Zelensky over de vloer krijgt.
• De Oekraïner kwam ook met een verrassend cadeau voor Filip, zelf toch ook ooit een gevechtspiloot: geen Oekraïens graan of bier, maar een stuk van een neergeschoten Russische Soechoj Su-25-gevechtsvliegtuig. Dat hiermee het gespreksthema ‘gevechtsvliegtuigen’ op tafel kwam te liggen, leek een evidente zet van Zelensky. Maar tevergeefs: De Croo deed al op de Europese Raad gisterenmiddag de deur dicht voor de levering van Belgische F-16’s, voor de camera’s van de aanwezige pers: “De Belgische F-16’s hebben we zelf nodig, om de NAVO te verdedigen. Er zijn wel andere zaken waarmee we kunnen helpen.”

Ook nog: De Franse president Macron verzette een theater-date met zijn vrouw om toch maar Zelensky bij zich te krijgen.

• De Oekraïense president was even bijzonder gegeerd goed in Europa, zoveel is wel duidelijk. Woensdag bezocht hij het Verenigd Koninkrijk, waar premier Rishi Sunak hem doorheen de dag begeleidde, en op Buckingham Palace langsging. Toen het Emmanuel Macron ter ore kwam dat Zelensky in Europa was, verzette hij prompt een bezoek aan het theater: Zelensky moest en zou op het Elysée, zijn ambtswoning, komen dineren. 
• De Oekraïner arriveerde uiteindelijk pas om 22 uur; de in allerijl geplande ceremonie aan het Les Invalides-paleis werd dan maar weer geannuleerd. De Duitse bondskanselier Scholz, die ook last minute het vliegtuig op sprong en naar Parijs vloog, was nog op tijd om mee te eten met de twee. En ook hier kwam hetzelfde thema aan bod: Oekraïne wil meer westerse wapens, maar vooral gevechtsvliegtuigen.

Opvallend: De papieren kranten en Bpost krijgen nog jaren miljoenen euro’s subsidies.

• Vivaldi is er dan toch uit: op de kern beslissen ze om het nieuwe contract voor de krantenbedeling opnieuw uit te schrijven. Dat meldt De Tijd. Het gaat om een periode tot 2027, waarin per jaar zo’n 125 miljoen euro aan belastinggeld wordt gegeven, om papieren kranten en tijdschriften goedkoper dan het markttarief te bussen.
• De miljoenendeal is erg omstreden: niet alleen gaat het om een verouderde technologie, maar er is de afgelopen jaren flink gemanipuleerd met het dossier. Een onderzoek van de concurrentiewaakhond BMA loopt nog, maar CEO Dirk Tirez van Bpost moest ontslag nemen,  omdat er illegale afspraken tussen zijn bedrijf en de krantenuitgevers zouden gemaakt zijn.
• Ook bij DPG Media viel de waakhond BMA binnen, het bedrijf zelf kondigde ook een interne audit aan: topmensen van de grootste mediaspeler van de Benelux zouden betrokken zijn. Voorlopig is het muisstil daar.
• Dat Vivaldi nu beslist om toch het contract opnieuw te verlengen, is omdat het oude contract eind dit jaar afloopt. Als de nieuwe tender niet wordt uitgeschreven, raakt het dossier niet op tijd klaar. Maar er blijft een groot vraagteken boven het dossier: een financiële doorlichting van het Rekenhof en een revisor moet uitklaren of Bpost niet jarenlang systematisch te veel rekende aan de federale overheid. In dat geval kan de prijs van de deal nog gevoelig zakken, onder de 125 miljoen euro per jaar.

In de marge: De overstap van Crucke doet de emoties oplopen bij de MR.

• Toch wel opvallend, de transfers vanuit de MR. Na Alexia Bertrand, die de partij van Georges-Louis Bouchez (MR) verliet voor Open Vld en een post in de Vivaldi-coalitie, was het gisteren aan Jean-Luc Crucke, om de Franstalige liberalen te verlaten.
• Crucke werd met open armen ontvangen bij Les Engagés, de Franstalige christendemocraten. Niet onlogisch: het gaat om een echt stemmenkanon in de provincie Henegouwen, en bovendien iemand die systematisch in de top 10 van populairste Waalse politici opdook. Iets wat pakweg Bouchez niet kan zeggen.
• Bij Les Engagés ging men meteen zo ver van de nieuwkomer de post van ‘ondervoorzitter’ te geven. Of dat nu veel waard is, is een andere vraag: hij is al de derde ondervoorzitter, en die functie bestaat ook gewoon niet, voor hij naar Crucke ging, zo onthulde La Libre. De nieuwe statuten van de partij zijn maar negen maanden oud, na een interne hervorming, en daarin is geen sprake van een derde ondervoorzitter. Maar politiek is de kunst van het mogelijke: voorzitter Maxime Prévot (Les Engagés) zal nu vragen de “statuten te laten aanpassen”.
• Bij de MR zelf initieel wat onderkoelde reacties, niemand, ook de voorzitter niet, wilde on the record reageren, maar off klonk er “opluchting”, men was van een lastpost vanaf.
• Maar oud-minister Marie-Christine Marghem (MR), zelf ook van Henegouwen en nooit verlegen om een scherp woordje te formuleren, haalt nu uit. “Ach, die overstap, iedereen zag het aankomen. Hij was een politieke dakloze, die zowat aan alle deuren al gaan kloppen was, en zelf probeerde om een project op te zetten.”
• Dat leidt tot oprispingen bij MR zelf. Christine Defraigne, voormalige Senaatsvoorzitter en MR-kopstuk in Luik, reageert scherp: “Vanwaar toch die haat? Het is een beetje de pot die de ketel verwijt, komende van iemand die van de PSC naar de PRL kwam, en onderweg nog haar MCC in stand hield”, zo wijst Defraigne erop dat Marghem ooit zelf overliep van de christendemocraten naar de liberalen. “Die vijandigheid leidt tot niets. Zoiets verwacht je niet van een liberaal.” Defraigne zelf behoort tot de linkervleugel van haar MR.