Het ontdekken van een exoplaneet is tegenwoordig bijna de norm geworden in de carrière van een astronoom. Maar degene die het bestaan van een negende planeet kan bewijzen, nog steeds beschouwd als hypothetisch, binnen ons eigen zonnestelsel, zal een plaats naast Galileo veroveren in het grote pantheon van de wetenschappers.
Hoeveel planeten draaien er om onze zon?
- Het antwoord was lange tijd negen, en dat is wat de meeste mensen ook op school hebben geleerd. Maar dat aantal werd in 2006 teruggebracht tot acht toen Pluto werd gedegradeerd tot de secundaire categorie van “dwergplaneet”.
- Dat was een beslissing van de Internationale Astronomische Unie die niet unaniem werd gesteund, maar zonder welke we Eris hadden moeten meetellen, die een kwart groter is dan Pluto en waarschijnlijk andere verre objecten van vergelijkbare grootte. Ergens moet de grens worden getrokken.
Maar: Dat betekent niet dat dit aantal niet meer zal veranderen, omdat astronomen al lang vermoeden dat er een andere planeet – en zelfs behoorlijk grote – aanwezig is.
- Deze zoektocht begon in 1906 met de berekeningen van de amateur-astronoom Percival Lowell, die het waarschijnlijk achtte dat een massief object de banen van Neptunus en Uranus beïnvloedt door middel van zijn zwaartekracht.
- Hij noemde het hypothetische object Planeet X, maar hij heeft het nooit gevonden … Terwijl hij wel de basis legde voor het onderzoek dat uiteindelijk zal leiden tot de ontdekking van Pluto.
Een astronomische heilige graal
Opgemerkt: De Planeet X, tegenwoordig vaker Planeet 9 genoemd, is een astronomische heilige graal geworden.
- Voor sommigen heeft het zelfs een legendarisch aspect; de passage van Voyager 2 langs Neptunus in 1989 heeft ons meer inzicht gegeven in deze planeet en ons doen beseffen dat als de baan en de invloed ervan op die van Uranus aanvankelijk vreemd leken, dit kwam doordat de massa ervan verkeerd was ingeschat.
- Maar de anomalieën blijven bestaan ondanks deze nieuwe gegevens. Grote transneptunische asteroïden zoals Sedna, waarvan de baan in 2004 werd geïdentificeerd, volgen trajecten die moeilijk te verklaren zijn met de huidige stand van onze kennis.
- En andere vergelijkbare objecten vertonen dezelfde eigenaardigheden. De theorie van Planeet 9 komt terug in het astronomische middelpunt van de belangstelling.
Heel ver weg
En nu: Begin 2016 beschreven twee onderzoekers van het California Institute of Technology hoe de vergelijkbare banen van zes extreme transneptunische objecten (ETNO’s) verklaard konden worden door de beroemde negende planeet, en stelden een mogelijke, zeer elliptische baan voor die tussen 59.840 en 119.700 miljard kilometer zou lopen, oftewel tussen de 13 en 26 keer de afstand tussen de zon en Neptunus.
- Dit is dus echt heel ver weg op de schaal van ons zonnestelsel. Sindsdien hebben meer recente studies – de laatste dateert uit 2022 – bijgedragen aan de populariteit van de negende planeettheorie en haar bestaan onderbouwd.
Super-Aarde of kleine Neptunus
Genoteerd: De planeet zou 5 tot 6 keer zo zwaar zijn als de Aarde en een straal hebben die 2 tot 4 keer groter is.
- Dit zou het dus een super-Aarde maken als die terrestrisch – solide – is, of een soort mini-Neptunus als het gasvormig blijkt te zijn.
- We proberen hem te detecteren door te zoeken naar het zonlicht dat die kan reflecteren, maar omdat die echt heel ver weg is en we de exacte kenmerken niet kennen, is het net zo moeilijk als het zoeken naar een speld in een hooiberg.
- Bovendien zijn de gelegenheden kort, zoals Science Alert opmerkt: we hebben nog steeds een nacht zonder maan nodig, boven een ideaal gelegen observatorium om op het juiste moment het juiste hemelgedeelte te observeren om de reflectie te zien die de planeet zal verraden. Kortom, de zoektocht is nog lang niet voorbij.
Nog niet bewezen
Let wel: de hypothese van planeet 9 is nog steeds niet bewezen, en deze vreemde verstoringen in de banen kunnen een andere onbekende oorzaak hebben.
- Planeet 9 blijft een gebruikelijke bijnaam: zolang een planeet niet daadwerkelijk is ontdekt, heeft die geen officiële naam. Zodra die wordt ontdekt, valideert een ad hoc-commissie van de International Astronomical Union de naam, op voordracht van de persoon die de ontdekking heeft gedaan.
(as/ns)
