Key concepts

• Astronomen hebben de eerste stappen in de vorming van een rotsachtige planeet rond een jonge ster waargenomen.
• Wetenschappers hebben vaste deeltjes ontdekt die zich condenseren in de gasschijf, wat duidt op een vroege planeetvorming.
• Deze ontdekking suggereert dat condensatie van hete mineralen een veel voorkomend verschijnsel kan zijn in de vroege stadia van planeetvorming.

Astronomen hebben de eerste fasen in de vorming van een rotsachtige planeet rond een jonge zonachtige ster waargenomen, wat onschatbare informatie oplevert over de oorsprong van ons eigen zonnestelsel. Deze revolutionaire waarneming legt een cruciaal moment in de tijd vast – “tijd nul” – wanneer nieuwe werelden vorm beginnen te krijgen.

Een internationaal team onder leiding van de Nederlandse astronoom Melissa McClure van de Sterrewacht Leiden heeft vastgesteld dat de eerste stappen in de vorming van een planeet daadwerkelijk plaatsvinden. Fred Ciesla, astronoom aan de Universiteit van Chicago en niet betrokken bij het onderzoek, benadrukte het belang van de ontdekking. Volgens hem zoeken astronomen al tientallen jaren naar directe aanwijzingen over hoe planetenstelsels ontstaan, en biedt deze waarneming essentiële inzichten in dat fundamentele proces. Dit meldt NBC News.

Het belang van HOPS-315

De waarnemingen werden mogelijk gemaakt door een samenwerking tussen NASA’s Webb Space Telescope en de European Southern Observatory in Chili. Ze richtten zich op een jonge ster genaamd HOPS-315, een gele dwerg van tussen de 100.000 en 200.000 jaar oud, die zich ongeveer 1.370 lichtjaar van de aarde bevindt. Het team was in staat om de binnenkant van de gasschijf rondom de ster te observeren dankzij een opening in de buitenste regio en de helling van de ster ten opzichte van de aarde.

Belangrijkste resultaten

Binnenin de schijf ontdekten ze de condensatie van vaste deeltjes, een duidelijk teken van de vroege vorming van een planeet. De aanwezigheid van siliciummonoxidegas en kristallijne silicaatmineralen, die beschouwd worden als de eerste vaste materialen in ons zonnestelsel, bevestigt deze conclusie. De locatie van deze activiteit komt overeen met de asteroïdengordel tussen Mars en Jupiter in ons eigen zonnestelsel.

Dit is de eerste keer dat de condensatie van hete mineralen rond een jonge ster is waargenomen. Eerder was niet bekend of dit proces universeel of specifiek voor ons zonnestelsel was. McClure legde uit dat hun studie suggereert dat het een algemeen verschijnsel zou kunnen zijn tijdens de vroege stadia van planeetvorming.

De toekomst van HOPS-315 en zijn planetenstelsel

Hoewel ander onderzoek jongere gasschijven en rijpere schijven met potentiële planeten heeft onderzocht, was er tot nu toe geen definitief bewijs voor het begin van planeetvorming. Een beeld dat is gemaakt door ESO’s Alma-telescoop array toont het opkomende planetenstelsel als een gloeiende flits tegen de achtergrond van de ruimte.

Het aantal planeten dat zich rond HOPS-315 zou kunnen vormen, blijft onzeker. Maar gezien de grootte van de gasschijf, die vergelijkbaar is met de oorspronkelijke schijf van onze zon, zou deze over enkele miljoenen jaren mogelijk acht of meer planeten kunnen herbergen. Merel van ’t Hoff, co-auteur van het onderzoek, gaf aan dat het interessant zou zijn om andere ontluikende planetenstelsels te vinden. Zo kunnen overeenkomsten vastgesteld worden en processen bestudeerd worden die cruciaal zijn voor de vorming van aardachtige werelden. (uv)