De Universiteit Antwerpen pakt uit met een onderzoek waarbij er conclusies worden getrokken over het stemgedrag van de Vlamingen op 9 juni. Door de kiezersstromen in kaart te brengen, kunnen de onderzoekers een antwoord bieden op de vraag hoe N-VA zijn overwinning behaalde.
Uitgelegd: De Universiteit Antwerpen deed steekproeven bij 4.000 kiezers. Zij gaven aan op wie ze stemden in 2019, op wie ze dachten te stemmen in februari 2024 en op wie ze uiteindelijk stemden op 9 juni 2024. Zo konden onderzoekers duidelijk weergeven hoe de kiezers wisselden van partij. Ook kiezers die voor de eerste keer stemden, kregen de laatste twee vragen voorgeschoteld. Dat bleek uiteindelijk significant.
In het nieuws: Het aandeel onbesliste kiezers en first time voters die op N-VA stemden is aanzienlijk.
- De verkiezingsuitslag liep anders dan was voorspeld. N-VA hield stand en Vlaams Belang werd niet de grootste partij. De laatste maanden kon N-VA door een sterke campagne een hoop zwevende kiezers overtuigen, concludeert het onderzoek.
- Van alle onbesliste kiezers en de first time voters stemde uiteindelijk 24,7 procent op N-VA. 18,2 procent van de stemmen gingen naar Vooruit en cd&v wist ook nog 17,6 procent van die groep te overtuigen.
- Vlaams Belang kreeg uiteindelijk 7,6 procent van de onbesliste kiezers en eerste stemmers achter zich. Dat is minder dan het aandeel dat hun kiesbrief blanco liet of ongeldig stemde: 8,3 procent. Ook PVDA kon geen onbesliste kiezers overtuigen, de partij strandde op 4,9 procent.
- Het aandeel onbesliste kiezers was dan ook groot. “Je ziet dat tussen 2019 en het begin van de campagne heel veel Vlamingen onbesliste kiezers geworden zijn. In februari 2024 was dat nog meer dan 17 procent, een erg hoog aantal. De groep onbeslisten was groter dan alle partijen, behalve Vlaams Belang”, verklaart politicoloog en onderzoeker Stefaan Walgrave (UAntwerpen) aan VRT NWS.
- Een grote meerderheid van de N-VA-kiezers was in februari al overtuigd van hun keuze (59,7 procent). Daarbij kwam een aandeel van 17,4 procent aan onbesliste kiezers en first time voters. 10,2 procent aan wijzigde hun voorkeur: van Vlaams Belang in februari naar N-VA in juni. Een kleine 3,6 procent aan kiezers die in februari nog aangaven ongeldig en blanco te stemmen, koos nu wel voor N-VA. Stromen van de andere partijen naar de Vlaams-nationalisten zijn nog kleiner en dus te verwaarlozen.
- Walgrave concludeert dan ook dat naast onbesliste stemmers ook eerdere Vlaams Belang-stemmers N-VA aan de overwinning hielpen. Het is de grootste verschuiving van kiezers tussen twee partijen ten opzichte van de kiesintenties in februari.
De verklaring: Echt uitleggen hoe Vlaams Belang kiezers kwijtraakte aan N-VA kan Walgrave niet, maar hij heeft wel een vermoeden.
- “Mijn indruk was dat Bart De Wever echt zeer aanwezig was in de campagne. Hij is veel in debat gegaan en trok de aandacht naar zich toe in programma’s zoals ‘Het Conclaaf’ en ‘Eerste Keus'”, geeft Walgrave aan.
- “Hij heeft zijn pijlen ook echt op Vlaams Belang gericht. Hij heeft voor het eerst heel duidelijk gezegd dat hij niet met hen zal besturen. Hij heeft daarnaast geprobeerd om de verschillen tussen zijn partij en Vlaams Belang te benadrukken, bijvoorbeeld als het ging over ethische thema’s of de weg naar Vlaamse onafhankelijkheid”.
Open Vld verloor geen stemmen ten opzichte van februari
Genoteerd: De campagne van Open Vld werd vaak bekritiseerd, maar zorgde niet voor een verschuiving.
- Er kwam achteraf veel kritiek op de campagne van Open Vld. Ontslagnemend premier Alexander De Croo (Open Vld) zou de campagne teveel opgehangen hebben aan zijn persoon. Ook om in het midden van de kiescampagne van strategie te veranderen, leverde vreemde blikken op. Open Vld verdedigde eerst nog het gevoerde Vivaldi-beleid, om een week voor de verkiezingen te vragen om een centrumrechtse regering met N-VA.
- Maar uit de vergelijking tussen de kiesintenties in februari en de uiteindelijke stembusgang in juni blijkt niet dat er veel verschuivingen waren tijdens de campagne. 6 procent zei in februari te zullen stemmen op de liberalen, uiteindelijk stemde 8,4 procent Open Vld.
- De keuze van de kiezer om minder op Open Vld te stemmen, lag dus al vast voor de campagne. “Ze hebben het tij niet helemaal kunnen keren, maar het is niet zo dat de neergang versneld is tijdens de campagne”, legt Walgrave uit.
