Een laatste nota, dat is wat Vlaams formateur Matthias Diependaele (N-VA) straks op tafel legt. Nadat hij overleg pleegde met zijn partijgenoten, kwam Diependaele tot de conclusie dat hij koste wat kost snel een Vlaamse regering wil. N-VA zou bereid zijn tot toegevingen, nadat de beoogde coalitiepartners cd&v en Vooruit de teksten van Diependaele nog niet goed genoeg vonden.
In het nieuws: N-VA is bereid om inhoudelijk toegevingen te doen, Diependaele werkt aan een laatste tekst.
- De ‘landingsnota’ die Diependaele had opgesteld, werd “onaanvaardbaar” genoemd door zowel Vooruit als cd&v. Beide partijen vonden dat de tekst een te grote N-VA-signatuur had. Diependaele besprak maandag met onderhandelaars en partijgenoten Ben Weyts (N-VA), Zuhal Demir (N-VA) en Annick De Ridder (N-VA) welke toegevingen er kunnen komen.
- Diependaele en zijn team zijn er nog altijd van overtuigd dat het moet lukken. De gesprekken laten stilvallen, is geen optie. “Deze fase is de laatste stap voor de herstart van de onderhandelingen met de drie partijen samen”, klinkt het bij de entourage van de formateur. Diependaele zal de andere partijen dinsdag apart ontvangen, Vooruit ’s ochtends en cd&v na de middag. Hij hoopt dat er met een nieuwe nota ook nieuwe gezamenlijke gesprekken komen.
- Binnen N-VA is te horen dat men bewust de druk wat wil opvoeren. De “laatste stap” is bewust gekozen om cd&v en Vooruit te laten inzien dat het nu of nooit is. “We gaan er nog steeds van uit dat we deze week een versnelling hoger kunnen schakelen. Maar een derde keer mislukken, dat wordt moeilijk”, vertelt een N-VA-bron aan De Morgen.
- Of het lukt om nog tot een akkoord te komen voor de lokale verkiezingen op 13 oktober, is koffiedik kijken. Het is iets wat N-VA wil vermijden, maar waar de partij ook van vreest dat cd&v en Vooruit daar minder problemen mee hebben. Vooruit en cd&v ontkennen dat allebei, en zeggen dat het puur om de inhoud van de landingsnota draait.
Extra investeringen nodig
Ingezoomd: Er speelt inhoudelijk heel wat mee waarom cd&v en Vooruit de nota afvallen.
- Een grote overkoepelende tegenstelling is de begroting. N-VA legt een begrotingsevenwicht tegen 2027 op tafel. Vooruit en cd&v vragen extra investeringen en zien een begroting in evenwicht dus niet als een absolute topprioriteit. Die doelstelling willen ze beiden opschuiven naar 2029. “Om ruimte te creëren voor nieuw beleid is er minstens 3 miljard euro nodig – de noden zijn zelfs nog wat groter dan dat”, liet een onderhandelaar weten aan De Standaard.
- Voor Vooruit moet er een duidelijke breuk komen met het beleid van de vorige Vlaamse regering. De socialisten menen dat de regering-Jambon vooral bespaarde. Ze vragen dan ook investeringen in welzijn, onderwijs en het openbaar vervoer.
- Ook bij cd&v staan investeringen in de zorg hoog op het prioriteitenlijstje. Daar komt het stikstofakkoord nog eens bovenop: de Boerenbond blijft druk uitoefenen op de christendemocraten om het gesloten akkoord weer open te breken. Cd&v maakt van de landbouwers en het landelijke een breekpunt: zo veroordeelde voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) het plan van N-VA om kleine gemeenten verplicht te laten fuseren op scherpe wijze.
- N-VA wil graag de vingers wat meer op de knip houden. Als de gevraagde investeringen van de andere twee er komen, dan moet er elders bespaard worden, redeneert men. Ook het beeld dat de vorige regering slecht werk geleverd heeft, irriteert N-VA. De partij wil geen akkoord dat een te grote afstraffing zou zijn van het beleid van ontslagnemend minister-president Jan Jambon.
Relatie op scherp
Om te volgen: Wat zullen de toegevingen van N-VA worden?
- Toegevingen kunnen dus, volgens de N-VA-onderhandelaars. Het wordt uitkijken naar welke kant die zouden leunen. N-VA en Vooruit vonden elkaar al in nieuwe maatregelen voor het onderwijs en zitten wat stikstof betreft ook op een andere lijn dan cd&v. De mogelijkheid bestaat dat N-VA vooral wat rode eisen zou inwilligen om de socialisten verder mee te krijgen op andere vlakken.
- De relatie tussen de drie partijen staat daardoor op scherp. Mocht N-VA toegevingen doen aan cd&v, bijvoorbeeld in het stikstofdossier, dan dreigt Vooruit uit de boot te vallen. Omgekeerd geldt dat ook. Die balans zoeken en vinden wordt de grootste opgave voor Diependaele, vandaar dat hij eerst met de partijen apart spreekt.
- Een echte mislukking van de gesprekken is niet aan de orde. De drie partijen weten dat een andere coalitie haast onmogelijk is. Een stilstand kan dus wel. Daardoor lijkt de vooropgestelde deadline van 23 september – de dag van de Septemberverklaring – steeds minder haalbaar om tegen dan een Vlaamse regering te hebben.
