Te midden van de diepste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog beheert een minderheidskabinet met amper 38 zetels de crisis. De wankele manier waarop, in combinatie met de loodzware dodentol, leidt steeds meer partijvoorzitters tot de conclusie dat Wilmès II in juni afloopt. Maar één voorzitter, Georges-Louis Bouchez (MR), verzet zich nu al hardnekkig: hij wil koste wat kost tot september alles laten zoals het is.

In het nieuws: Alle ogen blijven gericht op vrijdag, de Nationale Veiligheidsraad. Daar moet de heropstart van het land bekrachtigd worden.

De details: De manier waarop vorige week de Nationale Veiligheidsraad rommelig communiceerde over de bezoeken in de woonzorgcentra én over de tuincentra laat zware sporen na.

• Deze keer moet het er wel op zitten: zowel communicatief als inhoudelijk wil de regering scoren, en eindelijk op een ordentelijke manier de exit uit de lockdown gaan maken.
• Eerder was er een gigantische heisa rond bezoeken die plots opnieuw toegelaten werden in de woonzorgcentra. De federale regering mag dat dan met de beste intenties hebben willen beslissen, feit is dat op het terrein die maatregel en vooral de manier waarop gecommuniceerd werd, enorm veel kwaad bloed gezet heeft bij de kwetsbare sector.
• Ook de beslissing om de tuincentra en doe-het-zelfzaken weer te openen, zindert na. Vandaag belegt Comeos, de federatie van alle retailers, een persconferentie. Dat belooft niet veel goeds voor premier Sophie Wilmès (MR) en haar ploeg.
• Dominique Michel, de CEO van die koepelfederatie van supermarkten, was op LN24 al snoeihard voor de regering: wat een winkel verkoopt, kan toch geen rol spelen in of die al dan niet open mag. ‘Veiligheid moet het enige criterium zijn.’
• Woorden als ‘concurrentievervalsing‘ en ‘discriminatie‘ vallen: waarom wel tuinzaken en niet een hele reeks andere winkels? Onder meer retailspecialist Jorg Snoeck was daarover bijzonder kritisch in een stuk op z’n site RetailDetail.
• De uitleg van de federale regering is andermaal kreupel: ‘De beslissing van de Veiligheidsraad was ingegeven door de bekommernis om thuiszittende mensen iets om handen te geven‘, zo noteerde De Tijd op het kabinet van premier Sophie Wilmès.
• Mensen een ‘bezigheid‘ geven, het klinkt niet bepaald als een doordachte aanpak, zeker niet omdat vervolgens ook niet duidelijk was welke winkels dan wel en niet golden als ‘bezigheid’: ‘Daarbij werd gefocust op winkels met een algemeen assortiment waar voldoende plaats is’, zo duidt het kabinet.
• Maar dat leidde opnieuw tot onbegrip bij de handelaars, zelfstandigen die per dag duizenden euro’s omzet verliezen door de sluiting. Want is het niet gewoon het aantal mensen dat zich per vierkante meter in de winkel kan begeven, dat als criterium moet gelden?

Andermaal erg laat juridisch kader: Pas vrijdag was er een ministerieel besluit voor de winkels, dat geen logische oplossing bood.

• Daarbij kwam de verantwoordelijke minister, Pieter De Crem (CD&V), die Binnenlandse Zaken beheert, onder vuur. Hijzelf schudde die kritiek zondagavond van zich af, op het tv-journaal: ‘Er is enorme duidelijkheid, maar men moet de duidelijkheid ook leren aanvaarden.’
• Maar de sector ziet dat anders. Al weken was er sprake van de heropening van tuincentra. Woensdag kwam de aankondiging op de Nationale Veiligheidsraad, pas vrijdagavond was er een ministerieel besluit. Toen bleek plots dat ‘algemene’ doe-het-zelfzaken open mochten, maar geen ‘speciaalzaken‘, zoals keuken-, badkamer- of tegelspecialisten en ook geen zaken die zowat alles verkopen. Meteen stond de politie bij een aantal zaken, die toch waren opengegaan op zaterdagmorgen.
• De vergelijking met de buurlanden doet pijn aan de ogen:
  • In Duitsland openen winkels vanaf 800 vierkante meter hun deuren deze week.
  • In Nederland mogen alle winkels open, zolang er maar 1,5 meter tussen de klanten blijft.

The big picture: Hoe langer hoe meer wordt duidelijk dat het systeem van volmachten niet werkt, en dat de ploeg van ‘zittenblijvers’ van lopende zaken van Wilmès I, niet plots in Wilmès II een ‘superteam’ is geworden.

• De medische aanpak van de regering leverde al erg veel kritiek op: de rol van minister van Gezondheidszorg Maggie De Block (Open Vld) is zeer omstreden, zeker aan Franstalige kant. Discussies over hoe ‘geteld’ wordt, kunnen nauwelijks verhullen dat de dodentol in dit land immens is, en België bijzonder zwaar getroffen is.
• Met de exitstrategie staat nu nog eens zoveel op het spel: de economische schade is nu al enorm, maar de manier waarop die schade beperkt wordt en de motor weer op gang komt, bepaalt straks het lot van veel bedrijven, van het economische weefsel van het land.
• De zenuwen staan dus strak gespannen, ook al omdat dit toch een veel meer ideologisch debat is dan het medische: keuzes voor meer of minder ondersteunende premies voor niet-werkenden en werkenden, keuzes om steun aan bedrijven te koppelen aan een dividendenpolitiek of zetels in belastingparadijzen, keuzes om extra vakantiedagen toe te kennen voor alleenstaande ouders, het zijn allemaal maatregelen die onderliggend toch naar ‘links’ of ‘rechts’ sturen.
• Een regering met 38 zetels heeft daarbij niet het draagvlak dat nodig is. En de ‘hulplijn’ via experten loopt meer en meer spaak: ook zij moeten uiteindelijk kleur bekennen, en kunnen die keuzes moeilijk blijven maken in de plaats van de politiek.
• Bart De Wever (N-VA) maakte die inzet nog hoger, door gisteren er een stevige politieke component aan toe te voegen: ‘Willen wij nog aansluiting bij Noord-Europa, of dreigen we definitief uit dat clubje te vallen?’, zo wierp de N-VA-voorzitter z’n collega-partijvoorzitters van voornamelijk de Vlaamse partijen voor de voeten.
• Door ‘de welvaart van Vlaanderen‘ in te roepen, wil hij de andere Vlaamse partijen zover krijgen een alliantie of front te vormen, en als één blok zich te presenteren ten opzichte van de PS. En tegelijk duwt hij stevig op het debat rond de exitstrategie.
• De Franstalige socialisten hapten niet meteen, ze reageren vooral lauwtjes: het is voor hen nog niet het moment om de bom over de volgende regering te doen barsten.
• Niet uit liefde voor de regering Wilmès II: binnenskamers leeft er bij de PS minstens evenveel minachting over de werking van het federale kabinet als bij de N-VA. De twee grootste partijen van het land bemannen de Vlaamse en Waalse regering, en zien van daaruit hoe het federaal niet loopt zoals het hoort. Alleen, het is niet omdat je dezelfde analyse maakt over het probleem, dat de oplossing gelijkloopt.
• Eén antwoord op de oproep van De Wever was wel héél duidelijk: Georges-Louis Bouchez (MR) gaat er alles aan doen om de huidige situatie zo veel mogelijk te bestendigen. In Le Soir spreekt hij van een ‘natuurlijke vervaldatum bij de rentrée parlementaire‘, op het eind van de maand september dus. ‘De eerste minister heeft aangekondigd dat ze dan het vertrouwen zal vragen aan de Kamer, in een vertrouwensstemming.’
• De MR-voorzitter redeneert daarbij puur voor zichzelf: 6 ministers én de premier, dat is bijzonder comfortabel. Waarom dus bewegen? Hij speelt op een hiaat in de deal die de 10 partijvoorzitters maakten: zij gaven voor drie maanden hun steun aan volmachten, verlengbaar met nog eens drie maanden. Maar het vertrouwen in het minderheidskabinet werd door 9 partijen (niet N-VA) uitgesproken, en was wél voor 6 maanden.
• Een aantal Vlaamse voorzitters geeft nu al aan die volmachten in juni niet te willen verlengen, naast N-VA leeft dat gevoel manifest bij sp.a, maar ook bij CD&V. Op dat moment zou men dus geen meerderheid meer rond de volmachten hebben. Maar technisch gezien kan de regering dan, zonder volmachten en zonder meerderheid, dus wel door tot september, waar Bouchez dan ook op zinspeelt.
• Opvallend is dat de premier zelf niet op de lijn van haar voorzitter zit: zelf al pleitte ze herhaaldelijk voor een stabiele, echte meerderheid. Wilmès ervaart de huidige situatie absoluut niet als ideaal, ook voor haarzelf niet. Maar niets wijst erop dat ze zelf, als premier, op zoek aan het gaan is naar een volwaardige coalitie in de Kamer.

Wat volgt nu? Wie een regering wil vormen, moet praten.

• Aan Vlaamse kant was er vanmorgen een interessant gesprek op Radio 1 met Egbert Lachaert (Open Vld), de kandidaat-voorzitter van de Vlaamse liberalen die als grootste kanshebber wordt gezien om eind mei Gwendolyn Rutten (Open Vld) op te volgen.
• ‘We zullen toch vermoedelijk in mei een evaluatie van deze regering moeten maken’, zo stelde Lachaert, die fractieleider is in de Kamer. Wel was hij duidelijk dat ‘de tien partijen die elkaar nu elke zaterdag zien, geen basis kunnen zijn om door te groeien naar een regering’. ‘Er ligt geen piste klaar. Mensen gaan moeten praten, achter de schermen’, zo stelde hij.
• Daarbij drukte hij meermaals op het ‘menselijke aspect‘: ‘We moeten werken aan de menselijke relaties. Er zijn breuken geslagen tussen partijen en tussen mensen, we gaan daar op een constructieve manier aan moeten werken.’
• Hij vermeed angstvallig om een keuze tussen paars-groen of paars-geel te maken: ‘Het is onmogelijk om nu al te weten in welke coalitie we gaan eindigen. Maar laat het alsjeblieft geen remake worden van dezelfde discussie over kleurencombinaties.’
• Tussen N-VA, onder leiding van De Wever, en Open Vld, onder leiding van Rutten, verzuurde de relatie compleet de afgelopen maanden. Dat kan onder Lachaert anders worden: de Kamerfractie van Open Vld toonde zich onder zijn leiderschap maandenlang allergisch voor een paars-groene regering.
• Maar ook het weekend waarin Wilmès II werd gevormd, liet diepe sporen na in de Wetstraat. Kunnen N-VA en PS ooit echt genoeg vertrouwen vinden om een regering te vormen die spiegelt aan wat in de deelstaten al het geval is? Met een MR die in de nek van de PS hijgt, en nu al duidelijk maakt geen enkel voordeel te zien in een changement de régime, zal het hoe dan ook niet evident worden.
• Een deal zal dus ‘rond’ de MR moeten onderhandeld worden: pas op het moment dat de Franstalige liberalen voor een voldongen feit van een alternatieve coalitie staan, zullen zij vervroegd ‘hun’ regering opgeven.

Onderwijs, onderwijs, onderwijs: Voor de N-VA en Ben Weyts (N-VA), minister van Onderwijs, staat wel wat op het spel.

• Gisteren was het voor veel gezinnen een dag vol spanning: kinderen moesten ’terug naar school’, met een preteachingprogramma zou voortaan ‘vier uur per dag’ gewerkt worden door de leerlingen, via de computer.
• Het gaf meteen het gevoel voor een groot deel van Vlaanderen dat het leven wat herstart, na de vakantiesfeer van twee weken paasverlof. Het is uitgerekend dat gevoel dat N-VA graag wil ‘claimen’: het land terug aan het werk zetten. Met het departement Onderwijs hebben ze een cruciale sleutel in handen, die Weyts wil gebruiken.
• Het contrast met Franstalig België is opvallend: daar kondigde de Franstalige minister van Onderwijs Caroline Désir (PS) aan die preteaching niet te willen doen. Zolang de scholen niet open zijn, komt er geen nieuwe leerstof bij. En meteen schrapte ze ook alle examens op het einde van dit jaar.
• Daarvan wil Weyts niet weten: ‘Als je nu leerstof bijgeeft en tegelijk zegt dat we geen examens meer doen, hoe ga je dan je leerlingen nog motiveren? Dat gaan we niet doen.’ Weyts wil examens in de laatste week van juni en delibereren in juli.
• Maar tegelijk zijn er ook een pak valse noten bij die ‘herstart’. Het platform Smartschool raakte compleet overbelast, berichten kwamen niet door en de streaming lukte vaak niet. Een pak leerkrachten werkten dan ook met alternatieven zoals Zoom of Google Hangouts.
• Plus, er blijven grote vragen voor de economisch zwakste leerlingen: die hebben vaak geen computer thuis. Weyts beloofde duizenden laptops, maar dat verloopt in horten en stoten, tot grote onvrede van de Vlaamse oppositie: de sp.a en PVDA waren daarover al erg kritisch.
• Weyts moet zich daarbij toch wat een nieuwe rol aanmeten, nu hij de zwaarste portefeuille van de Vlaamse regering beheert. In z’n carrière schuwde de Vlaams-Brabander de controverse nooit, maar met dagelijkse conflicten met de onderwijsbonden valt nu niets te winnen. Z’n suggestie om ook in de vakantie les te geven, rakelde een heftig debat op, dat zowel de ministers als de vakbonden wijselijk begroeven. ‘Er is niets blijven hangen’, benadrukten beiden na afloop van het weekend.
• Maar in z’n omgang met de oppositie blijft hij fel. John Crombez (sp.a) pakte hem fors aan op Twitter: ‘Hij beloofde laptops na paasvakantie aan kinderen met minder toegang: fail. Hij stookte controverse met leerkrachten: check. Hij ging zorgen voor goede organisatie op voorziene capaciteit afstandslessen: fail.’ Weyts antwoordde als volgt: ‘Maar hey, als je niets doet, geen problemen. Je doet dat al lang probleemloos goed.’
• Vraag is hoe Weyts en de N-VA zich straks zullen opstellen in de discussie rond de heropeningsdatum van de scholen in de Nationale Veiligheidsraad: ook daar is wel duidelijk dat de Vlaamse regering aandringt op scenario’s die wat ‘gedurfder’ zijn, terwijl de Franstaligen terughoudender zijn.

Money, money, money: Weer een nieuwe maatregel.

• In de wildgroei der premies komt er een nieuwe maatregel aan. Alleenstaande thuiswerkers moeten extra ouderschapsverlof krijgen tijdens de lockdownperiode, om voor de kinderen te zorgen. Groen drong daar fel op aan, en minister van Werk Nathalie Muylle (CD&V) heeft nu een voorstel klaar.
• Muylle komt daarmee een deel tegemoet aan de eis van de Gezinsbond die ‘coronaverlof‘ wilde krijgen voor ouders: extra vrijaf tijdens de lockdown.
• Het voorstel ligt al een tijdje op tafel maar MR en Open Vld liggen dwars: het is een zoveelste premie in de rij, en het geld klotst niet bepaald tegen de plinten. Maar Muylle zet door: ze heeft nu volmachtbesluiten klaar, zo schrijft De Morgen.
• Ouders waarvan een kind jonger is dan twaalf krijgen ouderschapsverlof erbij, om vier vijfde of halftijds te gaan werken, tot het einde van het schooljaar. Het gaat wel om lagere premies, tot 580 euro netto per maand van de staat voor wie halftijds gaat werken.
• Een echte vetpot is het niet, waardoor het de vraag is of veel mensen hierop zullen ingaan. Groen wil boter bij de vis, en een hoger bedrag. De vraag is of de liberalen daarmee gaan instemmen. Zo ‘rond’ is de deal dus nog niet. Maar dat hindert in deze regering niet om al te communiceren.

Liberale D-day: De data zijn nu definitief. Open Vld kent ten laatste op 29 mei de opvolger van Rutten. De vier kandidaten in de race blijven dezelfde: Egbert Lachaert, Stefaan Nuytten en Bart Tommelein, plus de charismatische Els Ampe, die met haar video’s op sociale media dagelijks vele mensen een streepje humor brengt. De stemming verloopt, hoe raadt u het, helemaal digitaal (en als men wil kan men zelfs ‘inbellen’). Tussen maandag 18 mei en vrijdag 22 mei verloopt de eerste stemronde. Haalt één kandidaat 50 procent, dan is hij of zij voorzitter. Indien niet, dan is er een shoot-out tussen de twee hoogst scorende kandidaten tussen 25 en 29 mei.

Money, money, money (2): Miljarden dollars schadevergoeding geëist van China.

• Amerikanen zouden geen Amerikanen meer zijn als ze bij schade niet gewoon een stevig proces aanspannen. Dat gebeurt nu volop. Ten minste vier ‘class-action lawsuits‘ lopen in de VS tegen de Chinese overheid, zo bericht Newsweek.
• De klagers stellen dat China gefaald heeft het virus deftig in te dijken, maar vooral dat ze de internationale gemeenschap niet adequaat hebben gewaarschuwd voor de gevaren.
• Onder meer een reeks bedrijven in Californië stapte naar de rechter, en stelde dat zij door Covid-19 bijzonder veel schade hebben geleden. Al duizenden handelszaken sloten zich aan. Een andere zaak in Florida probeert eveneens miljoenen mensen te verzamelen.
• Alle rechtszaken duiden de Chinezen, en met name hun overheid, aan als de schuldige. Via het Amerikaanse rechtssysteem hopen ze enorme bedragen te kunnen vorderen van China: de schadeclaims lopen in de miljarden dollars.
• Of dat veel indruk zal maken, is maar de vraag. Alleen is het wel een feit dat China steeds meer internationaal onder druk komt om een paar prangende vragen te beantwoorden. In eigen land feliciteerde het Belgisch staatshoofd nochtans China en zijn president met de Chinese aanpak.