Een aardverschuiving in het politieke landschap, of een fata morgana? Komt er een grote hertekening, een nieuwe ‘centrumpartij’, naast PS, MR en Ecolo, in Franstalig België? Met die droom lopen alvast een pak mensen rond, die het heel concreet menen, zo bevestigen hoge bronnen. Daarbij zijn gesprekken aan de gang met leiders van Les Engagés, de Franstalige christendemocraten die sterk staan in Wallonië, maar ook mensen van DéFI, Brussels en links-liberaal. En er zijn ontevreden leden van de MR, oud-minister en boegbeeld Jean-Luc Crucke (MR) op kop. De droom? Een nieuw, stevig blok in het centrum maken, een ‘Macronistische’ beweging. Daarbij is het vooral afwachten hoeveel mensen van bij de MR zelf de sprong wagen. Eén naam lijkt cruciaal in het verhaal: Alexia Bertrand, de Brusselse kopvrouw van de liberalen. Die leeft op gespannen voet met voorzitter Georges-Louis Bouchez (MR) en zou een perfect boegbeeld voor de nieuwe beweging zijn. “Dit hele verhaal is echt een grap”, zo wimpelt men de mogelijke opstand af, aan de Guldenvlieslaan, het MR-hoofdkwartier.

In het nieuws: “Straks een nieuwe partij in België?”, koppen de regionale kranten van Sudinfo.

De details: Het verhaal dat al langer de ronde ging over de grote blauwe rebellie, komt nu onder druk, met een lek in de pers.

• “Neen, helemaal niet ernstig… Neen, dit is echt een grap. Want wat hebben Les Engagés in Wallonië dan te bieden aan DéFI? Niets. Dus met welke belangen zouden ze dat doen? En bovendien, hoe zouden ze dat doen, met die ego’s allemaal? Die hebben niet de capaciteit om dat te doen lukken.”
• Aan de Guldenvlieslaan, op het MR-hoofdkwartier lijkt men er nogal gerust in: het ‘groot nieuw politiek project’, dat vandaag uitlekt in Sudinfo, is niet meer dan een ‘grap’, en al zeker geen bedreiging voor de MR.
• En toch. Het lijkt er sterk op dat een aantal verhalen samenkomen, over de taalgrens, die wel eens zouden kunnen uitmonden in iets groter. Ook deze nieuwsbrief kreeg daarover al vorige week een aantal stukjes van de puzzel binnen, die allemaal in dezelfde richting wijzen.

Ten eerste: Een los elektron bij de MR kan voor een kettingreactie zorgen.

• Alles draait daarbij rond Jean-Luc Crucke (MR). Die nam eind 2021 ontslag uit de Waalse regering, waar hij minister van Begroting was. Partijvoorzitter Bouchez had hem vernederd, door een fiscaal voorstel van Crucke voor de Waalse begroting door de MR-fractie in het Waals Parlement te laten afschieten. Crucke zou z’n exit uit de politiek maken, en naar het Grondwettelijk Hof gaan.
• Maar daar kwam niets van in huis: de zelfverklaarde links-liberaal bleef gewoon plots toch Parlementslid, en begon zich steeds kritischer op te stellen tegen Bouchez, die hij in juni bij de camera’s van Villa Politica “Trumpiaans gedrag” verweet. Hij werd op het matje geroepen intern, bij de voorzitter, de decibels in de meeting gingen crescendo, en het gesprek erna voor de media was ronduit gênant: het “zou de laatste keer zijn” dat Crucke dat soort uitspraken zou doen, maar niemand geloofde dat. Crucke was (en is) onderweg naar iets anders.
• Dat Bouchez het keihard speelt, getuige een compleet ontspoorde TV-show vorige week, waarbij de MR-voorzitter om de beurt in roeppartijen met Paul Magnette (PS) en Raoul Hedebouw (PVDA-PTB) belandde, zoals we eerder berichtten. Ook dat was opnieuw een bevestiging voor zijn interne tegenstanders dat het zo niet langer kon.
• De Waalse liberaal, een regionalist overigens, in tegenstelling tot belgicist Bouchez, doet ondertussen z’n ronde: hij gaat bij iedereen die het wil op gesprek, om over een hertekening van het landschap te praten.
• En Crucke is heus niet de enige die ontevreden rondloopt bij de MR. Daar ziet een pak volk met lede ogen aan hoe Bouchez de partij verder naar rechts duwt, en vooral een politiek van totale confrontatie hanteert ten opzichte van de PS en Ecolo, nochtans zijn coalitiepartners. Die maakten ondertussen vriend en vijand duidelijk dat ze van Bouchez niets meer moeten weten, en in 2024 hem en de MR zonder pardon aan de deur gaan zetten, als de rekenkunde het enigszins toelaat.
• Meteen dreigen zo een pak MR-kopstukken hun ministerpost kwijt te gaan spelen, en cabinetards hun job, op het Waalse niveau en voor de Franse Gemeenschap. In Brussel geldt dan weer het omgekeerde: daar zit de MR al meer bijna twintig jaar in oppositie, en hoopt men, smeekt men bijna, om er eindelijk weer eens bij te zijn. Moeilijk, met een Bouchez als voorzitter.
• In 2019 nog liet Open Vld uiteindelijk haar ‘samen uit, samen thuis’-politiek varen, en stapte ze alweer zonder de MR in een Brusselse coalitie. Dat kan het breekijzer niet zijn: het zal van de electorale kracht van de MR zelf moeten komen. De peilingen zijn niet ongunstig, voorlopig. Zeker Alexia Bertrand, het boegbeeld van de Brusselse MR, en de dochter van grootindustrieel Luc Bertrand, hoopt om straks als grootste de minister-president te kunnen worden, van een coalitie.
• Maar daarbij wordt Bertrand allerminst geholpen door Bouchez. Die passeerde haar ruwweg voor de post van minister van Buitenlandse Zaken, die naar nieuwkomer Hadja Lahbib (MR) ging. En hij garandeert haar niet eens een plek als kopvrouw, want zijn mannetje David Leisterh, de lokale MR-voorzitter, staat ook te trappelen.
• “Bouchez negeert Bertrand volledig, terwijl ze een toptalent is. Door zijn permanente polarisering maakt Bouchez veel links-liberalen en centristen dakloos hè. Terwijl de MR vanouds een links-liberale partij is, meer dan Open Vld. Dat doet mensen op zoek gaan”, zo duidt een insider.
• Moest Bertrand, met haar netwerk en haar naam, beslissen om de MR te verlaten, dan heeft Bouchez alvast meer dan een ‘grap’ aan de hand. Dat de Brusselse, die zelf niet reageerde, in gesprek is met ander partijen, bevestigen nochtans hoge bronnen.

De tweede verhaallijn: Oude antipoden komen samen. Want de PSC en het FDF, ze zijn vandaag iets heel anders.

• Naast het intern gerommel in de keuken van MR, is er een ander fenomeen in Franstalig België. Dat loopt op langere termijn: de gestage teloorgang van twee ‘oude’ partijen, de christendemocraten, vroeger de PSC, daarna het cdH en tegenwoordig ‘Les Engagés’, en DéFI, het voormalige FDF.
• Bij DéFI leverde Vivaldi een grote teleurstelling op: de links-liberalen wilden daar doodgraag aan meedoen, het was tenslotte ideologisch helemaal hun coalitie, maar voorzitter François De Smet werd koudweg de deur gewezen. In de Vivaldi-herberg was geen plek, zeker cd&v zag dat niet zitten. Als voormalig FDF blijft de partij immers ijveren voor absurde plannen als de uitbreiding van Brussel. Van 2002 tot 2011 vormde de partij overigens een kartel met de MR, tot die meegingen in de splitsing van BHV, en toenmalige leider Olivier Maingain de samenwerking opblies; het communautaire blijft toch deel van de partij.
• Tegenwoordig stelt het partijtje niet veel meer voor, met amper twee Kamerzetels. Enkel in Brussel zelf tellen ze mee, met een score van net geen 15 procent en een plek in de Brusselse regering. Maar ook daar zijn ze fors op zoek naar zichzelf: vorige week nog schopte de enige DéFI-minister, Bernard Clerfayt, rel tijdens het begrotingsoverleg, en stapte hij op over dienstencheques. De profilering daarrond, met videootjes op sociale media, deed andere partijvoorzitters opkijken: was (is) er meer aan de hand?
  • Daarnaast zijn er de christendemocraten van Maxime Prévot. Die zijn al langer op de dool, bewijze de zoveelste recente naamsverandering, naar ‘De geëngageerden’. Het doet wat denken aan de linkse afscheuring van de Volksunie, die begon als Spirit, uiteindelijk Vl.Pro werd en en daarna de SLP, om uiteindelijk gewoon te verdampen. Ex-leden zitten ondertussen wel nog steeds zowat in elke partij, als Parlementslid, senator, of minister: succesvol op zich waren ze dus wel.
• Het krimpscenario waar Prevot en co nu al jaren inzitten, net als cd&v aan Vlaamse kant, leidt er over de taalgrens toe dat men intensief nadenkt over hoe het verder kan. En daarbij komt men steeds uit bij dezelfde droom: “Is er geen scenario à la Macron mogelijk?” De Franse president herdoopte overigens recent zijn partijnaam in ‘Renaissance’, een nieuwe naam hoeven Prévot en co dus al niet meer te zoeken.
• Er zijn de oude tegenstellingen: DéFI is een seculiere stadspartij, Les Engagés heeft oude, conservatieve en oerkatholieke roots. Maar er is, in tegenstelling tot wat Bouchez gelooft, ook wél een objectief voordeel: Prévot staat sterk in Wallonië, zeker in de provincies Namen en Luxemburg, De Smet kan in Brussel wel wat zetels aanleveren. Zeker voor Les Engagés is dat interessant in de hoofdstad, waar ze dreigden onder de kiesdrempel te zakken anders. Maar die geografische complementariteit is er zeker en vast.
• Daarbij valt bovendien op dat er al langer intensieve contacten zijn tussen de twee partijtjes. Die mondden al in 2019 uit in samenwerkingen. Want zowel in de Kamer als in het Parlement van de Franse Gemeenschap, zitten beide in de oppositie. Daar overleggen ze als oppositie systematisch.

De synthese: Eén partij, rond die drie polen?

• Een nieuwe beweging, die “centrumkiezers, progressieven, liberalen en zelf ecologisten” zou moeten verleiden: het is exact wat Crucke nu al maanden binnenskamers predikt. En het lijkt effect te hebben. Want elke dag opnieuw tonen Bouchez en ook Paul Magnette (PS) in hun uitspraken en stellingnames, dat ze net wegschuiven van het centrum, en meer naar respectievelijk rechts of links trekken: er is dus een mentale ‘ruimte’, zo zien een pak blauwe, maar ook oranje en paarse (de kleur van DéFI) mandatarissen.
• Binnen Les Engagés zijn de mensen aan de top, met Prévot, maar ook de fractieleider in de Kamer Catherine Fonck, en Waals kopstuk André Antoine blijkbaar helemaal mee in het verhaal: er zijn volgens Sudinfo al verschillende werkvergaderingen geweest, waarbij moeite wordt gedaan om zo breed mogelijk te gaan rekruteren: ook het middenveld moet meestappen in het verhaal.
• De sleutel ligt een beetje bij DéFI, die begin december voorzittersverkiezingen hebben. Het is onduidelijk of de huidige baas, François De Smet, die geen verpletterende indruk nalaat, een uitdager krijgt. Eens de rook daar is opgetrokken, met een verkiezing op 4 december, zou het snel kunnen gaan.
• Al blijft het met twee woorden spreken. De ervaring leert dat politici, zeker als ze een mandaat hebben, uiteindelijk toch erg vaak zekerheid boven het avontuur van een nieuwe beweging verkiezen. Vanuit het niets een nieuwe beweging uit de grond stampen, het blijft een onderneming waarbij velen woorden van sympathie uitspreken, maar weinigen uiteindelijk de sprong wagen.
• En dan is er nog de kwestie van een uitgesproken boegbeeld: het ‘Macronisme’ in Frankrijk is voor Franstalig België een lichtend voorbeeld. Maar het had wel één factor, die in Brussel en Wallonië niet rondloopt: Emmanuel Macron zelf.
• De komst van iemand als Alexia Bertrand zegt daarbij alles: zullen DéFI, of Les Engagés dan plots klaar staan om dan onder haar kopmanschap campagne te gaan voeren in de hoofdstad? Het lijkt (voorlopig) ondenkbaar.

Exit: Geen N-VA-burgemeester in Sint-Truiden meer, Engelbosch moet aan de kant.

• Vlaams Parlementslid en waarnemend burgemeester Jelle Engelbosch (N-VA), was vanmorgen nog bijzonder fel, op Radio 1: “Dit gaat om een hele enge sfeerschepping, men citeert fragmentair, ik hoor hier het woord ‘schandaal’. Maar zo kan ik niet langer functioneren, men maakt het mij onmogelijk”, zo stelde het lokaal N-VA-kopstuk uit Limburg, waarbij hij fel uithaalde naar ‘bepaalde media’.
• Dat de commentator van Het Belang Van Limburg, Timmie Van Diepen, op Twitter de opmerking maakte dat “als ze aan dit tempo burgemeesters blijven verslijten in Sint-Truiden, ze straks ook voor die post nog Japanners moeten binnenhalen”, een knipoog naar de lokale voetbalploeg, moet pijn gedaan hebben voor Engelbosch, die een oorlogje met de pers uitvocht de afgelopen dagen.
• Helaas voor hem, Engelbosch stond alleen met zijn oorlog, na een vernietigend rapport van Audit Vlaanderen. Daarin werd de waarnemend burgemeester van Sint-Truiden verweten liefst drie artikels van de deontologische code voor lokale mandatarissen te hebben overtreden. Daarbij gaat het niet om kleine akkefietjes, maar “belangenvermenging”, “het gebruik van informatie voor persoonlijk gewin” en “activiteiten die afbreuk doen aan het ambt”.
• Daarbij zou Engelbosch, die als makelaar in vastgoed z’n brood verdiende voor hij in de politiek stapte, maar daar ook in actief bleef tijdens z’n ambt, een stuk grond ver onder de marktprijs hebben gekocht. Verder is in het rapport ook sprake van antidatering en misleiding.
• Dat de N-VA’er net op die stoel van burgemeester zou terecht komen, na een vorig schandaal, maakte het alleen maar erger. Sint-Truiden lijkt een lange geschiedenis van ons-kent-ons te torsen:
  • Veerle Heeren (cd&v) moest aftreden nadat bleek dat ze op de hoogte was dat een lening voor een andere oud-burgemeester, Jef Cleeren (cd&v), was geregeld vanuit de stadskas.
  • Daarvoor had ze al tijdens de vaccinatiecampagnes allerlei mensen uit haar entourage, van buurvrouw tot kuisvrouw, voorrang gegeven, die daar geen recht op hadden.
  • Cleeren zelf torste een zeer twijfelachtige reputatie, als de burgemeester “die alles kon regelen”.
  • En Ludwig Vandenhove (Vooruit) kwam ooit als burgemeester in opspraak in de stad, omdat hij dronken door het centrum reed, gepakt werd bij een ongeval, en dat probeerde af te dekken.
• Het waren minister Zuhal Demir (N-VA) en ondervoorzitter van de partij Steven Vandeput (N-VA) die Engelbosch in een drie uur durend gesprek diets maakten dat het voorbij was. De man zelf drong nog aan om toch nog schepen te blijven, maar ook dat was geen optie voor het leidende duo van N-VA in Limburg: “De enige manier om hiervan terug te komen, was compleet stoppen, en daarna reculer pour mieux sauter”, zo duidt een betrokkene. “Engelbosch zal het onderzoek nu moeten afwachten, daarna kan hij terugkomen.”
• Bij de partijtop is men ontstemd over de ‘normvervaging’ in Sint-Truiden. “De integriteit en geloofwaardigheid van heel de partij stond hier op het spel. Als we zoiets zouden toelaten, worden we een traditionele partij als de anderen”, is de uitleg.
• Hoe het nu verder moet met de sjerp zelf is onduidelijk. Engelbosch was eerste schepen, tweede schepen Hilde Vautmans (Open Vld) zit nu in Europees Parlementslid. Die zou niet in aanmerking komen voor de opvolging van Heeren.
• Vandaag overleggen de drie coalitiepartners, cd&v, Open Vld en N-VA. Die eerste partij is de grootste, maar of hun kandidaat het nu haalt, is maar de vraag: het gaat om Ingrid Kempeneers. Maar zij was net schepen van Financiën, toen Cleeren een lening uit de stadskas kreeg. Lastig dus. Open Vld heeft een andere naam, uit eigen rangen, als alternatief, maar die is nog niet bekend. N-VA heeft geen kandidaat-burgemeester meer. 

Genoteerd: De PS wil wél excuses aan Congo en ervoor betalen.

• Met de eindmeet van de Congo-commissie in zicht, wordt het nog spannend voor Vivaldi. Want de PS trekt nog eens de discussie op gang: “België moet excuses aanbieden aan Congo”, zo stelt Christophe Lacroix (PS), het Kamerlid dat de discussie volgt, in La Libre.
• Hij waarschuwt voor een “strijd van de oppositie tegen het wokisme” en “andere simplismen die het debat vervuilen”. Maar hij is duidelijk: “Nadat we meer dan 300 hoorzittingen gehad hebben, zegt 95 procent van die experten hetzelfde. We moeten bepalen of het Belgische koloniale systeem al dan niet moet worden veroordeeld, excuses moeten worden aangeboden en herstelbetalingen moeten worden overwogen“.
• En voor de PS is het duidelijk: “Ja”. Al moeten die herstelbetalingen volgens hem eerder symbolisch zijn. “Ze vragen geen geld, dat is niet wat uit de hoorzittingen naar voor kwam.”
• Ook de PS komt uit bij een stichting, net het idee waar ook commissievoorzitter Wouter De Vriendt (Groen) en ondervoorzitter Jan Briers (cd&v) mee werken. Maar voor de PS moet voor de financiering van die stichting gekeken worden, naast de Belgische staat, naar “wie zich verrijkt heeft in die periode”. Er wordt expliciet gedacht aan Umicore en “de erfgenamen van de Generale Maatschappij”, plus ook “de kerken”.
• Zo belooft het debat over de financiering van de nu al fameuze stichting nog een hele karwei te worden. Binnen de meerderheid is daarover fel debat geweest. Bij cd&v blijven ze ondertussen in alle toonaarden ontkennen dat zij bedragen naar voor geschoven hebben van 100 miljoen euro per jaar, voor 30 jaar. “Dat dat bedrag opnieuw de ronde zou gaan, is fout en bedoeld als beschadiging”, zo reageert de cd&v-kamerfractie. “Het enige juiste is dat er wordt nagedacht over een tijdsbepaling, maar er is daarbij geen enkele link met financiering. (…) Uiteraard zal er dan wel financiering nodig zijn op een of andere manier.”
• Bij andere regeringspartijen spreekt men dat dan weer formeel tegen: “Ze hebben dat bedrag wel degelijk op tafel gelegd”. Hoe dan ook is de discussie nu volop aan de gang, waarbij men spreekt over een stichting, maar waarbij het tijdspad en de financiering ervan veel vager zouden worden, in de eindteksten. Zowel Open Vld als Vooruit dringen erop aan om het allemaal fors binnen de perken te houden.

Bizar: Jean-Marc Nollet (Ecolo) is er even niet meer, op Twitter.

• Een beetje vreemd, op z’n minst: het officiële Twitter-account van de voorzitter van Ecolo, Jean-Marc Nollet, is al sinds vrijdag overgenomen door een hacker, of een ‘piraat’.
• De hacker noemt zichzelf Vitalik Buterin, naar de oprichter van cryptomunt Ethereum. Het zou gaan om een Rus die in Canada actief zou zijn, en die online cryptomunten aanprijst. Die heeft een profielfoto van Buterin op het account geplakt, en post ondertussen compleet bizarre tweets, over software en over crypto op het platform van Nollet.
• Aan de RTBF stelde de partij “dat het een kwestie van uren is”, voor ze het account zouden heroveren, maar dat was gisterenavond. Vanmiddag blijft de account nog steeds in handen van piraten.