321 miljard dollar dit jaar: zoveel voorspelt Bloomberg dat de Russische gigant Gazprom, trotse sponsor van de Champions League, dit jaar gaat opstrijken door de hoge gas- en olieprijzen. Elke dag maakt Europa tot 1 miljard euro over op Russische rekeningen, zo stut het de Russische economie en houdt het de oorlog in Oekraïne in stand. De EU aarzelt. Op een meeting van de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU gisteren in Luxemburg werd beslist nog niets te beslissen over bijkomende sancties, met name een olie-embargo. Ze bestellen nu een rapport over de effecten van zo’n maatregel, voor de EU-economie. De Belgische premier Alexander De Croo (Open Vld) zet zich op bezoek in Polen in dat door Duitsland aangevoerde kamp van de aarzelende landen: “Onszelf in een recessie duwen, helpt niet”, zo stelt hij.

In het nieuws: Zowel de VS als het VK onderzoeken een mogelijke aanval met chemische wapens in Marioepol.

De details: “We zijn ons bewust van de berichten over het gebruik van chemische munitie door het Russische leger. We kunnen op dit moment niets bevestigen, maar monitoren de situatie”, zo stelt het Pentagon vanmorgen.

• De oorlog in Oekraïne krijgt mogelijks een nieuw dieptepunt, na de bomaanval op het theater in Marioepol, de slachtpartij in Boetsja en de aanval op het treinstation in Kramatorsk: het was het omstreden Azovbataljon dat in Marioepol melding maakte van een aanval met chemische wapens van Russische kant.
• Vannacht maakte ook de Oekraïense president Volodymyr Zelinsky een toespeling op de zaak, zonder het te bevestigen: “Ik zou de wereldleiders eraan willen herinneren dat er al meermaals gediscussieerd is over het mogelijk Russische gebruik van chemische wapens.”
• Zowel de Britten als de Amerikanen kondigden ondertussen aan dat ze een eigen onderzoek gaan voeren om de zaak uit te klaren. Maar het is het zoveelste signaal voor de EU, terwijl Rusland steeds meer troepen aan de oostgrens van Oekraïne aan het verzamelen is, voor een nieuw offensief in de Donbasregio.

In Europese kringen: De Commissie dringt aan op actie, de lidstaten duwen de zaak voor zich uit.

• De Europese Unie discussieert ondertussen nog altijd over een nieuw pakket sancties, dat zou dan het zesde moeten worden. Maar zelfs de bloedstollende verhalen eind vorige week, over de aanval op een treinstation vol vluchtelingen, duwen de discussie niet in een stroomversnelling: meer dan een teken aan de wand. De vraag is of een mogelijke chemische aanval daar iets aan verandert.
• Zowel de Commissievoorzitter, Ursula von der Leyen, als de hoge buitenlandgezant Josep Borrell, die al meermaals overenthousiaste uitspraken deed, duwen nu op een nieuwe fase in de sancties: de gas- en oliekraan met Rusland moet dicht. Borrell wees er al meermaals op dat de EU dagelijks nog altijd voor 1 miljard euro aan gas en olie koopt in Rusland, sinds het begin van de oorlog.
• Meerdere Europese landen duwen erop dat het tijd is, informeel is in Europese kringen te horen dat het op termijn ook onvermijdelijk wordt. Maar tegelijkertijd is er een hardnekkig groepje dat niet af wil van het Russische gas, voorlopig toch niet. Die worden aangevoerd door Duitsland, waar kanselier Olaf Scholz al meermaals waarschuwde voor een recessie, als het Russische gas zou stoppen met vloeien.
• Een meeting van de ministers van Buitenlandse Zaken in Luxemburg leverde gisteren niets op. Behalve dan dat men een klassieker uit de koffer van politieke instrumenten haalde, om de zaak wat op de lange baan te schuiven: de lidstaten vragen dat de Commissie een rapport maakt van het effect dat de energiesancties kunnen hebben op delen van de EU-economie. Want Duitsland waarschuwt: het negatieve economische effect zal op heel de EU afstralen, niet enkel op landen die erg afhankelijk zijn van dat Russische gas en de olie.

De brute realiteit van de wereldmarkt: De roebel is hersteld, het olie- en gasgeld rolt binnen voor Rusland.

• Bloomberg komt met projecties over de gasinkomsten van Gazprom voor 2022. Die gaan in de richting van een verbluffende 321 miljard euro, liefst één derde meer dan in 2021.
• Maar de Russische olie boomt nog meer. In de eerste week van april steeg de Russische export van ruwe olie naar ruwweg 4 miljoen vaten per dag, schrijft Bloomberg. Zo zit die export doodleuk op recordniveau dit jaar, na een constante daling van het uitgevoerd volume in de weken na de invasie van Rusland.
• Daarbij is een kwalijke rol weggelegd voor India. Die kochten sinds het begin van de oorlog al meer dan 13 miljoen vaten ruwe aardolie van de Russen. Vorig jaar kochten ze op een heel jaar 16 miljoen vaten: ze zien een buitenkansje. Want de Russen verkopen zo’n 20 procent onder de marktprijs.
• Oekraïne riep gisteren de grootste oliehandelaars op om te stoppen met “Russisch bloedgeld” te ontvangen, door aan die goedkope prijzen Russische olie over heel de wereld te slijten. De Financial Times onthulde dat de grote vier, Vitol, Trafigura, Glencore en Gunvor samen al meer dan 20 miljoen vaten Russische olie verhandelden sinds Poetin zijn invasie lanceerde.

Op reis: Premier Alexander De Croo (Open Vld) reist rond in Oost-Europa. En krijgt daar een duidelijke boodschap.

• “Ach, hij zal nooit veranderen. Hij heeft nochtans meer dan genoeg werk hier, met zijn eigen partij onder de 10 procent.” Bij de coalitiepartners binnen Vivaldi wordt wat meewarig gedaan, nu de eerste minister weer opduikt met foto’s van selfies met Oekraïense vluchtelingen, en aan de zijde van de eerste ministers van Polen en Slowakije, vanmorgen in Het Laatste Nieuws.
• Het is algemeen bekend dat De Croo zich in het buitenland altijd net dat tikje meer in zijn sas voelt: het internationale is zijn favoriete bühne. Met een paar Vlaamse kranten in zijn kielzog trekt hij drie dagen langs Moldavië, Slowakije, Roemenië en vooral Polen.
• In Warschau produceert De Croo zonder verpinken de perfecte slogans: “We hebben onze onenigheden gehad, maar Polen toont vandaag de spirit van Europa. In een crisis helpen we elkaar”, zo laat hij optekenen in De Tijd.
• Maar tegelijk krijgt België daar een heel duidelijk signaal van de Poolse premier Mateusz Morawiecki. Die neemt geen blad voor de mond.
  • Hij heeft het over Rusland en Poetin als “leider van een fascistisch regime“.
  • Daarbij wil hij veel scherpere “verpletterende sancties” om “het absolute kwaad te bestrijden”.
  • Volgens Morawiecki heeft “Poetin een systeem ontwikkeld waarmee hij resistent is geworden tegen sancties die werken als een te zwak vaccin“.
• Daartegenover plaatst De Croo een veel gematigder, bijna ‘Duits’ discours: volgens hem moeten de sancties vooral “proportioneel en duurzaam” zijn op lange termijn. En meteen de kraan dichtdraaien is dat niet, volgens hem: “Wat zijn we ermee als we Europa in een recessie duwen”, is een argument dat ook hij al eerder aanhaalde.

Opvallend: Italië trekt zich niets aan van Europese groepsaankopen.

• Tijdens de grote Europese top van Versailles had De Croo nog heftig gepleit voor een maximumprijs op gas, en vooral voor groepsaankopen en gezamenlijke opslagcapaciteit, als oplossingen voor de enorme stijgingen op de gasmarkt, en om Russisch gas op termijn te bannen uit de EU.
• Die opties herhaalde de premier ook in Polen als dé oplossing. “Er is geen tekort, gewoon een gebrek aan goede organisatie“, is de mantra daarbij.
• De EU onderschreef in Versailles wel het idee van een collectieve onderhandelingskracht, zoals dat gebeurde bij de aankoop van coronavaccins, maar in praktijk blijft dat toch een moeilijke opdracht. Want grote EU-landen gaan hun eigen weg.
• Vorige maand nog onderhandelde Duitsland op eigen houtje een grote deal met Qatar, voor de levering van gas uit het Midden-Oosten, waarbij ze niet eens wilden onthullen over welke volumes het gaat.
• De Italiaanse premier Mario Draghi kwam gisteren met het nieuws dat hij Rusland gaat inruilen voor Algerije, als grootste leverancier van gas. In Algerije tekende hij een nieuwe deal met het ook niet bepaald democratische regime, om de gaskraan tussen dat land en het zijne volledig open te draaien: de pijplijn ligt er al, en werd niet op volle capaciteit gebruikt.
• Draghi plant bovendien nog meer van dat soort deals: zijn regering is volop in gesprek met Angola, Qatar, Mozambique, Congo en Azerbeidzjan, een hele reeks fraaie regimes, om daar meer gas in te kopen.
• In tegenstelling tot België verzet Italië zich overigens niet tegen een volledig EU-embargo op gas. “Wat wilt u liever: vrede, of de airconditioning?“, zo stelde hij uitdagend aan de Italiaanse pers.

Voorspelling: Op termijn gaat Vivaldi die positie toch moeilijk kunnen volhouden.

• Premier De Croo bevestigde met zijn weigering om tot energiesancties over te gaan het wel erg straffe standpunt van zijn eigen vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open Vld), afgelopen weekend. Die had het over “prijzen aan de pomp die zullen verdubbelen“, als doemscenario, indien er effectief zo’n embargo zou komen.
• Maar binnen z’n coalitie rommelt het toch wat over die felle, afwijzende houding van Van Quickenborne. Want in de Kamer pleitten zowel de groenen als socialisten er wel al voor om alle opties open te houden, en om ook naar energiesancties te kijken. De vraag is dus of de Open Vld-vicepremier de deur zo fel moest dichtdoen, terwijl de EU toch haast onvermijdelijk opschuift in de andere richting.
• In Duitsland, waar ook een paars-groene coalitie regeert, levert Oekraïne de nodige frictie op in het kabinet. Want de groene minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock, ook op de meeting van de EU-buitenlandministers in Luxemburg, haalde daar in weinig bedekte termen uit naar haar kanselier Scholz. Ze riep immers op om ook “zware wapens” te leveren aan Oekraïne: “Nu is niet de tijd van excuses. Het is de tijd van creativiteit en pragmatisme.”
• Dat staat in contrast met Scholz, die onder vuur kwam omdat hij andermaal een levering van zwaar oorlogsmateriaal, met name tanks, aan Oekraïne had verhinderd. De Duitse sociaal-democraten blijven de meest voorzichtige Europeanen in het conflict.
• Overigens ligt het idee van Europese gevechtsvliegtuigen voor Oekraïne alweer op tafel: deze keer is het Slowakije, waar De Croo ook passeerde gisteren, dat ernstig overweegt om MiG-29-jachtbommenwerpers te leveren aan Oekraïne. Eerder ging een soortgelijke deal met Polen niet door: het werd gezien als te grote provocatie ten opzichte van Rusland.
• Maar de sfeer lijkt omgedraaid: Europa is volop bezig met zwaar materiaal, inclusief tanks, te leveren aan Oekraïne. Borrell verkreeg in Luxemburg gisteren overigens nog eens 500 miljoen euro extra, om vanuit de EU wapens te voorzien. Met de wind die overduidelijk zo sterk waait voor Oekraïne, blijft het op termijn niet vol te houden om enerzijds wapens te leveren aan Kiev, en anderzijds miljarden te blijven betalen aan Moskou voor olie en gas.
• “Het zou niet verstandig zijn om geen voorbereiding te maken op wat mogelijks komt qua energiesancties”, zo is ook binnen Vivaldi te horen. Daarbij kijkt men ook naar de Europese Commissie, die werkt aan graduele schema’s voor verdere energiesancties. “Maar in België zijn het in de eerste plaats de ministers van Economie, de PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne dus, en die van Energie, Tinne Van der Straeten (Groen), die de zaak moeten voorbereiden”, zo is binnen de kern te horen. “Zij moeten de impact en de opvolging in handen nemen, als het zo ver komt”. 

Het einde van een tijdperk: Guy Vanhengel (Open Vld) stopt met politiek in 2024.

• Een afscheid binnen twee jaar, maar nu al aangekondigd in Bruzz, het fel gesponsorde medium voor Vlaamse Brusselaars: Vanhengel neemt afscheid. Daarmee verdwijnt een belangrijke pion uit de Brusselse politiek van het toneel.
• Want Vanhengel manoeuvreerde zijn Vlaamse liberalen op een erg handige manier in het centrum van de Brusselse machtspolitiek. Daarbij snapte hij erg goed de regels van het systeem, die in de hoofdstad de Vlamingen disproportioneel veel macht geven, door gegarandeerde pariteit in de Brusselse regering, door fors gesubsidieerde schepenposten in de Brusselse gemeentelijke coalities, en een kiessysteem waar enkele duizenden Vlaamse stemmen genoeg zijn in de hoofdstad om het mooie weer te maken.
• Dat combineerde de Vlaamse liberaal, ooit woordvoerder van Guy Verhofstadt (Open Vld), met een erg nuttige politieke paarse alliantie, die hij persoonlijk sloot met de PS in de hoofdstad. Die as van Open Vld en PS domineerde zo jarenlang de hoofdstad, terwijl de relaties met de “zusterpartij” MR veel minder van belang waren voor Vanhengel. In Evere vormde hij zelfs één lijst met de PS, onder de paraplu van de burgemeester.
• Vanhengel schopte het tegelijk persoonlijk nog verder: naast Brusselse ministerposten raakte hij ook als Brusselse Vlaming in de Vlaamse regering en zelfs in de federale ploeg. Zijn politieke handigheid maakte het moeilijk voor collega-ministers om echt in conflict te gaan met de Brusselaar: die koos altijd het compromis en maakte dat ook vaak.
• Maar tegelijk was Vanhengel altijd een uitgesproken ‘paarse’ liberaal: in 2014 verzette hij zich achter de schermen bijvoorbeeld fel tegen een federale coalitie van zijn partij met MR, CD&V en vooral N-VA, een partij met wie hij nooit de banden aanhaalde.
• Als politieke erfgenaam koos Vanhengel overduidelijk voor Sven Gatz (Open Vld), die in 2019 al zijn ministerpost overnam in de Brusselse regering. Daarmee lijkt ook de interne strijd bij Open Vld in Brussel voorgoed beslecht: Els Ampe (Open Vld), voormalige schepen in Brussel, vocht haast een burgeroorlog uit met het kamp rond Vanhengel. Maar de excentrieke houding van Ampe, ook Vlaams Parlementslid, onder meer op sociale media, wreekte zich uiteindelijk.
• “Het is nu aan de jonge generatie om het heft in handen te nemen”, zo stelde Vanhengel bij zijn afscheid. “Ik wil op een fatsoenlijke manier uit de politiek stappen. Niemand is onvervangbaar.” 

Ook genoteerd: Zuhal Demir (N-VA) haalt nog eens uit naar haar federale collega’s.

• “Als de federale regering de Europese prijs voor hypocrisie wil winnen, is dat haar zaak. Als we willen dat de politiek haar geloofwaardigheid bij de mensen terug moet winnen, begint dat bij consequent zijn. A zeggen op papier en B doen in de realiteit is niet aan mij besteed”, zo schrijft de Vlaamse minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) in een vlammend stukje op Facebook.
• De aanleiding is een initiatief van elf EU-landen, die in een open brief gezamenlijk oproepen om de groene Europese doelstellingen rond gas verder aan te scherpen, nu de prijzen de pan uit swingen en Rusland profiteert van de Europese gashonger. De elf, de Scandinavische landen, Duitsland, Nederland, Luxemburg, Spanje, Ierland, Letland, Slovenië, en Oostenrijk zijn het eerder progressieve clubje, op vlak van groene transitie in de EU.
• België maakt geen deel uit van die club: ze ondertekenen niet, tot frustratie van de federale regering, waar premier Alexander De Croo (Open Vld), maar ook minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) aan de kar trokken om wel een Belgische krabbel te zetten. Maar voor een dergelijk initiatief heeft de federale regering een fiat nodig van de deelstaten, die ook bevoegd zijn voor het klimaatbeleid. En daarbij botsten ze op de Vlaamse regering.
• De elf landen willen immers gasconsumptie tegen 2030 met minstens 30 procent afbouwen, om zo zeker de CO2-uitstoot met minstens 55 procent te doen dalen. De discussie komt er in het kader van het Europese ‘Fit for 55’-pakket, dat de EU opnieuw aan het bekijken is.
• Maar daarbij vragen de elf ook om het Europese systeem van emissies, de zogenaamde CO2-rechten, aan te passen, en sneller klimaatneutraal te maken. En dat ging niet voor Demir, die erop wees dat dan onvermijdelijk de energiefacturen nog zouden stijgen.
• Opvallend was dat naast Ecolo federaal ook Open Vld in de Vlaamse regering haar irritatie toonde over het gebrek aan samenwerking van Demir. “Wij hadden ons wel achter de tekst willen scharen”, zo stelde het kabinet van viceminister-president Bart Somers aan De Morgen. Maar tegelijk steunde CD&V dan weer Demir, ook zij zijn bezorgd over de stijging van de facturen.
• Demir zou Demir niet zijn als ze zich niet in de hoek zou laten zetten. “Onder het mom van minder Russisch gas vandaag in één beweging zaken zoals de uitbreiding van het Europese ETS-systeem door onze strot duwen? Erg fraai is dat niet. (…) En ook de verdere subsidiëring van grootschalige biomassa, waarvoor veelal bossen het slachtoffer zijn, nu willen versnellen? Vlaanderen liet zich eerder al kritisch uit daarover.”
• “Nog meer ben ik verbaasd over de hypocrisie waarmee Groen en Ecolo handtekeningen willen zetten onder teksten die pleiten voor onafhankelijkheid van Russisch gas, terwijl ze in de praktijk in ons land net voor méér gascentrales gaat zorgen. Met miljarden subsidies die klaarblijkelijk zelfs tot in China zullen belanden.” De vredespijp met Khattabi wordt duidelijk niet binnenkort gerookt.