Het Paleis neemt de verrassende zet om Koen Geens (CD&V) het veld in te sturen als ‘koninklijk opdrachthouder’. Het vorige duo was op.

Wat gebeurt er precies? Toch verrassend: vrijdagavond duwt de koning de regeringsvorming in een stroomversnelling. Hij roept de twee informateurs opnieuw op het Paleis, en neemt daar afscheid. Het duo liep hoe dan ook op haar laatste benen. Maar het konijn dat uit de hoed kwam, was niet wat iedereen verwachtte.

De details: Dat Georges-Louis Bouchez (MR) en Joachim Coens (CD&V) uitgespeeld waren, was na afgelopen zondag al duidelijk. Daar kwam het tot een stilstand in de poging om een formule met N-VA en PS in gang te duwen. Het spelletje driebanden tussen PS, N-VA én MR zat te complex.

• Het vertrouwen in het duo was weg: hoewel er een week lang met CD&V, N-VA, sp.a, PS en MR vergaderd was, lag zondag plots de vraag van MR terug op tafel om toch maar niet Open Vld te lossen.
• Bovendien blijft het bijzonder moeilijk om een deal te maken met zowel MR als PS, voor de N-VA. Met de socialisten kan sociaal-economisch een deal gemaakt worden, rond de pensioenen vooral, als er in ruil verdere regionalisering komt. Maar de MR weigert elk gesprek over het communautaire.
• Bovendien dreigde Bouchez er ook mee de PS in de rug te schieten, als die te veel zouden beginnen zich bloot te geven. ‘Een informateur die net de anderen ontmoedigt hun nek uit te steken, dat is toch redelijk ongezien’, zo stelt een betrokkene.
• Maar aan Vlaamse kant kleefden N-VA, sp.a en CD&V dichter en dichter aan elkaar, en duwden ze naar een paars-gele formule.
• Alleen liet CD&V-voorzitter Coens daarbij iets te veel in z’n kaarten kijken: hij stelde luidop meermaals in gezamenlijke meetings dat paars-geel of de ‘Rode Duivel’ z’n ‘plan A’ was, maar dat ‘Vivaldi’ z’n ‘plan B’ was. ‘Dat is echt onwaarschijnlijk, zo je hand weggeven in onderhandelingen’, stelt een betrokkene vast.
• Bovendien was Coens het duidelijk beu: dezelfde rondjes draaien, met de overactieve Bouchez naast hem, het leidde tot niets, en de nieuwe CD&V-voorzitter dreigde beschadigd te worden.
• Het Paleis versnelde dus, gaf duidelijk aan dat ze actie wilden zien, nadat verschillende voorzitters hadden laten verstaan dat ze niet langer het duo wensten in de cockpit. Niemand ging dus wachten op volgende week.

Tussen de regels: Er was ruime consensus over een andere man aan zet brengen: Bart De Wever (N-VA).

• Het verrassende aan de aanstelling van Geens, is dat eigenlijk vier partijvoorzitters het vrijdagnamiddag eens waren over een andere naam: de N-VA-voorzitter zou informateur worden.
• De afgelopen 24 uur was er opnieuw felle druk vanuit het Paleis om toch maar PS én N-VA aan zet te laten komen. Maar de PS bleef daar niet happig op, al gaven ze wel toe dat ‘Vivaldi’ ‘op dit moment dood is’. Waarna De Wever wel de ring in wilde stappen als informateur, mits de nodige garanties van onder meer Paul Magnette (PS) ‘dat het weliswaar absoluut niet van harte, maar wel fair zou gespeeld worden’.
• Daarop toetste de partijvoorzitters ook onderling af: N-VA, CD&V, PS én sp.a kwamen overeen dat De Wever aan een opdracht kon beginnen. Bouchez zat niet in die loop. De Wever had in de namiddag ook contact met het Paleis, dat scenario zou in gang gezet worden: z’n schoenen waren opgeblonken, z’n deo leeg gespoten, om naar de koning te trekken.
• Vervolgens was de verrassing groot bij alle betrokken voorzitters dat niet De Wever, maar Geens werd ontboden en plots ‘koninklijk opdrachthouder‘ werd.
• Niet in het minst omdat voor een aantal partijvoorzitters meteen duidelijk werd dat Coens, nochtans voorzitter van Geens zijn partij, niet op de hoogte was van die actie.

Waarom dit gebeurt: Geens heeft een aantal troeven, maar ook een reputatie van machtspoliticus die hem achtervolgt.

• Om te beginnen is er consternatie over het eigengereide optreden van de koning: ‘Zomaar ingaan tegen de grootste partij van het land? Of tegen de vier partijen? En met welke autoriteit kan CD&V (12 zetels) nu druk zetten?’ Niemand die goed begrijpt wat het Paleis bezielde.
• Wat telkens terugkomt, nu al maanden, is de band tussen Geens en het Paleis, meer bepaald Vincent Houssiau, de kabinetschef. Die komt vanop het kabinet van de CD&V-vicepremier. Trekt Houssiau de spurt aan voor Geens? De suggestie komt telkens terug.
• Want wat ook systematisch wordt onderstreept door tegenstanders: Geens wil de Zestien. Of dat zo’n cadeau is, als kleine partij geprangd tussen straks het geweld van N-VA enerzijds en PS anderzijds, is maar de vraag. Zelf heeft hij dat overigens altijd hardnekkig ontkend, de afgelopen maanden. En wat wel klopt: een aantal sleutelfiguren dichten hem wel de ‘carrure‘ van een premier toe.
• Maar is het dan nu al het moment om op het voorplan te komen? Hoogst twijfelachtig. Wat wel opvallend is: Geens heeft geen gewone titel van informateur of preformateur, hij is heel droog ‘koninklijk opdrachthouder’. ‘Gene gewone‘, was overigens ooit z’n betrekkelijk originele campagneslogan.
• De Wever zou in een normaal land hoogst beledigd moeten zijn, en zelf de leiding en uiteindelijk de Zestien willen claimen. Maar daarin zit hem de clou, de N-VA is tot nader order geen klassieke machtspartij: de hoogste Belgische post is niet iets waar de Vlaams-nationalisten op azen. In die zin zou De Wever, na initiële verontwaardiging over de oekaze van het Paleis, misschien ook een beetje opgelucht kunnen zijn.
• Naar het uiteindelijke waarom, en hoe men bij Geens uitkwam, daar blijft het dus toch wat raden naar. Zelf doet de CD&V-vicepremier er het zwijgen toe: de tweet rond z’n opdracht gaf meteen aan dat hij graag ‘discreet‘ te werk zou gaan de komende tijd. Vraag is of en hoe hem dat zal lukken.

Waarom dit van tel is: Geens is dan wel een verrassing, z’n missie is geen compleet nieuw verhaal.

• De enige die claimt Geens naar voren te hebben geschoven is de MR: het was één van de drie scenario’s die Bouchez had voorgedragen aan het Paleis. Bij de MR geloven ze nog steeds dat CD&V uiteindelijk moet kiezen: paars-geel of Vivaldi. Daarbij weigert men onder ogen te zien dat de sp.a ook niet mee is in een Vivaldi-scenario, en dat het nu de facto helemaal dood is: de band tussen MR en CD&V op informateursniveau is doorgeknipt.
• De MR mag zo toch behoorlijk beginnen vrezen. Geens is niet van plan om veel tijd te verliezen met allerlei ‘nieuwe pistes’ te exploreren. Opnieuw met andere partijen gaan praten dan de overgebleven vijf die op het eind aan tafel zaten, zit er volgens meerdere bronnen niet in.
• De komst van Egbert Lachaert bij Open Vld kan daar wel voor iets tussen zitten. Nu Gwendolyn Rutten (Open Vld), die volgens de fluisteraars geen kandidaat-voorzitter meer zal zijn, uit de picture verdwijnt, en Lachaert de grote kanshebber is om te winnen, komt Open Vld terug ‘op het veld’: N-VA zou dan kunnen teruggrijpen naar een ‘Bourgondische coalitie’ of zelfs een front vanuit de Vlaamse regering.
• En laat een entente tussen sp.a, CD&V en N-VA aan Vlaamse kant perfect zijn voor CD&V: dan liggen zij mooi midden in het bed. Het is dus wel tijd voor Geens en Coens om te versnellen.
• Het Paleis maakt er geen geheim van: zij willen een ‘stabiele regering’ en dus moeten N-VA en PS er samen in. Geens heeft alvast één voordeel: hij wordt door vriend en vijand als kundig onderhandelaar en bricoleur bestempeld. Anders dan bij Coens en Bouchez, twee nieuwkomers, verwachten waarnemers straks systematiek en rigoureuze nota’s.
• Geens is een professor rechten en een voormalige zakenadvocaat. Onderhandelingen ordelijk laten verlopen, en mensen in een gareel dwingen: het is z’n vak. Ook op dat vlak was het duo wat leeggestreden: de andere voorzitters smachtten de afgelopen weken naar wat structuur, zelfs in die mate dat N-VA en PS de regie wat overnamen.

De essentie: Kan deze opdrachthouder er straks in slagen om PS én MR in een ‘Rode Duivel’ (wie verzint nu eens een deftige naam?) bijeen te krijgen? Het zal aan Geens zijn om te proberen, of strijdend ten onder te gaan. Maar het is wel duidelijk dat het Paleis in de fase van gokken zit, en risico’s neemt. Zelfs al betekent dit dat daarbij tegen partijvoorzitters moet worden ingegaan. Het zijn alvast geen gewone tijden.