Al 100 dagen lang gaan de Wit-Russen elk weekend massaal de straat op uit protest tegen het bewind van president Aleksander Loekasjenko. Toch zit de autocratische leider nog steeds stevig in het zadel. Gisteren werden tijdens een massademonstratie bijna duizend mensen opgepakt, volgens een lokale ngo. ‘De laatste dictator van Europa’ klampt zich vast aan de macht met een meedogenloos, alom aanwezig veiligheidsapparaat.

Voor de veertiende week op rij waren verschillende duizenden mensen bijeengekomen in de hoofdstad Minsk, en in andere Wit-Russische steden, om te protesteren tegen de verkiezingsuitslag van 9 augustus. President Aleksander Loekasjenko won die met 80 procent. De oppositie en de demonstranten spreken echter van verkiezingsfraude, en roepen al 100 dagen om zijn afzetting. Ook de Europese Unie en de Verenigde Staten erkennen Loekasjenko niet langer als president, Rusland steunt hem wel nog.

Demonstrant omgekomen

De protesten waren dit weekend extra beladen, nadat vorige donderdag een 31-jarige betoger in het ziekenhuis was omgekomen. Volgens ooggetuigen werd hij zwaar mishandeld door de ordetroepen.

Tijdens de demonstratie van gisteren ging het er opnieuw stevig aan toe. Video’s die via de versleutelde chatapp Telegram naar buiten kwamen tonen hoe de stoottroepen van de overheid traangas en verdovingsgranaten gebruikt tegen vreedzame betogers. De metro in Minsk werd stilgelegd om de toegang tot het centrum te verhinderen. Ook het mobiel internet werd uitgeschakeld.

De lokale mensenrechtenorganisatie Viasna telde 1.078 arrestaties door de veiligheidsdiensten tijdens de betogingen in verschillende steden. Volgens de ngo werden dit weekend ook opvallend veel journalisten opgepakt. Arrestanten worden door mannen in zwarte uniformen en bivakmutsen zwaar aangepakt en meegesleurd in ongemarkeerde bestelwagens.

KGB

Meer dan drie maanden van wijdverspreid burgerprotest heeft Loekasjenko’s macht nauwelijks aan het wankelen gebracht. Een combinatie van harde politietactieken en beloftes van vooral symbolische hervormingen houden hem in het zadel. In zijn 26 jaar dat hij aan de macht is heeft de Wit-Russische leider ook een uitermate efficiënt systeem uitgebouwd om kritiek op het regime uit het dagelijkse leven te bannen. Dat systeem wordt gehandhaafd door de inlichtingendienst die zowel de tactieken als de naam uit het Sovjet-tijdperk hanteert: de KGB.

The New York Times geeft het voorbeeld van de populaire Wit-Russische talkshowpresentator Denis Dudinsky. Die nam ontslag uit protest en verklaarde dat Loekasjenko zelfs met brute kracht ‘de Wit-Russen niet opnieuw in het keurslijf zal krijgen waar ze 26 jaar hebben ingezeten’.

De man werd prompt opgepakt, en na enkele dagen in een KGB-gevangenis kwam hij met een videoboodschap, waarin hij tegenstanders van het regime opriep om te stoppen met protesteren.

‘Deze mensen weten hoe ze hun verzoeken zo moeten formuleren dat je geen nee kunt zeggen’, zegt hij achteraf aan de Amerikaanse krant over zijn bocht.

Dwang en onderdrukking

Met dwang en onderdrukking houdt Loekasjenko tegenstanders van zijn bewind al 26 jaar lang onder de knoet. Extern hield hij zich staande door nu eens Europa, dan weer eens Rusland te paaien.

‘We zullen Loekasjenko nooit vergeven’, zei Svetlana Tikhanovskaya zondag tijdens een interview. Volgens de Wit-Russische oppositieleidster, die volgens de demonstranten de echte winnaar is van de verkiezingen, zijn er sinds het begin van de protesten al 18.000 mensen opgepakt. Tijdens de protesten zijn minstens vier doden gevallen. De Wit-Russische overheid is gestopt met cijfers te geven.