De virusdragers zonder symptomen identificeren. Dat wordt de eerste noodzakelijke opdracht bij de heropstart van de economie en de scholen over enkele weken.

Waar gaat het om? De bedrijfswereld dringt aan op een zo snel mogelijke terugkeer naar een normale economie, want de factuur van de quarantaine loopt snel op voor zowel werkgevers als personeel. Alleen: ‘back to normal’ is makkelijker gezegd dan gedaan.

Wat is het struikelblok? De economie veilig heropstarten vergt ‘de betrouwbare identificatie van de individuen die het virus niet zullen oplopen, of het niet zullen doorgeven aan anderen’, beklemtonen onder meer de Belgische topeconoom Mathias Dewatripont (Solvay en ULB, ex-Nationale Bank) en professor immunologie Michel Goldman (ULB), een adviseur van de Belgische overheid. Want anders dreigt het doemscenario: een tweede grootschalige verspreiding van het coronavirus die de economie weer tot stilstand dwingt.

Bij de heropstart zullen er straks vier types werkwilligen weer de baan op willen:

• De herstelde coronapatiënten die dankzij antistoffen immuniteit opgebouwd hebben. Dat betekent dat ze niet meer ziek kunnen worden, toch niet meer dit seizoen. Ze hebben mogelijk wel nog het virus in hun lichaam.
• De van nature immune personen die het virus niet of niet meer dragen.
• De ‘onzichtbare’ virusdragers: de groep mensen die het virus dragen, maar geen enkel symptoom vertonen. Volgens een rudimentaire schatting van het UZ Brussel kan dat om 10 procent van de bevolking, dus ruim 1 miljoen Belgen, gaan.
• De mogelijke nieuwe slachtoffers: de mensen die nog niet besmet raakten en niet immuun zijn. Dit is wellicht de grootste groep van de bevolking.

Hoe gevaarlijk zijn die virusdragers zonder symptomen? Dat is een tweesnijdend zwaard. Ze kunnen bij een heropstart het virus doorgeven aan collega’s of medeleerlingen. Al is het risico kleiner dan bij zieke corona-patiënten, omdat ze niet hoesten of niezen. Aangezien ze vanzelf antistoffen produceren, vormen ze ook een natuurlijke beschermende muur die een exponentiële verspreiding van het virus tegengaat. Dat is het veelbesproken fenomeen groepsimmuniteit.

Hoelang blijven coronadragers besmettelijk? Daar is nog geen wetenschappelijk uitsluitsel over. Dan kan om enkele dagen of weken gaan. Volgens een Chinese studie blijft het virus zelfs tot 37 dagen in het lichaam.

Wat moet er gebeuren? Een algemeen beschikbaar vaccin tegen het coronavirus komt er in het beste geval wellicht pas over een jaar. Volgens Dewatripont en Goldman zijn voor een veilige heropstart van de economie daarom massale testen nodig, in twee trappen.

• Een bloedtest, bijvoorbeeld via een vingerprik, moet nagaan of een individu antilichamen heeft opgebouwd. Dat wordt een serologische test genoemd.
• Een zogeheten PCR-test voor virusdetectie, die betrouwbaarder is dan een sneltest, moet uitmaken of het virus aanwezig is in het lichaam.

‘Alleen wie antilichamen heeft én het virus niet meer draagt, zou toegelaten worden om weer naar het werk te gaan’, zeggen de experten. De dubbele test vermijdt dat de virusdragers zonder symptomen anderen gaan besmetten.

Waar staan we vandaag? Nog mijlenver van het risicovrije scenario van Dewatripont en Goldman. Zowel logistieke als technologische hindernissen maken massale testen op dit moment onmogelijk.

• Wat betreft virusdetectie ligt de focus van Philippe De Backer (Open Vld), recentelijk gebombardeerd tot minister voor medisch materiaal, momenteel op de sneltests voor de ziekenhuizen, zorgverleners en patiënten. De acute druk op het gezondheidsstelsel verlagen vergt nu alle aandacht. Testen voor het grote publiek zijn zorgen voor later en komen er pas na piek van de epidemie.

• Over de serologische testen bestaat er op Europees niveau nog geen eensgezindheid over wat nu de juiste manier van werken is. De meeste experten zijn het er wel over eens dat de uitdaging van die schaal is, dat er best een Europees of zelfs mondiaal gestandaardiseerde oplossing komt. Maar een internationaal gecertificeerde testmethode kan enkele weken op zich laten wachten.

De ‘bottom line’? Een perfect veilige heropstart van de economie lijkt bij de huidige stand van zaken onhaalbaar. Voor de testen zal de overheid wellicht prioriteiten moeten stellen volgens een ranglijst zoals deze:

• hulpverleners
• essentiële beroepen en winkels
• industriële productie en bouw
• horeca en niet-essentiële winkels
• thuiswerkers

Beslist de regering tot een relatief snelle herneming, dan zullen bedrijven maatregelen moeten nemen om de werkplek ‘coronaproof’ te maken met draconische hygiënemaatregelen en een andere inrichting van de werkplek, om voldoende afstand tussen de medewerkers te garanderen. De vraag is in welke mate het personeel en de vakbonden in zo’n verhaal gaan meestappen.

Lees ook: Het opiniestuk van de Belgische academici Dewatripont, Goldman en co