Een vernedering voor Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president. Die kwam zopas naar het Vlaams Parlement, om daar een korte verklaring af te leggen. De belangrijkste boodschap: “Ja, er is de wens van de drie partijen om zo snel mogelijk tot een vergelijk te komen”. De oppositie hakte keihard in op dat gebrek aan eenheid. Binnen de meerderheid laat dit diepe wonden. Bij N-VA wijst men naar de voorzitter van cd&v, die een cynisch spel speelde, en “doelbewust kwetsuren heeft aangebracht”. “Ze hebben zich echt onredelijk opgesteld”, zo is te horen. Een afkoeling is nodig, maar de vraag is of dat veel soelaas brengt. Zowel bij socialisten als liberalen is te horen dat een coalitie met N-VA, Open Vld als Vooruit nipt een meerderheid heeft. Maar dat alternatief lijkt voorlopig politieke fictie. Morgen zit de coalitie van Jambon terug samen, om het nog eens te proberen. Donderdag is er dan de Septemberverklaring, als alles goed gaat.

In het nieuws: Jan Jambon komt met lege handen.

De details: “De voorbije weken hebben we keihard gewerkt, jammer genoeg hebben we nog niet een finaal akkoord bereikt.”

• De Vlaamse regering kwam zopas naar het halfrond van het Vlaams Parlement. Zonder akkoord, zonder speech van de minister-president. Met de zoektocht naar een lichaamshouding, voor een aantal ministers: Jo Brouns (cd&v) zat er wat beduusd bij, terwijl Benjamin Dalle (cd&v) zich dan weer trots hield, en zowel Bart Somers (Open Vld) als Zuhal Demir (N-VA) maar moeilijk hun energie konden onderdrukken. Iedereen gaat anders om met slapeloze nachten.
• Voor Jambon is het de klassieke houding: strak in het pak, het kapsel netjes geknipt, hij had het zich vast anders voorgesteld, die laatste maandag van september aan de Hertogstraat. Maar de minister-president had geen keuze, na weken van opbouw, waarin hijzelf het scenario afwimpelde om al versneld met zijn Septemberverklaring te komen, omwille van de crisis.
• Jambon kwam bij gebrek aan een akkoord dan maar in de plaats met een statement, dat wel heel weinig om het lijf had. Hij drukte er vooral op dat er onder zijn drie coalitiepartners nog altijd de wil is om een deal te maken. Maar dat was het zo ongeveer, van boodschap.
• Wat restte, was een belofte: “Ik besef maar al te goed dat Europa in een zware energiecrisis zit. Ik ben er rotsvast van overtuigd dat we heel sterk pakket aan maatregelen klaarliggen hebben. We gaan nu keihard doorwerken, tot we een resultaat halen. Dat ben ik, dat zijn wij, aan alle Vlamingen verplicht.”
• Het applaus dat volgde, lang en stevig, op alle regeringsbanken, was maar een heel magere troost voor de aanwezige meerderheid. Die werd vervolgens vakkundig gefileerd door de aanwezige oppositie, waarvan alle fractieleiders het woord vroegen.
  • Chris Janssens (Vlaams Belang): “In de plaats van applaus zou iedereen die hier nu klapt door de stoel moeten zakken van schaamte. Het gaat compleet de verkeerde richting uit met de energieprijzen en de inflatie. U laat de mensen letterlijk in de kou staan en geeft niet thuis in grootste economische crisis in 50 jaar. U doet nog slechter dan het Vivaldi-clubje“.
  • Björn Rzoska (Groen): “Het is onvoorstelbaar dat deze Vlaamse regering alle signalen uit de Vlaamse samenleving naast zich neerlegt. Al maandenlang zijn er mensen die de eindjes niet meer bij elkaar knopen, bedrijven die productie moet stilleggen, de mensen spreken ons aan. En u mist alweer het momentum. U komt met een leeg blad. U bent een keizer zonder kleren, een minister-president zonder regering.”
  • Hannelore Goeman (Vooruit): “Het is al weken wachten op de grote Jan Jambon-show. En dan ligt er nog niets. Dat is bijzonder pijnlijk en getuigt van nul empathie met al die Vlamingen. Ongelofelijk pijnlijk. Deze Vlaamse regering heeft maar één boodschap: “Ja, uw facturen zijn torenhoog, maar neen, we gaan uw problemen niet oplossen.”
  • Jos D’Haese (PVDA): “Gaan wij nu midden in de grootste koopkrachtcrisis verder besparen op de kinderbijslag, over de scholen, over de kinderopgang? De discussie gaat blijkbaar over hoeveel van de federale dotatie de Vlaamse regering in de eigen zak gaat steken, om dan de N-VA te laten pronken met een begroting in evenwicht?“
• Overigens boden Vlaams Belang en Vooruit vervolgens cd&v een wisselmeerderheid aan om de indexatie van de kinderbijslag gestemd te krijgen, in de wandelgangen voor de camera’s van Villa Politica: om te zeggen, als jullie het echt willen, doe het dan met de oppositie. Erg realistisch is zo’n scenario niet.

De essentie: Dit slaat wonden. En laat partijvoorzitters rekenen met zetels.

• Het is nu even naar adem happen, een pauze inbouwen, in de Vlaamse begrotingsonderhandelingen. Dat de coalitiepartners ondertussen wel al elk in de pers een en ander losten, van hun diepe frustraties, helpt uiteraard de sfeer niet.
• Maar de boosheid zit diep, zeker bij N-VA, waar men zich diep vernederd voelt door de nieuwe voorzitter van cd&v. “Wat die allemaal al gekregen hebben, om dan vervolgens toch niet te willen akkoord gaan? Dat is echt ongezien. En vermoedelijk daarom ook doelbewust gedaan om Jan kwetsuren aan te brengen“, zegt een partijtopper.
• Ten gronde heeft men bij N-VA én Open Vld dezelfde kritiek: “Hoe kan cd&v zo slordig omspringen met hun ultieme troef, het imago van de bestuurspartij, van rentmeesterschap? Dat is hun handelsfonds. En dat gooien ze nu al een hele legislatuur weg”, zo stelt een topper.
• De vraag is hoe heet de soep straks verder zal opgediend worden, wanneer morgen weer verder gepraat wordt. Maar het zet in elk geval de ploeg van Jambon in diepe, diepe crisis. Zodanig dat tussen meerderheid en oppositie heen, wel degelijk al gerekend werd.
• In 2019 werd immers het scenario van een ‘Bourgondische regering‘, van N-VA, socialisten en liberalen, wel degelijk ook afgetoetst. Toen was de analyse dat de Vlaamse socialisten, onder leiding van John Crombez, niet stabiel genoeg stonden.
• Vandaag is die situatie helemaal anders, met Conner Rousseau (Vooruit) aan het roer. Maar anderzijds: Open Vld verloor en cours de route wel met Sihame El Kaouakibi een zetel, waardoor de coalitie wel erg nipt zou worden, met 63 zetels op 124 in het Vlaams Parlement. “Een meerderheid toch”, zo is bij Vooruit te horen. “Heel erg nipt”, zo concludeert men bij Open Vld. Want zonder de Brusselse Parlementsleden, die niet voor de gewestellijke dossiers kunnen meestemmen, wordt die meerderheid wel zeer nipt, zeker in commissies. Theoretisch kan het dus, praktisch eigenlijk niet.
• Binnen cd&v maakt men zich sterk “dat ze vechten voor de middenklasse“. Ze drukken erop “dat ze zelf verschillende voorstellen op tafel hebben gelegd, en dat ze een oplossing willen, maar dan wel één die de “gezinnen echt helpt”.

Ten gronde: Alle schijnwerpers op de kinderbijslag. Ook morgen.

• Het dossier waar het om draait is dat van de kinderbijslag. Daarop weigerde cd&v-voorzitter Sammy Mahdi een duimbreed toe te geven, wat tot diepe wrevel leidde met de coalitiepartners, Open Vld en N-VA. Die weigeren de jonge partijvoorzitter zomaar zijn zin te geven, “enkel omdat die koppig zou blijven op zijn lijn”: volgens regeringsbronnen gaat de indexatie van de kinderbijslag om zo’n 600 miljoen euro; geld dat naar de departementen van cd&v vertrekt.
• Die kinderbijslag was de afgelopen jaren niet meer gekoppeld aan de gezondheidsindex. In 2020 steeg die minder dan 1 procent, in 2021 net 1,6 procent. Voor 2020 en 2021 kregen de Vlaamse gezinnen wel degelijk 4 procent, of net 1,4 procent boven op de gezondheidsindex, zo duidde een betrokkene in de wandelgangen van de Vlaamse regering. Om maar te zeggen: het echte probleem ontstond sindsdien.
• Bij de begrotingsbesprekingen van 2021 moest er een gat gedicht worden van 1 miljard euro in de Vlaamse begroting, waarbij 577 miljoen van een sociaal akkoord akkoord kwam dat toenmalige minister van Welzijn Wouter Beke (cd&v) maakte. Vervolgens ging cd&v dus akkoord om de kinderbijslag maar met 1 procent te laten stijgen: men ging ervan uit dat dit wel kon.
• Met de stijgende energiekosten en de inflatie maakten de oppositiepartijen een speerpunt van die besparing op de kinderbijslag, om de Vlaamse regering snoeihard aan te vallen. Vooral Vooruit voerde echt campagne op het thema, en viel er andermaal Beke op aan.
• Dat wilde Mahdi bij de start van de onderhandelingen met N-VA en Open Vld terugclaimen, of hij Beke daarmee nu desavoueerde of niet: hij eiste dat die indexering er toch zou komen. Maar bij Open Vld en N-VA blijven ze wijzen op de ‘botte maatregel’, die zonder omzien iedereen meepakt: ook erg vermogende gezinnen, of gezinnen die helemaal niet lijden onder de crisis. En, “er is al ontzettend veel toegegeven”. Vraag is of er morgen, nadat het dossier zelf zo fel in de spotlights gezet is, iemand dan wel kan toegeven.