De informateursnota van Bart De Wever (N-VA) bevat lekkers voor de (Vlaamse) socialisten: een daling van de BTW op elektriciteit naar 6 procent en een pak meer investeringen in de zorgsector. Dat kan op zich niet verrassen, de N-VA lonkt naar de socialisten. Het feit dat het lekt, is slechter nieuws voor de Vlaamse informateur.
Waarom liggen de Vlaamse onderhandelingen nu weer stil? Omdat het kan.
De N-VA en Bart De Wever hebben immers alle sleutels in handen: ‘dankzij’ het cordon sanitaire (dat ze overigens zelf niet volgen) kan geen enkele Vlaamse regering gemaakt worden zonder de Vlaamse informateur en zijn partij.
En de N-VA heeft nog steeds geen keuze gemaakt over met wie het in de Vlaamse regering wil. Alleen willen ze liefst met (min of meer) dezelfde partijen in de Vlaamse én federale regering. De appetijt van de Vlaams-nationalisten om er ook weer federaal bij te zijn, ministers te leveren en kabinetten te bemannen is verbazend groot: dat bevestigen zowel interne als externe spelers in de Wetstraat.
Federaal ligt één scenario op tafel dat zowel voor N-VA als voor Open Vld ‘het meest ideale’ is: een Bourgondische coalitie. Dat wil zeggen dat de socialistische familie (29 zetels), de liberalen (26 zetels) en de N-VA (25 zetels) samengaan, om een comfortabele meerderheid in de Kamer te vinden.
Zo’n regering heeft meteen ook een meerderheid in Vlaanderen: met sp.a (13 zetels) erbij halen Open Vld (16 zetels) en N-VA (35 zetels) weliswaar zeer nipt 64 op op 124 zetels. Het is dus speelbaar voor de N-VA om overal met de sp.a in zee te gaan.
Waarom het voor N-VA, Open Vld en sp.a kan werken
Voor de N-VA biedt deze formule een paar duidelijke voordelen. Ten eerste is het dé manier om federaal mee aan zet te komen, ministers te leveren en met de PS een paar communautaire stappen te zetten. Het kan, net zoals in Antwerpen, het moment van ‘de grote verzoening’ worden, waarbij tegelijk het land “in handen gepakt” wordt. Bovendien wordt op die manier CD&V overal uitgeduwd, de ultieme vernedering voor een partij die historisch gezien altijd de machtspartij geweest is. De vijf moeilijke jaren onder de regering Michel, met constante frictie tussen N-VA en CD&V zijn nog niet verteerd, hoe dan ook.
Voor de Vlaamse liberalen is dat veruit het best denkbare scenario. Want in deze constellatie zijn ze niet de meest rechtse partij. Dat is dan de N-VA. Het alternatief is immers een paars-groene coalitie, waarin zowel MR als Open Vld zich absoluut niet gaan thuisvoelen. Bovendien is het soortelijk gewicht van de Open Vld in zo’n Bourgondische coalitie zwaarder: in Vlaanderen zouden ze nummer twee zijn, achter de N-VA. En tenslotte leeft ook in de hoofden van de Open Vld-top een soort drang om eens af te rekenen met CD&V.
Voor de sp.a tenslotte zijn de meningen serieus verdeeld. Voor een pak mensen is een coalitie met Bart De Wever (N-VA) en co écht wel een brug te ver. Na vijf jaar keiharde oppositie tegen een ‘hardvochtig, rechts beleid’ zouden ze dan wél aan boord stappen op een N-VA-schip? Tegelijk zijn er een hele hoop binnen de top die de analyse maken dat ‘vijf jaar oppositie’ letterlijk niets heeft opgeleverd voor de partij. En zeker ook bij de vakbond en de mutualiteit leeft het gevoel dat ‘erbij zijn’ beter is dan eraf liggen. Plus: als het in Antwerpen kan en werkt, waarom dan niet in de rest van het land?
Pakt het plan bij de PS?
Het is in elk geval het plan waarmee informateur Johan Vande Lanotte (sp.a) volop bezig is, tot afgrijzen van sommigen van zijn partijgenoten, die met lede ogen toezien hoe de oud-minister uit Oostende zaken aan het regelen is, achter de rug van het grootste deel van z’n partij.
Maar de sleutel ligt voor dat federale plan ligt uiteraard niet bij Vande Lanotte, of z’n co-informateur Didier Reynders (MR). De sleutel ligt op de Keizerlaan, waar de PS hoofdkwartier houdt. Daar gaat het met muizenstapjes. Eerst is er een poging geweest om de PTB te betrekken bij gesprekken in Wallonië. Dat is mislukt, na verschillende vernederende momenten voor de PS. Daarna is er een uitgebreide en erg publieke vrijage geweest met Ecolo. Twee keer is aangetoond dat de PS écht wel op links wilde gaan.
Nu zitten we in de fase dat de MR opnieuw aanvaardbaar wordt. Dat ligt moeilijk: de relaties tussen de Franstalige socialisten en de liberalen was compleet verstoord. In 2014 pleegden die immers voor de meeste PS-militanten ‘hoogverraad’ door met de N-VA in zee te gaan. Nu wordt de MR bij de PS stukje bij beetje weer aanvaardbaar gemaakt.
De laatste stap wordt dan, als het ooit gebeurd, dat ook de N-VA aanvaardbaar wordt. Maar dat laatste blijft koffiedik kijken. Het moet zijn dat de PS zelf een coalitie van paars-groen niet ziet zitten, en dan nog liever met de N-VA in zee gaat. De kans daartoe blijft hoe dan ook klein: ideologisch staan en blijven Bart De Wever en Elio Di Rupo erg ver verwijderd van elkaar. Een passage in de formateurstekst van de Vlaamse regering over de BTW op elektriciteit zal daar niet meteen veel verandering in brengen.
Het lek is het grootste probleem
Alleen, het feit dat het lekt, moet de N-VA zorgen baren. Het betekent dat het geduld bij sommigen toch stilaan aan het opraken is. Over de informateursnota was De Wever in elk geval bijzonder paranoia: de voorzitters mochten de nota lezen, maar kregen geen fysieke kopie mee naar huis. Dat nu passages lekken, heeft er misschien wel mee te maken dat sommigen een toenadering tussen N-VA en sp.a helemaal niet zien zitten.
