Een schijnbaar kleine zet, met grote gevolgen: cd&v vormt in Brussel één lijst samen met Les Engagés. Het is na Groen en Ecolo en vermoedelijk ook Open Vld en MR alweer een Vlaamse partij, die uitdrukkelijker toenadering gaat zoeken tot de ‘familie’ over de taalgrens. Meteen begraaft voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) ook nog eens zachtjes de communautaire agenda van zijn partij, een nieuwe staatshervorming is echt geen prioriteit, geeft hij aan. Nieuw is dat niet: eerder al maakte de partij de Kamerfractie duidelijk dat de term ‘confederalisme’ niet langer gehanteerd mag worden. “Staatshervorming staat inderdaad zeer laag op het lijstje met prioriteiten van de voorzitter”, zo zucht een topper. Tegelijk heeft het grote effecten op de toekomstige federale coalitievorming. Want terwijl Mahdi zo expliciet N-VA wegduwt, trekt hij Maxime Prévot (Les Engagés) al binnen in het kernkabinet van een nieuwe veelkleurige coalitie: “In de kern gaat het per kop, met ons erbij zou cd&v daar dus meer kunnen wegen”, zegt die.

Relevant in het nieuws: De blokvorming bij cd&v en Les Engagés.

De details: Niet zozeer de N-VA-lijsten in Wallonië, die overal de headlines haalden, maar wél het kleine maar gezamenlijke lijstje in Brussel van de voormalige christendemocraten, is straks politiek relevant: de oranje familie wordt nieuw leven ingeblazen. De oude communautaire breuklijn gaat meteen diep de frigo in.

• “Ik heb Maxime opgezocht en hem voorgesteld om de krachten te bundelen. Tegen de ­extremen en tegen iedereen die dit land wil blokkeren. Inhoudelijk zitten wij heel vaak op dezelfde lijn, ­zeker socio-economisch, rond fiscaliteit en kernenergie. Ook in de commissie Volksgezondheid is er vaak steun van Les Engagés vanuit de ­oppositie.” Het was de opvallende boodschap die Sammy Mahdi (cd&v) dit weekend gaf, in dubbelinterviews samen met Maxime Prévot, in De Standaard en La Libre.
• Daarbij raakte het nieuws compleet ondergesneeuwd door een andere headline: dat N-VA ook kieslijsten in Wallonië wil gaan indienen. De felle retoriek van Bart De Wever (N-VA) die het had over “Wallonië dat van de PS bevrijd moet worden”, zowel op de VRT als op VTM, haalde het helemaal van de oranje gezinshereniging.
• Nochtans is dat eerste, het indienen van N-VA-lijsten, vermoedelijk toch eerder een symbolische zet, die weinig gaat wegen in de kiesstrijd in Wallonië. Hoogstens kost het de MR een paar procentpunten. Op korte termijn leverde het De Wever wel mooi een weekend aandacht op voor zijn communautaire agenda, met de Pavloviaanse reactie in de pers, die allerlei analyses maakte, aan beide kanten van de taalgrens.
• Maar tegelijk is het nieuws uit het oranje kamp tactisch voor N-VA net wel van groot belang: want terwijl De Wever met hand en tand probeert te verhinderen dat een Vivaldi-bis wordt opgetuigd, zonder staatshervorming, en zonder zijn N-VA, zette Mahdi dit weekend net een grote stap, expliciet in die richting.
  • “Ik wil het land niet aan zo’n negatief iemand overlaten”, zo stelde Mahdi over De Wever. “Maxime en ik zullen geen toeschouwer zijn wanneer de politiek zich buitenspel zet.”
  • Op de vraag of het ‘samen uit, samen thuis in de regering is?’, antwoordde Mahdi duidelijk: “Klopt”. En daarbij stelde Prévot heel expliciet niet te gaan vertrekken “voor een poppenkast van honderden dagen”. 
  • Mahdi legt ook zijn kaarten op tafel over communautaire onderhandelingen: “De bevoegdheden moeten homogener verdeeld worden. Maar hoe, daarover verschillen alle tien partijen van ­mening. Ik wil het land daarvoor in ieder geval niet blokkeren.”
  • Prévot maakt het meteen zelfs nog concreter. Hij kan met zijn partijtje voor extra steun in de kern van een nieuw kabinet zorgen, voor cd&v: “Er wordt almaar meer beslist in het kernkabinet. En daar staat cd&v vaak alleen. Want je aantal zetels is wel belangrijk om aan een meerderheid te raken, maar in de kern is het één kop per partij. Dus ja, met ons erbij zou cd&v daar dus meer kunnen wegen.”

The Big Picture: Mahdi heeft in alle stilte zijn partij geheroriënteerd. Weg van het communautaire, met andere mensen aan de top ook.

• De arbeidsmarkt en de gezondheidszorg. Dat zijn en blijven de twee grote werven die verschillende cd&v-kopstukken systematisch benoemen, als het gaat over de noodzaak van een volgende staatshervorming. Hilde Crevits (cd&v) herhaalde het nog eens vorige week, in haar boek ‘Tussen eb en vloed’, een pleidooi voor die volgende stap in de staatshervorming.
• Het was een redenering die ook Koen Geens (cd&v) maakte, bij de regeringsonderhandelingen van 2019-2020: zonder verdere staatshervorming raakt het land er niet uit. Vandaar dat Geens nogal aandrong op een onderhandeling met N-VA ook aan tafel. Maar die coalitie kwam er nooit, en finaal sleurden toenmalige voorzitter Joachim Coens (cd&v), met expliciete steun van Sammy Mahdi (cd&v), die staatssecretaris werd, de partij over de streep: staatshervorming bleek niet meer dan een soort vage belofte in het Vivaldi-regeerakkoord. 
• Een soortgelijke argumentatie over de noodzaak ervan bouwden Geens, Wouter Beke (cd&v) en Servais Verherstraeten (cd&v) nochtans nog eens op, in een gezamenlijke open brief in januari van dit jaar: “Haal dat koekoeksei van gezondheidszorg uit de federale mand”, schreven ze toen stellig. 
• “We kunnen niet anders dan vaststellen dat de huidige voorzitter het communautaire niet hoog op z’n prioriteitenlijstje heeft staan”, zo duidt een hoge bron binnen cd&v. “Dat maakte hij dit weekend andermaal duidelijk.” “Hij is er vooral gewoon niet mee bezig, met die staatshervorming”, constateert een andere cd&v-bron.
• Daarbij speelt semantiek een rol: vanuit de partij wil men niet langer de term ‘confederalisme’ hanteren, binnen cd&v. De Kamerfractie kreeg zachtjes de boodschap om daar toch niet altijd over te beginnen, telkens over die communautaire agenda. En zeker niet in die termen. Verwacht dus niet te snel nog veel brieven van Geens, Beke en Verherstraeten. 
• Nochtans heeft het trio tonnen ervaring op vlak van federale onderhandelingen, over de essentiële architectuur van de NV België. De laatste, zesde staatshervorming, die van het Vlinderakkoord van de regering-Di Rupo, werd door Beke onderhandeld. Daarbij ook het koninginnenstuk: de Bijzondere Financieringswet. 
• Maar ondertussen staat Geens straks niet meer op een verkiesbare plek, Verherstraeten evenmin, en is Beke naar Europa geëvacueerd. De vraag is of Crevits dan opnieuw opduikt om in de Vlaamse regering een alliantie met N-VA te vormen, of ook na een lange carrière de fakkel doorgeeft, ook op vlak van communautaire verzuchtingen. 
• Er komen dus opvallende personeelswissels, straks bij cd&v. Alles wijst erop dat het onderhandelingsteam federaal geleid zal worden door Vincent Van Peteghem (cd&v), de man die velen aanwijzen als de echte machtsfactor binnen zijn partij. En de federale vicepremier heeft al veel langer duidelijk gemaakt dat hij er absoluut opnieuw bij wil zijn in een federale regering. Een alliantie met Les Engagés verstevigt die kansen.
• Daarbij valt op dat Mahdi in Brussel ook netto nauwelijks iets ‘krijgt’ voor de deal: een derde plek op de lijst van Les Engagés lijkt het hoogst haalbare, en dat is geen verkiesbare plaats. Dat in ruil wél gesteld wordt dat ze “inhoudelijk op één lijn zitten”, mag toch verbazen: uitgerekend op tal van dossiers zetten de Franstalige christendemocraten zich in het verleden veel linkser in de markt.
  • Zo blijft er het ‘harde’ beleid op migratie van staatssecretaris van Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v). Dat wordt in Franstalig België helemaal anders gezien dan in Vlaanderen, waar het net als ‘soft’ wordt beschouwd op rechts.
  • Evengoed is er wel degelijk de splitsing van de gezondheidszorg: gaat cd&v dat dan schrappen uit haar partijprogramma? Moeilijk denkbaar, maar diametraal tegenover de Franstaligen van Les Engagés.
  • En even interessant: abortus. Cd&v was onder Joachim Coens een keiharde tegenstander van een versoepeling, het moest zelfs met een veto in het regeerakkoord. Les Engagés zitten op een heel andere lijn: schrapt Mahdi straks die eis dan ook? 

De essentie: De Wever ziet na Open Vld ook cd&v als toekomstig breekijzer wegvallen.

• Die evolutie, waarbij Mahdi in alle stilte de machtsovername verder doorvoert, en zijn partij wegduwt van de historische lijn die cd&v altijd aanhield in de drang naar staatshervorming, loopt opvallend gelijk met die van de andere centrumpartij, Open Vld.
• Dit weekend herhaalde De Wever op televisie nog eens dat niet de vraag of hij met Vlaams Belang in zee gaat, maar of Open Vld en cd&v zomaar Vivaldi opnieuw gaan laten verder regeren, de essentiële kwestie is: “Ze zouden ook eens duidelijk moeten zeggen dat ze niet langer met een minderheid van Vlamingen een Vivaldi-regering op de been gaan houden. Of blijven ze verder aan de hand lopen van Franstalig links bestuur. Als men van mij duidelijkheid vraagt, vraag ik ook van hen duidelijkheid.”
• Die ‘duidelijkheid’ geven beiden eigenlijk al langer. Bij Open Vld heeft leider premier Alexander De Croo (Open Vld) al aangegeven “het land niet in avonturen te willen storten”, en dus geen communautair rondje wil. “Na de vorige verkiezingen zorgde zijn waanidee over confederalisme toen voor meer dan een jaar politieke impasse. Dat kunnen we ons niet meer veroorloven”, zo stelde voorzitter Tom Ongena (Open Vld) dit weekend op X.
• Met het statement van cd&v, om Les Engagés te omarmen, en de “jarenlange gijzeling in de communautaire loopgraven” nu al af te wijzen, zet ook Mahdi zich op die lijn, weg van N-VA, en in de richting van een heruitgave van Vivaldi, aangevuld met dan ook Prévot zijn partijtje.
• Zo krijgt N-VA een heel andere situatie voorgeschoteld dan in 2019, toen cd&v en zelfs Open Vld in eigen rangen een expliciete analyse maakten, dat een nieuwe staatshervorming nodig was. Toen waren het overigens diezelfde De Croo, die maandenlang zijn partij van een Vivaldi-coalitie weghield, om finaal zes maanden later premier te worden van een soortgelijke coalitie, met weliswaar hemzelf en niet Gwendolyn Rutten (Open Vld) als premier.
• Zeker omdat beide partijen, cd&v en Open Vld, toen ook eerst samen met De Wever de Vlaamse regering gemaakt hadden, voelde het alsof men bij N-VA toch een aantal breekijzers in handen had, om federaal een communautaire agenda door te kunnen drukken.
• Het verklaart meteen de ambiguïteit van de N-VA-top vandaag, over Vlaams Belang: het alternatief, van op Vlaams niveau toch een V-coalitie te maken met Tom Van Grieken (Vlaams Belang), is zowat de enige echte hefboom die De Wever straks nog in handen heeft, na de verkiezingen. Alleen vergt dat wel nog een lange campagne, waarin de vraag telkens zal terugkomen: of De Wever dan wel of niet met het Belang in zee wil?

Geconstateerd: Een blauwe golf benoemde diplomaten pakt zowat alle topjobs van de Belgische diplomatie.

• Vrijdag was er “de moeder aller bewegingen”, zo omschrijft een topper in de Belgische diplomatie de zaak. Elke vier jaar schuiven diplomaten immers door: ambassadeurs worden dan benoemd op andere posten, of moeten na twee ‘tours’ van vier jaar voor een periode van vier jaar terug naar Brussel.
• Normaal is dat een hele puzzel, voor de diplomatie en de bevoegde minister van Buitenlandse Zaken, Hadja Lahbib (MR). Maar binnen de regering bevestigt men: “Ze hebben er precies deze keer wel écht hun werk van gemaakt, bij de liberalen”. Want het is inderdaad wel opvallend hoeveel topdiplomaten uit het blauwe kamp bediend zijn.
• Daarbij nog meer opvallend: verschillende diplomaten uit het directiecomité van Buitenlandse Zaken, die eigenlijk helemaal nog niet ‘klaar’ waren, volgens de normale timing, om opnieuw als ambassadeur benoemd te worden, sprongen deze keer ook in de beweging. 
• “Dat maakte het echt wel een speciale editie: de mensen op de kabinetten, maar ook nog eens alle diplomaten die al in de beweging zaten, én mensen van het directiecomité in Brussel, die plots op alle open posten begonnen te azen. Want zo kreeg je voor 37 posten die vrijkwamen liefst 60 kandidaten”, licht een diplomatieke bron toe. “Het heeft het feest voor sommigen wel echt verknald.”
• En daarbij toch ook wel fundamentele kritiek, op wat Lahbib zo heeft toegelaten: “Het probleem is dat het systeem zo uit evenwicht is. Het is niet ongebruikelijk dat er af en toe een zwaarder jaar is, maar dit jaar toch echt een zeer grote beweging. Volgend jaar wordt het dan zeer klein”. Dat het toevallig ook het laatste jaar is dat deze regering, met deze ministers aan de macht is, zal uiteraard niets dan toeval zijn.
• Eerder was al duidelijk geworden dat Peter Moors, de diplomatieke topadviseur en kabinetschef buitenland van premier De Croo, opnieuw ambassadeur wilde worden: hij keert na het Europees voorzitterschap terug naar de diplomatie, op de prestigieuze post van ambassadeur bij de Europese Unie. Ook Bert Versmessen, die eerder ambassadeur was in Rwanda, en bij Vooruit aanleunt, gaat naar de EU. 
• Uit dat directiecomité van Buitenlandse Zaken springen nu dus drie directeurs plots in beweging: Jeroen Cooreman, met een Open Vld-stempel, die naar London mag, en Sophie De Smedt, die zonder enige multilaterale ervaring nu naar New York mag voor de VN. Piet Heirbaut, met een cd&v-etiket, mag naar de mooie post in Berlijn. 
• Vanuit het kabinet van Lahbib, en ook in het directiecomité dus, is er Jan Hoogmartens, ook een Vlaamse liberaal, die de prestigieuze plek krijgt in Washington DC. Nog vanuit haar eigen kabinet, is er de MR-diplomaat Christophe De Nijs, die naar Kiev gaat. En Juliën de Fraipont, nog een MR-adviseur op het kabinet, zou naar Bakoe gaan.
• En ook van bij de premier is er niet enkel Moors, diplomatiek adviseur Skander Nasra, die op de Zestien werkt, krijgt de post van ambassadeur in Bangkok.
• Voor de groenen is er dan Addis Abeba, voor Annelies Verstichel, die diplomatiek adviseur is op het kabinet van Groen-vicepremier Petra De Sutter. Vanop het kabinet van vicepremier Vincent Van Peteghem (cd&v) wordt Bart Lammens dan weer ambassadeur in Lissabon. 
• Stefaan Thijs, die eerder in Ethiopië ambassadeur was, en een rode kleur heeft, gaat naar Tel Aviv. Stéphane Mund, met een MR-etiket, wordt ambassadeur in Caïro. Thomas Lambert, met Open Vld-kleur, gaat naar Wenen, naar de OVSE.
• Zo lijkt de diplomatie meer en meer het blauwe fabriekje, “want ook de posten in Madrid, Genève, Ankara, Caïro, maar ook in Moskou en Straatsburg zijn allemaal naar MR-diplomaten gegaan”, zo stelt een regeringsbron.

Eindelijk rond: De Vivaldi-regering heeft een finale deal met Engie. Nu nog de goedkeuring van Europa, de hele regering én de Kamer.

• Een akkoord van maar liefst 1.500 bladzijden tussen de Franse energiereus en de Belgische regering is eindelijk rond: de kern moet zich nu finaal buigen over de zaak, om goedkeuring te geven. Dat gebeurt eerst via technische werkgroepen.
• Het akkoord omvat een garantie van een maximumplafond voor Engie, over de kostprijs van de berging en het afval: de Fransen zijn zo van een enorm financieel risico verlost. Die onzekerheid was hun veel geld waard.
• In ruil gaf Engie de Belgische overheid de garantie dat de twee jongste centrales open kunnen blijven. De Belgische staat stapt nu voor de helft in, in de eigendom van die centrales. Tegelijk komt er een mechanisme van gegarandeerde stroomprijs.
• Meteen toch een mijlpaal: de overheid die nu in het nucleaire stapt. Zeker bij de liberalen is dat de aanleiding om te dromen van meer: premier Alexander De Croo (Open Vld) doet dat al luidop, onder meer door over “twintig jaar” te spreken. De deal is wel maar voor 10 jaar.
• Dat moet nu allemaal wel nog in wetten gegoten worden, in de Kamer: de levensduurverlenging én de eigendom van Doel 4 en Tihange 3 zelf, maar ook de wet op Synatom, het fonds van nucleaire provisies om de boel op te ruimen. In dat fonds komt finaal 15 miljard euro van Engie. Dat zou volgens de minister van Energie, Tinne Van der Straeten (Groen) voldoende moeten zijn. “Deze deal zal de belastingbetaler niets kosten”, zo garandeert ze.
• De Europese Commissie moet dan finaal toezien of er geen illegale staatssteun aan te pas komt, pas eind volgend jaar zal dat oordeel definitief zijn. Maar zij zijn systematisch op de hoogte gehouden door België, het zou dus zeer verbazen als ze de deal zouden afschieten.

Ook genoteerd: De Croo gaat wel ver in zijn enthousiasme voor kernenergie.

• Op de COP28, de klimaattop in Dubai, wordt plots kernenergie helemaal omarmd, een beetje tot afgrijzen van de groenen, die nog altijd heel koele minnaars zijn van het nucleaire. Want op de top doken liefst twintig regeringsleiders op, onder de slogan “dat ze kernenergie tegen 2050 willen verdrievoudingen”.
• En wie stond op de eerste rij, samen met de Franse president Emmanuel Macron, een grote voorstander van het nucleaire? Inderdaad, premier De Croo. Die kondigde ook nog, samen met de directeur-generaal van het Internationaal Atoomenergieagentschap Rafael Grossi, een eerste “Nuclear Energy Summit” aan in België. 
• De premier wil immers van het Belgisch voorzitterschap van de EU gebruikmaken om die kernenergie nog eens een flinke duw in de rug te geven.
• Binnen de regering zet hij daarmee vooral Groen en Ecolo in hun blootje. De Ecolo-minister van Klimaat Zakia Khattabi kon het vervolgens niet nalaten te happen, met zo’n evidente vislijn voor haar neus. “Hij moet stoppen met problemen te zaaien en hij mag zijn positie als premier niet misbruiken om de Open Vld-agenda aan te snijden”, zo stelde ze bij RTL. 
• De vraag blijft of Open Vld dat nucleaire op enkele maanden van de verkiezingen wel geloofwaardig kan ‘claimen’. In de Kamer afgelopen week deed oud-voorzitter van Open Vld Egbert Lachaert een poging, maar hij kreeg van links en rechts in het debat sneren naar zijn quote, “dat je een lijk niet kan blijven reanimeren”, zoals de Open Vld over kernenergie wel expliciet stelde, de afgelopen legislatuur.

Het moest ervan komen: Brussels Parlementslid Fouad Ahidar is weg bij Vooruit.

• Lijstvorming in alle partijen, en dus vliegt er hier en daar een wiel af. Zo is er bij cd&v in Limburg plots het vertrek van Vera Jans (cd&v), die vertrekt uit de politiek. “Al een tijdje duidelijk voor mij en mensen die heel dicht bij me staan, maar vandaag deel ik het graag met u. Ik heb ervoor gekozen om een lijn te trekken onder de politiek; dat beestje dat mijn leven intussen zowat een kwarteeuw (!) intens beheerst”, zo schreef ze vorige week op haar Facebook.
• Opvallend, omdat Jans in Limburg toch wel degelijk als kanshebber gezien werd voor de tweede plek op de Vlaamse lijst, na Jo Brouns. Maar of de lijstvorming er finaal iets mee te maken heeft, is niet duidelijk: hoe dan ook is ze weg zonder negatief verhaal.
• Bij Vooruit is er een ander geval: Brusselaar Ahidar, die ooit bij Spirit zat en samen met Bert Anciaux (Vooruit) aanspoelde bij de Vlaamse socialisten. Hij zetelt al sinds 2004 onafgebroken in het Brussels Parlement en was fractieleider van Vooruit.
• De man stapt nu op met veel misbaar, nadat hij de onzekere plaats van lijstduwer kreeg van Ans Persoons (Vooruit), nu de staatssecretaris van de partij in de Brusselse regering. Die vroeg hem “niet na te trappen”. Quod non.
• Want plots was ongeveer alles goed: hij heeft “problemen met het programma” en “kan niet samenwerken met Conner Rousseau”. Dat die laatste weg is als voorzitter heeft Ahidar blijkbaar niet gemerkt.
• Vanmorgen op Radio 1 raasde hij maar door: “De mensen stemmen sowieso voor mij, ik heb Vooruit nooit nodig gehad. En als ik zie dat mijn politieke familie mij niet respecteert, dan trek in conclusies”, zo stelde hij. Hij liet ook al weten “veel misnoegde mensen van Vooruit te hebben gehoord” en ook “genoeg aanbiedingen van andere partijen te hebben”, maar zijn toekomst is nog niet uitgemaakt.
•  Ahidar kwam in opspraak omdat hij de aanval van Hamas op 7 oktober “een kleine reactie” had genoemd. Daarvoor excuseerde hij zich. (cv/ddw)