Volte-face in Iran-gate: plots zit premier Alexander De Croo (Open Vld) mee in de saus met de minister van Buitenlandse Zaken Lahbib (MR). Want ineens, een week na de feiten, duikt nu het verhaal op dat “de premier zijn fiat gaf”. Dat gebeurde in een contact tussen beide kabinetten op 7 juni, wat voor Lahbib van goudwaarde is. Als zij valt, sleurt ze de hoogste in rang mee. Zo lijkt. Toch blijven er grote vragen in heel het dossier. Want waarom kon Lahbib, die in de Kamer alle stappen oplijstte een week geleden, de premier toen niet vermelden? En meer nog, waarom blijkt nu plots wél een diplomatieke reden, gelinkt aan het dossier van Ahmadreza Djalali, de uiteindelijke motivatie om de visa niet te weigeren? Die uitleg hangt met meer dan haken en ogen aaneen. Daarbij wijzen meerdere bronnen binnen Vivaldi op het veiligheidsaspect: bij de 14 Iraniërs zaten heel bedenkelijke figuren, die bovendien zonder uitnodigingsbrief zijn binnengelaten. Visa werden uitgereikt nog voor het orgaan voor terreurdreiging OCAD op 9 juli zijn advies had afgeleverd. Ondertussen werden opposanten van het regime gefilmd in Brussel, waaronder Kamerlid Darya Safai (N-VA). Terug in Teheran ging Abdolmotahar Mohammadkhani, één van de 14 en hardliner, voor een lokaal tribunaal van het regime met die filmpjes getuigen. Safai werd als “anti-revolutionair” bestempeld, waar in Iran de doodstraf op staat.

In het nieuws: Straks moet Lahbib antwoorden brengen in de Kamer.

De details: Er is gigantische politieke druk, ook vanuit de meerderheid, om eindelijk verantwoordelijkheid in de zaak op te nemen.

• “De vraag blijft heel hard hangen. Lahbib had als minister van Buitenlandse Zaken de kans om de komst van de Iraniërs tegen te houden, en dat heeft ze niet gedaan. Waarom?” Het was Melissa Depraetere (Vooruit), die het vanmorgen op Radio 1 nog eens bijzonder scherp stelde.
• Dat partijgenoot Pascal Smet (Vooruit), als Brussels staatssecretaris voor Internationale Betrekkingen moest gaan, en Lahbib niet, zit de Vlaamse socialisten duidelijk hoog. “Pascal is eerlijk en transparant geweest over zijn rol, ik verwacht van deze minister hetzelfde.”
• Straks om 15 uur is er in de Kamer een zitting van de Commissie Buitenlandse Zaken, en daar krijgt minister Lahbib een spervuur aan vragen. Want de afgelopen dagen was de oppositie al snoeihard voor haar, zowel aan Vlaamse kant, met N-VA en Vlaams Belang, als aan Franstalige kant met Les Engagés en DéFI, gaf men aan dat Lahbib de finale verantwoordelijkheid had en heeft om visa uit te reiken. Ontslag is dus een logisch gevolg voor de oppositie, na de gigantische fout om 14 Iraniërs toe te laten in België, waaronder apparatsjik Alireza Zakani, burgemeester van Teheran.
• Die stelling van ‘politieke verantwoordelijkheid‘ werd bovendien de afgelopen dagen fel bekrachtigd door de meerderheid zelf: zowel Ecolo als vanmorgen Vooruit geven dat openlijk aan.
• Maar kijk: gisterennamiddag draaide plots dat verhaal, en veranderde Lahbib het narratief. Niet langer was er “de druk van Pascal Smet” en de uitleg dat dit “een bevoegdheid van de deelstaten was”, ineens werd het een verhaal van “diplomatiek gezicht redden”. En daarbij, het sleutelelement: er was ook een fiat van het kabinet van de eerste minister.
• Zeker dat laatste was een eerder verrassende plotwending. Want vorige week donderdag in de Kamer, toen Lahbib al zwaar onder vuur lag, lijstte ze extensief alle instanties op die ze had geraadpleegd in de zaak: de Staatsveiligheid, de FOD Buitenlandse Zaken, Politiediensten en het OCAD. Daarbij geen woord, geen hint zelfs, over de premier. “Geen bezwaar”, klonk daar op 7 juni, zo komt nu boven water.
• Van bij de premier kwam bovendien gisteren als bijsluiter een heel ander verhaal dan de uitleg “dat Pascal Smet verantwoordelijk is”. De premier wilde absoluut “vermijden dat Iran vernederd zou worden“. De uitnodigingen waren immers al vertrokken, “het kalf was verdronken”, er zat niets anders meer op.
• En meer nog: “wél Iran vernederen had grote consequenties kunnen hebben“, zo duidt De Zestien overal in de pers. Want in Iran zit nog steeds VUB-professor Ahmadreza Djalali in de cel. Zeker dat laatste is echt een compleet omgooien van de uitleg: vorige week in de Kamer werd elke link met de Iraanse gevangenen en de zaak Vandecasteele in alle toonaarden ontkend, door Lahbib zelf.
• Meer nog: de timing is ook bizar. “Die zaak was al lang achter de rug, op het moment dat de premier op 7 juni zijn goedkeuring zou gegeven hebben”, zo merkt een hoge bron binnen Vivaldi op. Want inderdaad: op 26 mei landt Olivier Vandecasteele veilig en wel op Melsbroek, op 2 juni volgen nog drie Europese gevangenen. “Onze deal met Iran was achter de rug.”

De essentie: De premier én Lahbib zitten nu samen in bad. Maar wat met de chronologie? Die wijst op 10 mei, als cruciaal punt, niet 7 mei.

• Was het de MR-politica die haar laatste troefkaart uitspeelde, en zo de communicatie met het kabinet De Croo via Le Soir op tafel gooide, waardoor de premier niet anders kon dan gaan beschermen? Of neemt De Croo zijn minister onder de vleugel, om “zo mogelijk zijn fiscale hervorming gaaf te houden”, zoals een lid van Vivaldi suggereerde?
• Feit blijft dat het contact met De Croo niet bepaald Lahbib vrijpleit. Want er blijven vragen, voor wie gewoon de data in het dossier overloopt:
  • 20 maart: “Helemaal niet opportuun”, zegt een hoge Belgische diplomaat, belast met het Midden-Oosten, tegen het Brussels Gewest over een mogelijk bezoek van Iraniërs en Russen.
  • 26 april: Directeurs van ‘Metropolis’ noemen de weigering van de Iraniërs en Russen een “ongemakkelijke situatie“.
  • 10 mei: Smet en Lahbib bellen met elkaar, 4 minuten lang. Het is woord tegen woord, over wie wat precies toezegde. Maar feit is dat Lahbib toezegt de komst van de Iraniërs niet te verhinderen.
  • 10 mei: Metropolis bedankt Smet, na zijn succesvolle interventie. Van bij Lahbib komt geen tegenbericht.
  • 11 mei: “Onze ministers hebben gisteren gebeld. Minister Lahbib heeft bevestigd dat ze die visa niet ging weigeren/blokkeren”, schrijft kabinet Smet naar kabinet Lahbib.
  • 15 mei: Een circulaire van bij Lahbib naar alle diplomatieke posten, over de deelnemers aan het congres in Brussel: “Handel met de nodige waakzaamheid met betrekking tot de solvabiliteit van de aanvragers, hun achtergrond en het verband tussen de activiteit en het evenement”. En nog: “In geval van twijfel verzoek ik u dringend de aanvraag voor te leggen aan de vreemdelingendienst voor een beslissing“.
  • 15 mei: Mail van de FOD Buitenlandse Zaken naar de ambassade in Teheran: “De visumaanvragen systematisch ter beslissing voorleggen aan de Dienst Vreemdelingenzaken.” Die dienst zal echter nooit een officieel dossier over de Iraniërs ontvangen.
  • 6 juni: Plots zijn er geen zes Iraniërs, die aanvankelijk bij Metropolis geregistreerd staan, maar dertien aanvragen voor visa op de ambassade in Teheran.
  • 7 juni: Dienst Vreemdelingenzaken vraagt aan kabinet Smet waarom er zeven geen uitnodigingsbrief hebben. “Omdat ze zich pas op 3 juni hadden ingeschreven en het te laat was om brieven te sturen”, antwoordt het kabinet Smet.
  • 7 juni: contact kabinet Lahbib met kabinet premier: “Geen bezwaar”.
  • 8 juni: De kabinetschef van Lahbib mailt de kabinetschef van Smet om te checken of nu plots die hele groep visa moet krijgen. Kabinet Smet bevestigt.
  • 9 juni: Pas nadat de visa gegeven zijn, komt het advies van het OCAD, het dreigingsorgaan. Dat keurt de zaak goed.
• Uit die chronologie blijkt andermaal dat Lahbib eigenlijk al op 10 mei haar beslissing nam, lang voor de premier geraadpleegd werd.
• Bovendien duikt zo ook een andere, mogelijks veel vervelendere kwestie ook op: waarom zijn er plots 14 mensen in de delegatie van Iran verschenen? Want ook dat werd finaal goedgekeurd door Lahbib haar kabinet.

The Big Picture: Liet België zomaar spionnen van Iran toe?

• Verschillende hoge bronnen binnen de regering blijven ondertussen met vragen in het dossier. Want dat men OCAD raadpleegde, was één zaak. Maar in de chronologie lijkt dat advies rijkelijk laat te komen, en wachtte men daar niet op. “Hier is men toch onzorgvuldig te werk gegaan”, klinkt bij een collega van Lahbib.
• Daar hecht men bovendien weinig geloof aan de plotse bekering van De Croo: “Ineens is hij mee in bad? Bizar.”
• Want er is wel wat aan de hand in het dossier: bij de veertien namen van de Iraniërs, stonden er een pak op een zogenaamde “rode lijst”: figuren die men niet kende bij de Belgische diensten. En toch stuurde men die niet officieel naar de Dienst Vreemdelingenzaken, zoals gevraagd door de eigen administratie. Dat gebeurde wél voor andere delegaties: daar werden wel deelnemers geweigerd.
• “Ze hadden op Buitenlandse Zaken perfect enkel de Iraniërs met een diplomatiek paspoort kunnen doen. Of gewoon minder volk: had dat dan een diplomatiek incident opgeleverd?”
• De gevolgen van die toestemming voor de hele groep Iraniërs bleek vrijwel meteen voelbaar in Brussel. Want tussen hen een pak schimmige figuren, zoals de RTBF gisteren onthulde:
  • Alireza Zakani, de huidige burgemeester zelf, was de studentenleider van deze Bassidji militie, zeloten die honderden mensen arresteerden, sloegen en martelden. Zijn bijnaam: de slager van Teheran.
  • Abdolmotahar Mohammadkhani, een regimejournalist, en vandaag hoofd van de cel Communicatie van Teheran. Een hardliner met baard en zware wenkbrauwen.
  • Lotfollah Forouzande Dehkordi, die vandaag op Financiën werkt bij de stad Teheran, maar de rechterhand was van president Mahmoud Ahmadinejad, een pure hardliner van het regime.
• Het was Mohammadkhani die vorige week dinsdag en woensdagmorgen gezien werd, terwijl hij doodleuk opposanten van het regime, die in Brussel demonstreerden, stond te filmen met zijn smartphone. Daaronder ook Kamerlid Darya Safai, die meteen klacht indiende bij de politie in Brussel. Die deden daar niets mee.
• Terug in Teheran ging diezelfde Mohammadkhani meteen getuigen over zijn “missie”, op een zitting die door de Iraanse televisie werd uitgezonden. Daar schept hij op dat hij het Belgische Kamerlid heeft gefilmd, tijdens een demonstratie en stelt dat zij de aanvoerder is van die Iraanse demonstranten. Hij stelde ook dat Safai “anti-revolutionair” is, wat in Iran geen lichte beschuldiging is: daarop staat de doodstraf.
• Vanmorgen reageerde ook Safai zelf, op de getuigenis van Mohammadkhani vanuit Iran: “Het is een heel duidelijke boodschap naar mijn persoon gericht. Met dit soort berichtgeving willen ze ons zeggen dat we moeten oppassen met wat we doen of zeggen. Ik ben niet bang van deze monsters, maar kijk naar hoe premier De Croo en minister Lahbib onze veiligheid hier in gevaar brengen. Ze moeten hun verantwoordelijkheid nemen.”
• Dat men bij de oppositie de zaak vorige week al heel ernstig nam, bewijst het feit dat Kamerlid Theo Francken (N-VA) woensdagochtend zelf gealarmeerd belde, naar premier Alexander De Croo (Open Vld) én minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld).
• “Ik doe zoiets uiterst zelden, en beiden hebben daarom ook meteen hun telefoon opgenomen. Maar er liepen in hartje Brussel gewoon geheime agenten van het regime in Teheran rond. Beiden vielen echt uit de lucht, dat was niet gespeeld. Ik heb hen de video’s en foto’s die de oppositie heeft genomen van de agenten, ook bezorgd.”
• Volgens Francken klopt er dus ook niets van dat De Croo al vorige week op de hoogte zou geweest zijn, van de visa die Lahbib uitreikte. “Een rookgordijn om Lahbib’s hachje te redden”, zo zegt hij.

Lastig: Een Europese budgetverhoging voor de Commissie, zou België wel eens 600 miljoen euro per jaar kunnen gaan kosten.

• Koken kost geld. In tijden van coronacrisis en oorlog in Oekraïne trok de Europese Unie fors de geldbuidel open. Maar nu hebben Ursula von der Leyen en haar Commissie eens hun rekening gemaakt, en daaruit blijkt dat een groot tekort dreigt voor de Commissie. Er is 66 miljard extra nodig, over vier jaar.
• Als reden van die toegenomen kosten zijn er dus de hoog oplopende inflatie, en de opvang van de vluchtelingen plus natuurlijk straks de wederopbouw van Oekraïne. Dat laatste gaat 50 miljard meer zijn. Daarnaast zijn er de lopende programma’s van grote investeringen, onder meer het coronafonds van 750 miljard, dat nu door die inflatie zo’n 19 miljard meer zal kosten. Ook migratie gaat zo’n 15 miljard euro meer kosten. Daarnaast is er nog eens 10 miljard euro extra nodig voor groene technologie, biotechnologie en digitalisering.
• In de kering wil von der Leyen dus in totaal 66 miljard euro extra gaan ophalen. En dat ligt lastig, want dat moet bij de lidstaten. Zelf noemt de Commissie het een “beperkt voorstel”, maar dat is toch een understatement.
• Het is ook wel licht ironisch dat diezelfde Commissie vanaf volgend jaar wél opnieuw begrotingsdiscipline eist voor haar lidstaten, en nu dus aan de andere kant tegelijk komt bedelen voor extra centen.
• Voor België is het een ernstig probleem: het gaat om 600 miljoen euro extra per jaar, een enorme impact op het budget dus, zo rekent Alexia Bertrand (MR), de staatssecretaris voor Begroting uit, in De Tijd. Voor het najaar staat al een oefening op de agenda van Vivaldi om 1,2 miljard extra te besparen. Daar komt dus nog 50 procent extra bij, als von der Leyen haar zin krijgt. 

Zoals verwacht: Een Belgische onthouding heeft geen impact op de stemming rond de Natuurherstelwet. Die raakte goedgekeurd.

• “Europese leiders stemmen voor! Uitstekende zaak want de natuurherstelwet is een van de laatste kansen voor onze natuur. Onder groene impuls zijn de natuurplannen breed, blijft het verslechteringsverbod bewaard, en zal er geld voor zijn en kan de natuur herstellen.” Het was een meer dan triomfantelijk groene vicepremier Petra De Sutter (Groen) die de puntjes op de i zette, nadat vanuit Luxemburg duidelijk was geworden dat de natuurherstelwet aan een meerderheid van de stemmen onder de lidstaten was geraakt.
• Een heel andere boodschap uit de Vlaamse regering, waar minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) de pro-Europese traditie van zijn partij niet bepaald verderzette: “Flinterdunne meerderheid in de Raad voor de Natuurherstelwet, in het Europees parlement blijft de grootste fractie zeer kritisch. Vlaanderen zal zijn bezorgdheden samen met Nederland op tafel blijven leggen, en staat daarin duidelijk niet alleen. Dit mag en kan geen blanco cheque worden die de rechtszekerheid voor onze ondernemers bedreigt.”
• Het vat mooi de positie van België samen in die hele discussie: de groenen waren heel hard voor die natuurherstelwet, Open Vld en zeker cd&v keihard tegen. Uiteindelijk is er nu zowel bij de lidstaten als in het Europees Parlement een meerderheid, waardoor de kans erg groot wordt dat de wet er ook effectief komt.
• België stond, met Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) als vertegenwoordiger in Luxemburg, aan de kant. Demir kon geen Belgisch standpunt innemen en moest zich onthouden tijdens de stemming. Het deed er niet toe: Nederland, Polen, Oostenrijk, Italië, Finland en opvallend ook Zweden stemden tegen, maar dat was niet genoeg.
• Voor de Zweden was het overigens een moment van schizofrenie: hun diplomaten hadden zich weken uitgesloofd om een compromis te vinden, hun politici stemden op het eind zelf wel tegen. Dat dreigt België mogelijk ook te overkomen, wanneer ze in 2024 de EU leiden.
• Het voorstel zelf is ondertussen wel flink afgezwakt, wat Demir ook altijd had gevraagd. Wel blijft het idee erin dat tegen 2030 al in minstens 20 procent van de natuurgebieden een “herstel” moet zijn. Tegen 2050 moeten dat gelden voor alle ecosystemen.
• Tegelijk kregen Vlaanderen en ook Nederland een pak uitzonderingen, voor dichtbevolkte gebieden. En een minder strikt kader om alles af te dwingen. Daarover blijft cd&v dus nog erg opstandig: zij zullen vermoedelijk in het Europees Parlement samen met andere conservatieve partijen proberen het voorstel alsnog te kelderen.