Bij Open Vld komt de peiling aan als een mokerslag: met 9,3 procent zaten de Vlaamse liberalen nog nooit zo laag. Voorzitter Egbert Lachaert, die “niet meer reageert op peilingen”, kroop wel in zijn pen om alle leden aan te spreken: “We zullen boven onszelf uitstijgen”, zo belooft hij de achterban in een brief die verder leest als een ultieme poging om de troepen op te peppen, tegen beter weten in. Binnen de brede partijtop regeert gelatenheid over de te volgen koers. “We gaan het voor 2024 toch niet meer keren en Lachaert houdt koppig zijn koers”, zo stelt een topper. Ondertussen zoemt het weer van de geruchten over premier Alexander De Croo (Open Vld) die werkt aan een internationale exit. Bronnen wijzen erop dat hij zich bij de NAVO zou hebben aangeboden. Daar verlengde secretaris-generaal Jens Stoltenberg zijn mandaat. Ook binnen de federale regering bevestigt men dat erover gepraat is: “Neen, hij zal dat niet doen. Dat zei hij expliciet.”

In het nieuws: “Verder werken aan een betere toekomst voor ons land”, zo is het antwoord van Lachaert op de desastreuze peiling, aan alle Open Vld-leden.

De details: De vermoeidheid bij de Vlaamse liberalen is groot: “We kunnen niet blijven doen alsof er geen probleem is”, zo stelt een hoge bron.

• Voor de media reageren op peilingen doet hij niet meer, maar Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert, die in het voorjaar van 2020 verkozen werd als voorzitter en in principe nog een mandaat heeft tot 2024, voelde de bui toch wel hangen: niets zeggen zou wel heel moeilijk zijn voor de partij, de mandatarissen en vooral de leden.
• Want met de 9,3 procent in de Ipsos-peiling van HLN/VTM/Le Soir/RTL zouden de Vlaamse liberalen een historische dreun krijgen. Extrapolatie leert dat in de Kamer van de huidige twaalf zetels (ook al een dieptepunt in decennia overigens) er nog amper zeven zitjes overblijven. Daarmee zou Open Vld meteen de op één na kleinste partij van Vivaldi worden, enkel Groen (met nog vijf zetels in die peiling) doet het slechter.
• Voor wie dieper in de peiling – die alle toppolitici in de Wetstraat altijd wel van iemand krijgen – graaft, zijn er bovendien nog veel meer redenen om ongerust te zijn voor Open Vld:
  • De partij is liefst 45 procent van haar kiezers kwijt: niemand doet slechter. Er is vooral uitstroom naar Vlaams Belang, Vooruit en N-VA. Tegelijk komt er wel wat binnen, vooral van ex-cd&v-kiezers die het ‘centrum’ willen. Maar dat erg hoge verloop moet zorgen baren: de volatiliteit is enorm.
  • Bovendien loopt het vertrouwen in de federale regering én het goudhaantje premier Alexander De Croo (Open Vld) terug. Vooral dit laatste moet zorgen baren: peiling na peiling piekte dat vertrouwen verder, maar nu haalt hij persoonlijk nog maar 49 procent, zijn regering 35 procent. Voor het eerst sinds zijn aantreden zit dat dus onder de helft. In Vlaanderen zit dat zelfs al aan 45 procent, de laagste score van alle deelstaten.
  • Dat vertaalt zich ook in een tanende persoonlijke populariteit: zowel Bart De Wever (N-VA) als Conner Rousseau (Vooruit) noteren in de peiling voor het eerst hoger dan de premier. De kanseliersbonus lijkt dus te verdampen.
• Maar Lachaert wimpelt die rode lichten voor zijn partij af: “In zo een onzekere tijd is het zinloos tussentijds conclusies te verbinden aan peilingen die om de haverklap worden georganiseerd om politici en partijen verder op te jagen tegen elkaar“, zo schrijft hij in z’n brief aan de leden. “Een mindere peiling wordt altijd gevolgd door een roep om sterker te profileren, nog meer opbod tegen elkaar en nog minder oplossingen voor de mensen zelf. Dit is niet het juiste antwoord op het probleem.”
• Toch kan ook Lachaert het zonlicht niet ontkennen en gaat hij vervolgens in zijn eigen brief dan toch in op de resultaten: “Onze partij kreeg de afgelopen maanden peilingsresultaten van 9 tot 12 procent. Al die peilingen hebben hoge foutenmarges. Wel zien we dat die resultaten onder het verkiezingsresultaat liggen. Dus moeten we aan de bak.”
• Hoe ziet Lachaert dan dat “aan de bak” moeten?
  • “Niet alleen onze partij, maar alle partijen: vooreerst om het vertrouwen in de politiek te herstellen”, zo stelt Lachaert. Dat kunnen ze volgens hem doen “door nog meer het verschil te maken voor de mensen en oprechte waarden te verdedigen en te versterken“, kwestie van een paar open deuren in te trappen.
  • “Onze partij ondergaat een transitie. We hebben nood aan frisse liberale ideeën en organiseren daarom dit jaar vier deelcongressen. Twee ervan vonden al plaats en waren een groot succes“, zo geeft hij zichzelf een schouderklopje.
  • “Bovenal moeten wij vooral een liberale partij zijn die opnieuw fier durft te zijn op haar waarden, die eeuwig zijn en die in een politiek spectrum altijd hun plaats hebben”, zo is de wat sloganeske analyse.
  • Daarbij valt op dat de ambitie wel erg breed omschreven wordt: “Wij moeten diegenen zijn die burgers doen hopen dat er nog steeds een keuze bestaat voor democratische politici die visionair en slagkrachtig genoeg zijn om ons politiek systeem vlot te trekken en het land een goeie toekomst te geven.”
  • Niet verrassend vraagt Lachaert de leden om vertrouwen te hebben in zijn “hervormingsoperatie Liberaal Vuur”: “Dat verhaal moet scherp staan tegen het einde van het jaar en dan ook communicatief sterk en assertief worden verdedigd. Gekoppeld aan het leiderschap, met als voorbeeld onze premier, biedt dit alles ons voldoende kansen op groei”, zo verzekert Lachaert.

De moeilijkheid voor Open Vld: Nog steeds maakt de partij geen keuze, zo lijkt het.

• Het laatste grote voornemen dat Lachaert formuleert, zegt ongeveer alles voor de huidige koers van Open Vld. Tegelijk wil hij “een communicatief sterk en assertief” liberaal verhaal, anderzijds wil hij dat koppelen aan “het voorbeeld van onze premier”.
• Dat bleek ook andermaal pijnlijk in de communicatie rond de peiling. Terwijl Lachaert niet in de kranten wilde, dook daar ondervoorzitter Stefanie D’Hose wel op, om te melden “dat Open Vld niet met de regering getrouwd is”. Dat klinkt vooral als bijzonder ongeloofwaardig: niemand in de Wetstraat gelooft echt dat Open Vld ooit haar eigen premier zou afvallen en de regering in gevaar brengen.
• “We kunnen niet blijven doen alsof er geen probleem is. Zo blijven we constant dansen op die twee benen: zelf een profiel willen houden, en zo Georges-Louis Bouchez achterna lopen, of toch maar de premier steunen en ons vereenzelvigen met zijn beleid. Die keuze wordt nu al meer dan een jaar lang niet gemaakt”, zo zegt een hoge partijbron.
• Daarbij speelt een oude breuklijn in de partij zeker mee: in 2020, bij de verkiezing van Lachaert als voorzitter, stond zowat heel de brede partijtop achter de tegenkandidaat, Bart Tommelein. Die stond voor een centrumkoers, met progressieve accenten. Lachaert, enkel gesteund door De Croo en Vincent Van Quickenborne, verdedigde een donkerblauwe, rechtsere koers.
• “Uiteindelijk won het triumviraat, om dan vervolgens in de regering een heel andere ideologische en strategische koers, namelijk die van Tommelein en de rest van de partij, te gaan volgen. Maar tegelijk lijkt het erop alsof Lachaert dat nu niet consequent kan en wil omarmen. Het volstaat om ons helemaal achter de premier en de Vivaldi-lijn te zetten, maar dat wil en kan hij niet. Geen enkele partij die de premier levert, zocht in het verleden tegelijk ook nog naar eigen profilering. Dat is de consequentie van de keuze van het trio, in de zomer van 2020, maar die wil Lachaert blijkbaar niet onder ogen zien”, zo zegt een insider.
• Die onvrede zit er al veel langer. Op de fractiedagen in september 2021 kwam ze nog eens stevig tot uiting. Daarbij formuleerden verschilllende kopstukken, waaronder de Gentse burgemeester Mathias De Clercq, de noodzaak om de partij stevig in het centrum, maar vooral stevig rond de premier te zetten. Desnoods met een andere naam en andere vlag, een aanzet tot herverkaveling. Maar daartegen verdedigde Lachaert zich met hand en tand: hij zou “niet de laatste voorzitter van Open Vld zijn, die het licht zou uitdoen“. En vervolgens kwam hij met zijn ‘operatie Liberaal Vuur’.
• Toch denkt niemand openlijk na over een poging om Lachaert als voorzitter te onttronen. Anders dan bij Joachim Coens en cd&v – waar de ministers en andere kopstukken zich steeds meer ergerden en men geloofde dat er een probleem van communicatie en leiderschap was – draait het bij Open Vld niet om de figuur van de voorzitter. Het gaat over het trio, met nog veel eerder De Croo en Van Quickenborne, die in feite de eerste viool spelen. De gelatenheid is daarbij groter dan de boosheid: “Ze hebben ons hier gebracht, zij wilden hun carrière. Dan moeten ze ons maar verder door de storm loodsen ook”, zo zegt een hoge bron.

Des te belangrijker: Rond de premier hangt een wolk van geruchten over een buitenlandse job. Nu weer de NAVO.

• De liefde van Alexander De Croo (Open Vld) voor het internationale toneel is niet nieuw: al meermaals in zijn politieke carrière bleek zijn forse interesse, onder meer als minister van Ontwikkelingssamenwerking, maar evengoed op Financiën, waar hij erg graag naar het Europese overleg trok en mee discussieerde.
• Maar ook omdat de peilingen in eigen land zo belabberd zijn dat een tweede termijn er op dit moment absoluut niet inzit, maakt men in de Wetstraat de redenering, ook binnen de eigen partij overigens, dat de huidige premier wel eens zou durven “springen” naar het internationale toneel. “De Croo zit daarmee al veel langer in zijn hoofd. En Lachaert mag dan de scherven ruimen”, zo klinkt het cynisch bij een oudgediende van Open Vld.
• En kijk: met al de aandacht voor de komende NAVO-top in Madrid en de felle discussie rond de verhoging van het defensiebudget naar 2 procent van het bbp, wordt bij diplomaten, en ook binnen de federale ploeg, toch de link gemaakt naar de persoonlijke carrière van de premier.
• Het mandaat van Jens Stoltenberg, de Noorse secretaris-generaal van de NAVO, liep eigenlijk nu in september af. De benoeming van een opvolger zou dus ten laatste voor de top in Madrid geweest zijn. Nu is dat voor binnen een half jaar ongeveer.
• Destijds circuleerden er wel wat figuren: onder meer de Nederlandse premier Mark Rutte, maar die haakte af, ook de gewezen Britse premier Theresa May, de voormalige EU-buitenlandchef Federica Mogherini en zelfs de voormalige Belgische premier Sophie Wilmès (MR). Die laatste was zeker niet vies van de functie. Maar het profiel mag best stevig zijn: een (ex-)premier heeft de voorkeur.
• De oorlog in Oekraïne veranderde bovendien de zaken. Kanshebbers uit Oost-Europa, waarbij onder meer de Roemeense president Klaus Iohannis en de Estse premier Kaja Kallas werden genoemd, lagen wat moeilijker: niemand had en heeft veel zin om een al te Russisch-vijandige baas van de NAVO te krijgen. 
• In het voorjaar was het duidelijk dat het niet het moment was om nu plots de NAVO-baas te gaan vervangen. Uiteindelijk werd de zaak simpel opgelost: het mandaat van Stoltenberg is nu met één jaar verlengd. Dit maakt dat de vraag om een opvolger even van de baan is, maar er over zes maanden opnieuw een discussie start. 
• “De Croo zou zich heel discreet hebben aangeboden. Dat is via diplomatieke kanalen tot bij ons gekomen”, zo is te horen in regeringskringen. “Het is geen toeval dat hij zo fors aan de kar trok voor die 2 procent en ook naar die NAVO-bijeenkomst in Den Haag ging. En ook een bezoek aan Berlijn kan wel helpen”, zo stelt de bron. Maar in hoge kringen van Open Vld wordt dat ten stelligste ontkend: “Neen, klopt niet.”
• Tegelijk is bij een vicepremier wel te horen dat erover gepraat is: “Hij gaat dat niet doen, dat heeft hij me expliciet gezegd. Veiligheid is gewoon niet zijn dada”, zo is daar te horen. 
• Een andere vicepremier duidt: “Mocht het zo zijn, hij zou het ons niet zeggen hé. Het is niet onmogelijk. Ik denk wel dat hij heel erg bezig is met internationale politiek. Dat doet hem iets, hij vindt dat echt belangrijk. Hij hecht er oprecht veel belang aan dat wij niet internationaal de slechtste leerling zijn en ons belachelijk maken. Dat gaat niet puur om persoonlijke ambities of carrièrisme, dat is gemeend. Maar het is niet abnormaal dat, als ze hem zo’n topjob zouden bieden, hij die zou aannemen hé.”

Ook gevolgd: Een nieuw standpunt van de PS over de staatshervorming. Het zoveelste.

• De PS congresseerde dit weekend, met haar Waalse afdeling, in Namen, aan de universiteit daar. Dat was eigenlijk de eerste keer sinds 2019 dat men als Waalse socialisten de koppen bijeen stak voor een regionalistisch congres. Maar wie dacht dat Paul Magnette daar fors zou doorduwen op zijn idee van de “vier regio’s” als nieuw startpunt voor het juist uittekenen van de staatsstructuur, kwam bedrogen uit.
• Integendeel, de PS-voorzitter verraste nogal wat volk in de Wetstraat, inclusief zijn eigen congresleden, die niet veel inspraak meer kregen over de tekst, en de marsrichting van de partij. Want plots kondigde Magnette vooraf al aan “dat hij geen staatshervorming meer nodig heeft”, en vooral, dat hij een fusie van de Franse gemeenschap en het Brusselse en Waalse gewest eigenlijk niet meer wenselijk acht. Wel onderstreepte hij, wat al gekend was, dat hij wil gaan overleggen met de andere Franstalige voorzitters over een interne vereenvoudiging.
• Al langer is er frustratie in Franstalig België over het kluwen aan regeringen en parlementen. De consensus leek te rijpen dat men, net zoals in Vlaanderen, gemeenschap en gewest in elkaar zou laten opgaan, of toch in vergaande mate. Maar dit vereist meteen dat ook met de Vlamingen een serieus gesprek wordt gevoerd, over Brussel dan met name.
• Dat pad verlaat Magnette nu plots: “De gevechten om bevoegdheden te verwerven waren eerlijk en noodzakelijk. Maar een staatshervorming in 2024 is niet noodzakelijk én niet wenselijk”, was nu ineens de boodschap. 
• Tegelijk duwde Magnette wel op het federale niveau. Want met de financieringswet hangt daar een strop rond de Franstalige nek: steeds meer droogt het geld vanuit het federale niveau op en moet men vroeg of laat wel rond de tafel. “De federale regering moet haar verbintenissen nakomen en haar eigen beleid ten gunste van de Walen financieren”, zo klonk het ineens. 
• Daarmee zette Magnette meteen de toon voor zijn eigen congres: daar had men net gehoopt dat de PS-voorzitter fors de regionale kaart zou trekken en nog meer competenties zou willen overdragen naar het Waalse gewest. Dat gebeurt nu niet, althans niet in de officiële plannen van de PS. Achter de schermen is er wel degelijk al veel denkwerk gebeurd en liggen andere plannen klaar. Maar voor de camera’s gooit Magnette nu het roer om.
• Meteen kreeg hij felicitaties van zijn Nemesis Georges-Louis Bouchez (MR), die op RTL toejuichte dat Magnette nu toch de Franse Gemeenschap wil behouden. “Ik ben blij te zien dat Magnette nu mijn standpunt komt vervoegen”, zo stelde Bouchez fijntjes. 
• Bij gebrek aan grote inhoudelijke plannen ging het op het PS-congres dan maar crescendo in allerlei ronkende verklaringen over Wallonië en haar toekomst.
• “Als we objectief naar Wallonië kijken, hebben we alle reden om trots te zijn. Er zijn maar weinig regio’s met 3,5 miljoen inwoners die zo creatief zijn. We zullen alvast nooit meer een minachtend woord of een minachtende toespraak over Wallonië laten passeren“, zo pompte Magnette zichzelf op. 
• En ook de Waalse minister-president Elio Di Rupo (PS) deed aan borstklopperij. Hij had het over “een briljante toekomst voor Wallonië” die er volgens hem aankomt.
• “De Walen zijn veerkrachtig. Hun toekomst ziet er briljant uit,” zei Di Rupo, verwijzend naar het “grootste herstelplan in onze geschiedenis“, dat door zijn regionale regering is goedgekeurd.
• “Een zeer ambitieus plan dat onze routekaart zal zijn voor de komende jaren. Het zal ons in staat stellen de bladzijde van de moeilijkheden om te slaan en nieuwe, veel gelukkigere bladzijden te schrijven“, zei hij tegen de ongeveer 500 leden. Althans volgens de PS, de pers was niet uitgenodigd om de opkomst te tellen. 
• Aan Vlaamse kant wordt een beetje meewarig op de plannen van de PS gereageerd. Vooral in de N-VA, waar men hoopt om de toenadering van 2020 te hernemen en deze keer wel een groot akkoord te vormen, staat men wat gefrustreerd te kijken naar de recente verklaringen van Magnette. “Die mens is niet te volgen. Impulsief, wispelturig. Die kan echt alles en het tegenoverstelde zeggen en doen”, zo was een beetje cynisch bij de N-VA-top te horen.