Het stukje theater rond koninklijk onderhandelaar Egbert Lachaert (Open Vld), die ‘nog geen keuze gemaakt heeft’, hield gisteren op. Een ontmoeting met N-VA-voorzitter Bart De Wever op de Melsensstraat, die overigens hoffelijk en rustig verliep, schiep duidelijkheid: Lachaert meldde dat hij eerst voor Vivaldi gaat, en gaf de N-VA ook geen inzage in z’n onderhandelingsnota. De paars-groene partijen moeten nu één voor één de tekst zien. Vraag is straks vooral of CD&V meestapt in het verhaal.

In het nieuws: Een langverwachte ontmoeting tussen Lachaert en De Wever bracht duidelijkheid.

De details: Vivaldi is het objectief, N-VA ligt eraf. Voorlopig.

• Open Vld-voorzitter Lachaert speelde de afgelopen dagen een spel van ontkenning: ‘Neen, een keuze was nog niet gemaakt’, kwam uit z’n communicatiemachine op de Melsensstraat. Een bocht naar de groenen, en het dumpen van N-VA: het was nog niet gebeurd. Meer nog, z’n trouwe luitenant Philippe De Backer (Open Vld) werd uitgestuurd, om op de radio te gaan stellen ‘dat Vivaldi niet de geprefereerde optie was’.
• Daarmee wekte Lachaert, die als voorzitter verkozen werd met een campagne van ‘puur blauw’ en belofte van een liberale partij die terug naar de basis zou gaan, minstens de indruk dat hij alsnog een coalitie met N-VA niet uitsloot.
• Waarom dat uitstel van executie, dat schuifelen met de voeten? Dit tot ergernis van paars-groene adepten, onder meer bij de groenen en socialisten, maar ook in eigen rangen, die niet begrepen waarom het rookgordijn zo lang blijft hangen in de Wetstraat: ‘Maak je keuzes en omarm ze, in plaats van dit slap gedoe’, zo vat een bron het samen.
• Maar ook gisteren, toen hij uiteindelijk N-VA-leider De Wever ontving, had hij vooraf die keuze niet duidelijk gemaakt aan de buitenwereld. Daardoor kreeg de Antwerpse burgemeester meteen ook de primeur, toen die hem op de man af vroeg voor welke coalitie de koninklijke opdrachthouder nu ging? ‘We werken eerst aan Vivaldi‘, was het duidelijke antwoord, zo bevestigen bronnen bij de top van beide partijen.
• Die meeting was op zich geen evidentie: de laatste ontmoeting van de N-VA-voorzitter en z’n Open Vld-evenknie, vorige donderdag, was na 10 minuten afgelopen. Toen eiste De Wever dat Lachaert een keuze maakte, en dreigde hij ook met verkiezingen als Open Vld voor paars-groen zou gaan. ‘Deze keer weigerde De Wever eerst een koffie, maar daarna ontdooide het gesprek toch serieus’, zo is met de knipoog te horen bij de liberalen.
• Dat men op de Melsensstraat nu ook toegeeft dat Vivaldi ‘de eerste optie is’, kan geen verrassing zijn. Alles wees daar in de Wetstraat al op: meer dan ooit zet huidig vicepremier Alexander De Croo (Open Vld) zich in om bruggen te bouwen met de socialisten en groenen. Tegelijk volgden meerdere technische vergaderingen met de socialisten: praktisch gezien zijn PS en Open Vld nu de motor van het vehikel geworden. Zij houden meer dan vermoedelijk ook samen de pen vast om straks een regeerakkoord te scripten.
• Dat Lachaert toch De Wever ontving, had veel te maken met CD&V. Daar drong voorzitter Joachim Coens (CD&V) sterk aan op een gesprek tussen z’n beide collega’s: het onbegrip bij de christendemocraten over hoe het in godsnaam zo fout is kunnen lopen met paars-geel bleef dagenlang zeer groot. Bovendien zijn alle drie ook partners in de Vlaamse regering. In stilte hoopte men bij CD&V nog op een ‘allerlaatste kans’, tussen N-VA en Open Vld.
• Maar dat zat er op dit moment dus niet in. Het tegendeel zou pas verwonderlijk geweest zijn: nadat Lachaert en z’n MR-collega Georges-Louis Bouchez een heftige eisenbundel presenteerden als ‘tegennota‘ bij de paars-gele preformateurs De Wever en Magnette én vervolgens met een gezamenlijk persbericht met de groenen op de proppen kwamen, om niet mee te stappen in de paars-gele logica, was de bocht richting een alliantie met de groenen toch in de feiten al ingezet.
• Vervolgens lekte langs alle kanten uit dat Lachaert nog voor z’n aanstelling als koninklijk opdrachthouder een videocall had met Paul Magnette (PS), waarin hij die duidelijk maakte dat de overgrote meerderheid van zijn partijtop voor paars-groen wilde gaan. Daarop maakte ook de PS-leider z’n inschatting duidelijk: paars-geel was dood.
• Toch blijft het tot op heden de vraag of Lachaert zelf dan zo scherp die keuze maakte, of anderen in zijn partij meer duwden, maar de dynamiek ging de laatste dagen toch heel duidelijk in één richting: Vivaldi.
• Hoe dan ook: de meeting tussen De Wever en Lachaert verliep deze keer helemaal anders dan het vorige contact. Geen vijandigheden, maar een rustig gesprek. Daarop werd wel duidelijk dat Lachaert geen inzage wenste te geven in z’n werkstuk, een onderhandelingsnota van 50 pagina’s, die de kern moet vormen van een Vivaldi-regeerakkoord. ‘Er zijn al lekken genoeg in deze fase‘, zo is bij Open Vld te horen.
• Maar misschien even belangrijk om te noteren: de bruggen tussen N-VA en Open Vld zijn niet langer compleet opgeblazen. Als straks ook de Vivaldi-poging zou mislukken, moeten De Wever en Lachaert nog altijd zaken kunnen doen. De verzuring die manifest optrad tussen beide voorzitters is alvast fors afgenomen na dit laatste gesprek, zo is langs beide zijden te horen.
• Dat is nieuws dat ook bij CD&V met enige tevredenheid moet aankomen: als zij straks toch zouden weigeren om in een Vivaldi-constructie te stappen, zijn alvast de lijnen tussen twee, voor CD&V ook cruciale, spelers niet langer gesloten.
• De vredespijp tussen N-VA en Open Vld werd overigens meteen concreet gerookt. Hoewel Open Vld-Kamerleden in het debat rond het overlijden van de Slovaak Jozef Chovanec (hieronder meer daarover) fel uithaalden naar N-VA-kopstuk Jan Jambon, hield de liberale top daarna doelbewust de troepen tegen. En kijk: geen Open Vld’ers in ‘Terzake’ of ‘De Ochtend’, ook al kregen ze uitnodigingen. ‘We zitten samen in de Vlaamse regering, het heeft geen zin alles op te blazen‘, zo klinkt het bij de Open Vld-top.

De essentie: Vivaldi is ondertussen geen gereden rit.

• Algemeen verwacht men in de Wetstraat dat Lachaert nu eerst voor verlengingen gaat. ‘Hij geniet ook van de aandacht, het feit dat de spotlight op hem staat. Dus waarom niet nog wat langer aan zet zijn?’, zo zegt een onderhandelaar.
• Maar de verlenging is meteen ook praktisch van aard: de fameuze nota van 50 pagina’s, opgesteld door de backoffice van Open Vld, moet aan iedereen van de potentiële Vivaldi-coalitie voorgelegd worden. De socialisten en ook CD&V krijgen in principe vandaag de basistekst te zien.
• Zowat iedereen verwacht een langdradige en wollige tekst: niet toevallig wordt Lachaert bijgestaan door een voormalige CD&V’er als kabinetschef. Maar ook daarin zullen uiteindelijk toch een aantal keuzes moeten gemaakt worden, die gewoon behoorlijk binair zijn:
  • De begroting binnen de perken of niet? De christendemocraten hebben het als een van hun 14 punten in de eisenbundel, maar het is niet onschuldig: ook de liberalen wilden niet dat paars-geel ‘een gigantische put van miljarden tekorten’ ging slaan. Maar hoe eindigt het dan met Vivaldi? De socialisten zijn alvast niet van plan om hun eisen over de sociale uitgaven te gaan milderen.
  • De kerncentrales openhouden of niet? Jaren na het akkoord om die centrales te sluiten (uitgerekend onder de eerste paars-groene regering gesloten), sleept die discussie nog aan. Een beslissing dringt zich op, en kost de groenen symbolisch erg veel politiek krediet. Verschillende bronnen wijzen erop dat de groenen die bocht al genomen hebben, maar zelf zijn ze er erg stil over.
  • De erfenis van de regering Michel behouden of niet? In hun vorige nota, de zogenaamde ’tegennota’ van Lachaert en Bouchez, waren de liberalen zeer helder. Ze wilden onder meer ‘de succesvolle maatregelen genomen onder de regering Michel vrijwaren’. Die passage was een klap in het gezicht van de PS, die absoluut een breuk wil met de ‘asociale regering Michel’. In de wandelgangen is te horen bij de socialisten ‘dat de liberalen zich zeer meegaand opstellen’.
  • Herfederaliseren of niet? Wil de nota bepaalde bevoegdheden terug naar het federale niveau brengen of niet? MR en de groenen dromen daarvan, ook Open Vld wil mee op die lijn. Maar de PS en vooral CD&V willen fors het gaspedaal op een verdere splitsing van bevoegdheden induwen.
  • Een taks op vermogens of niet? Open Vld sprak van een ‘communistische nota’ toen het over het sociaal-economisch luik ging uit de nota De Wever/Magnette. Gaan de PS en sp.a nu dan met minder akkoord? En meer specifiek, hoe zit het met de grote trofee van ‘grote vermogens’ meer gaan belasten?
  • De ethische thema’s, vrij stemmen of niet? De MR hamerde er in het recente verleden nog op dat ze ‘al decennia hun parlementsleden vrij laten in stemmingen over ethische kwesties’. Ook de socialisten zijn niet happig om hierop toegevingen te doen. Maar voor de christendemocraten is dit een breekpunt: ethische kwesties moeten binnen de regering geregeld worden.
• Verschillende partijen, of blokken partijen, maken zich dus alvast op om stevig te gaan duwen en trekken over de tekst. Zo is er zeker een blok rond groenen en socialisten, die ook al overlegden hoe ze samen, ten opzichte van het liberale blok, kunnen onderhandelen.

The big question: Krijgen Lachaert, Magnette en De Croo de christendemocraten mee?

• De analyse bij de top van de Vlaamse liberalen is simpel: een paars-groen project op zich is moeilijk levensvatbaar. De christendemocraten zijn nodig om toch een beetje tegengewicht te bieden aan de linkervleugel van zo’n coalitie. En vooral om het onevenwicht in die constructie, die veel forser op Franstalige zetels leunt, te herstellen. De PS lijkt die analyse te delen.
• Maar meteen duikt een eerste vraag op: heel de christendemocratische familie, of enkel CD&V? Maxime Prévot, de leider van het cdH, is vandaag in Le Soir alvast zeer duidelijk: hij is niet te spreken over de manier ‘waarop hij in quarantaine gezet is’.
• Immers: alle ‘families’ worden door de opdrachthouder samen ontvangen, socialisten en groenen komen als groep, maar Coens en Prévot zijn wel apart moeten komen. Vernederend voor Prévot, zeker omdat in de periode van de ‘bubbel van vijf’ Lachaert permanent weigerde om af te komen zonder z’n blauwe partner Bouchez.
• ‘Wij weten dat CD&V belangrijker is dan ons, maar waarom toont men niet een gelijk respect voor elke politieke familie?‘, zo stelt Prévot, die toch ook op die manier CD&V wat in vraag stelt: Coens had immers ook kunnen weigeren naar die meeting te gaan, zonder z’n collega van het cdH.
• Voor CD&V is die band met cdH niet het meest cruciale element in de puzzel. De voorwaarden die men op tafel legt, wijzen veel meer op een ‘band met de regionale regeringen’. De christendemocraten willen immers nog altijd dat er een staatshervorming komt, die de gewesten versterkt en bij uitbreiding de relaties in de Vlaamse regering niet compleet opblaast.
• Daarbij geldt zeker voor kopvrouw Hilde Crevits (CD&V) dat ze een burgeroorlog in die Vlaamse regering niet wil ondergaan. Maar als het federaal tot een breuk met N-VA zou komen, en CD&V toch kiest voor Vivaldi, is het bijna ondenkbaar dat dergelijke conflict niet insijpelt aan het Martelarenplein. Een herschikking van mensen in die Vlaamse regering is dan meteen ook niet meer uitgesloten.
• Dat er over de casting en de portefeuilles wordt nagedacht, mag niemand verbazen: CD&V blijft een partij met traditioneel een erg groot machtsapparaat. Vanuit de kabinetten is er een stevige campagne bezig, zeker bij de mensen die behoren tot de Beweging-vleugel, om toch maar mee te stappen in een federale regering. Daarbij is te horen dat ze federaal toch stevig bediend moeten worden, op vlak van posten.
• ‘Genetisch is het zo dat CD&V er altijd bij moet, dat voel je, zelfs tot op het niveau van de voorzitter’, zo omschrijft een collega de houding van de Vlaamse christendemocraten.
• Toch blijft het opvallend dat een aantal belangrijke bronnen, zowel bij socialisten als binnen Open Vld, moeite heeft met de eisenbundel van de christendemocraten. ‘Waarom ons project zo verwateren, terwijl ze mathematisch niet eens nodig zijn?’, zo stelt een onderhandelaar. Na het ‘open aanbod’ van DéFI, om te steunen zonder regeringsdeelname, is het mathematisch immers perfect speelbaar om een zuiver paars-groene coalitie te lanceren.

Om te volgen: Jan Jambon (N-VA) werkte zichzelf in de nesten.

• De Vlaamse minister-president ligt onder vuur, al is dat niet op z’n ‘eigen’ beleidsniveau, maar in de Kamer. Alles draait rond het politieoptreden op de luchthaven van Charleroi, op 24 februari 2018, waarbij de Slovaak Jozef Chovanec stierf. Die zaak bleef twee jaar nauwelijks aangeroerd, tot beelden lekten over hoe de man minutenlang werd overrompeld door agenten, en één vrouwelijke agente zelfs de Hitlergroet bracht tijdens het incident.
• Daarbij is het de veel te forse communicatie van Jambon, die, niet voor het eerst, de minister-president in de moeilijkheden brengt. Immers, Jambon verklaarde na het lekken van de beelden ‘helemaal niet op de hoogte geweest te zijn’, en zijn woordvoerder bevestigde dat ook. Het verschil met minister van Justitie Koen Geens (CD&V), die zich wijselijk op de vlakte hield in de zaak, is frappant.
• Want twee jaar na de feiten is het toch ook de vraag waarom een gerechtelijk onderzoek dan niets opleverde, terwijl de feiten op de videotape toch bijzonder schokkend zijn. Daarover kwam Geens ook gisteren nauwelijks onder vuur.
• Integendeel, omdat Jambon eerst staalhard ontkend had op de hoogte te zijn, komt heel de politieke schade nu zijn richting uit. Want: een slim opgestelde brief vanuit het kabinet van Philippe Goffin, misschien wel de verstandigste MR-minister van heel het kabinet Sophie Wilmès (MR), liet deze week vanuit Buitenlandse Zaken fijntjes weten aan de kabinetten van Binnenlandse Zaken van Pieter De Crem (CD&V) en van Geens, dat er wel degelijk contacten geweest waren over de zaak, met de Slovaakse ambassadeur.
• Die brief hoefde uiteraard niet, maar het maakte wel dat zowel De Crem als Geens niet konden doen alsof hun neus bloedde: zij waren plots officieel op de hoogte dat Jambon z’n kabinet wel degelijk contacten had gehad.
• Het maakte dat voor de CD&V-ministers en met name De Crem er niet veel anders op zat dan in de Kamer te erkennen dat Jambon zichzelf toch iets te snel uit de wind had gezet.
• De daaropvolgende gretigheid waarmee de fracties van PS, de groenen en Open Vld de N-VA-kopman aanvielen was opvallend, en kan niet los gezien worden van de huidige politieke situatie. Iemand als Ahmed Laaouej, de PS-fractieleider, triomfeerde. Maandenlang heeft hij actief paars-geel bestreden, nu kreeg hij de kans om schouder aan schouder met liberalen en groenen op te trekken tegen N-VA, in zijn Kamer. Hetzelfde geldt voor de groenen: onder meer voorzitter Meyrem Almaci (Groen) tweette.
• Politiek gezien is er immers geen sprake van ontslag: Jambon is niet langer minister van Binnenlandse Zaken, daarvoor kan hij moeilijk dus nog opstappen. En als Vlaams minister-president kan hij enkel in moeilijkheden komen, als vanuit z’n eigen coalitie kritische stemmen zouden opstaan, laat staan dat z’n ontslag zou geëist worden. Daarvan is geen spoor te bekennen.
• Maar dat neemt niet weg dat ‘sterke Jan’ (in de wandelgangen circuleert nu de grap dat het ‘sterkte, Jan’ is geworden) opnieuw een tik kreeg: het imago van het N-VA-boegbeeld heeft zo opnieuw een klap gekregen, door de wat roekeloze manier van communiceren. Jambon zelf ging door het stof, met een perscommuniqué, en stelde bij: z’n kabinet was wel op de hoogte van een ‘incident’ (er was overigens ook sprake van geweest in een persoverzicht), maar contacten met de Slovaakse ambassadeur ontkende hij wel. En, de bijhorende schokkende beelden, of een uitleg die dergelijke feiten in detail omschreef, kreeg het kabinet van Jambon, of dat van Geens, niet te zien of te lezen.
• Dinsdag komt Jambon zelf uitleg geven in de Kamer, een primeur overigens: een Vlaamse minister-president die zich in de Kamer komt verantwoorden. Maar de kans is groot dat tegen dan de storm alweer is gaan liggen, en de focus ook op de opvolging van het juridisch onderzoek komt te liggen: waarom is er nadien geen gevolg gekomen vanuit het gerechtelijk apparaat?

Opvallend: Zes ondernemers slepen Marc Van Ranst voor de rechtbank.

• Opvallend, op de voorpagina van Het Laatste Nieuws: zes ondernemers gaan frontaal in de aanval tegen viroloog Van Ranst, die ze verwijten fouten en paniekerige informatie te verspreiden over het coronavirus, met zware economische gevolgen van dien.
• ‘Met de regelmaat van de klok verspreidt Van Ranst in de media en via Twitter zelf informatie en adviezen, nog voor de overheid deze heeft kunnen communiceren’, klinkt het. ‘Hij heeft het draagvlak voor de noodzakelijke maatregelen verkwanseld door, onder andere, zijn politieke standpunten op Twitter op een vaak vijandige manier te brengen.’
• De zes vragen een symbolische schadevergoeding van 1 euro en hopen dat Van Ranst voortaan achter de schermen advies gaat geven.
• Van Ranst zelf wuift de klacht weg: met een boutade repliceert hij dat ‘ze beter het virus zouden aanklagen in plaats van hem’. ‘Dat die ondernemers een krant inlichten vooraleer ik zelf op de hoogte ben, wijst erop dat ze publiciteit zoeken. Ze willen me monddood maken’, laat de viroloog optekenen in Het Laatste Nieuws. Hij is alvast niet van plan een advocaat onder de arm te nemen.
• De vraag is misschien eerder of het de media zijn, die Van Ranst telkens een platform geven, of Van Ranst zelf, die gretig communiceert. In elk geval, onschuldig is die vraag niet, omdat een van de zes die de klacht indient ondernemer Rudi De Kerpel is. De Kerpel is regeringscommissaris bij de VRT, wat meteen toch een forse impliciete kritiek op de openbare omroep is. Immers: Van Ranst verscheen de afgelopen maanden bijzonder veel op de openbare omroep.
• Tenslotte: de kans dat dergelijke klacht standhoudt, is toch miniem. Indien wel, kan men zich ernstige vragen beginnen stellen over het concept ‘vrijheid van meningsuiting‘.