De huidige, hoge Europese rente zet de energietransitie flink onder druk. Dat blijkt uit onderzoek van Berenschot in opdracht van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). Het adviesbureau onderzocht acht duurzame technologieën en concludeert dat deze tot 2050 bij elkaar 163 miljard euro duurder worden. Het Sustainable Finance Lab meent een oplossing te hebben gevonden: de groene rente.

Het rommelt in de economie. De Eurolanden zijn sinds kort officieel in een (kleine) recessie beland, en begin deze maand sneuvelde alweer de derde middelgrote Amerikaanse bank. De inflatie wordt voor mei geraamd op 6,1 procent – lager dan in het turbulente september, maar nog altijd relatief hoog. Daarom kiest de Europese Centrale Bank (ECB) ervoor om de rente hoog te houden, op 3,75 procent, en die misschien zelfs met nog eens 25 basispunten te verhogen. Dat doet de ECB om de economie te laten afkoelen; leningen voor investeringen en consumpties worden dan duurder, waardoor de prijzen uiteindelijk moeten dalen.

Rem op de energietransitie

Niet iedereen snapt die keuze. Banken als ING waarschuwen voor deflatie als de rente hoog blijft terwijl de inflatie afneemt. Nu komt daar nog een argument bij: de hoge Europese rente remt de energietransitie af. Adviesbureau Berenschot onderzocht in opdracht van de NVDE de investeringsbehoeftes van acht duurzame technologieën. Daaruit blijkt dat de benodigde investeringen in zulke projecten bij elkaar met 17 miljard euro toenemen tot 2030, en met 163 miljard euro tot 2050. Als het rentepercentage in het huidige tempo blijft doorstijgen, kunnen de extra kosten zelfs oplopen tot 336 miljard euro.

Hoge instapkosten hernieuwbare energie

Volgens Berenschot komt dat omdat hernieuwbare energiebronnen relatief kapitaalintensief zijn ten opzichte van technologieën op basis van fossiele brandstoffen. Daardoor raakt het hogere rentepercentage hernieuwbare energiesystemen harder. Door de toegenomen kosten zal er meer financiering nodig zijn, waardoor investeerders mogelijk afhaken. En dat kan de energietransitie vertragen, denkt ook twee derde van de NVDE-leden. Ze laten in een enquête weten dat ze op de korte termijn problemen voorzien met de financiering van duurzame energiebronnen.

Alleen zonne- en windenergie hebben sluitende businesscase

Berenschot nam in het onderzoek de volgende acht duurzame technieken onder de loep: aquathermie, zonne-energie, windenergie, geothermie, warmtepompen, groen gas, e-boilers en warmtedistributie. Daarvan hebben momenteel alleen zonne- en windenergie een sluitende businesscase. In alle andere gevallen is subsidie nodig om te renderen. Die financieringsbehoefte wordt met een hogere rente dus alleen maar groter.

Groene rente

Het Sustainable Finance Lab (SFL), een netwerk van voornamelijk academici, draagt in een rapport een mogelijk ei van Columbus aan: de groene rente. Het SFL geeft aan dat de ECB zelf over een instrument beschikt dat het mogelijk maakt om afwijkende rentepercentages aan te bieden: de zogeheten Targeted Longer Term Refinancing Operation (TLTRO). Daarmee kunnen banken aantrekkelijker leningen afsluiten met als doel om bijvoorbeeld geld te kunnen blijven verstrekken aan bedrijven en huishoudens. Zoals het er nu uitziet, zal de TLTRO in 2024 uit het palet van de ECB verdwijnen.

Als het aan het SFL ligt, verdwijnt het instrument juist niet en wordt hij uitgebreid met groene doelstellingen. De ECB zou dan een lagere rente kunnen hanteren in het geval van duurzame projecten, een soort ‘duurzaamheidskorting’. De centrale banken van China en Japan werken momenteel al met soortgelijke constructies. Volgens de NVDE kan elk procentpunt renteverlaging 6 miljard euro tot 2030 en 55 miljard euro tot 2050 besparen.